Morgunblaðið - 16.02.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 1991
MORGUNBLiAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 1991
23
Pttrj0fwMalril>
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Skuggalegar furðu-
fréttír frá Sovétríkjunum
*
Itæp sex ár eða síðan Míkhaíl
Gorbatsjov var hafinn til
æðstu valda í Sovétríkjunum
hafa borist þaðan margar furðu-
legar fréttir. Á fyrstu misserum
Gorbatsjovs glöddust menn yfir
því, að hann slakaði hiklaust á
harðstjórninni og vakti vonir um
aukið frelsi og betri efnahag.
Undanfarna mánuði hefur allt
annað verið að gerast. Tökin
hafa aftur verið hert innan Sov-
étríkjanna og viðmótið út á við
er einnig að breytast.
Sovésku fréttimar vekja þó
enn furðu margra. Má þar nefna
tvær sem hafa borist í þessari
viku. Á þriðjudag sagði Valentín
Pavlov, nýr forsætisráðherra
Sovétríkjanna, í blaðaviðtali, að
með naumindum hefði tekist að
hindra tilraun til að bola Gorb-
atsjov frá völdum. Hefði átt að
standa að valdaráninu með þeim
hætti, að auðvaldsherrar í vest-
rænum bönkum dældu ógrynni
af rúblum inn í sovéskt efna-
hagslíf. Sagði Pavlov meðal ann-
ars í samtalinu: „Þetta er á eng-
an hátt einstakur atburður.
Slíkum aðferðum hefur oftlega
verið beitt víða um heim til að
koma á breyttu stjórnarfari og
til að losna við óþægilega stjóm-
málamenn. Einhver taldi að
Gorbatsjov væri til trafala.“ Hin
sovéska fréttin sem vakin er
athygli á hér birtist á forsíðu
Morgunblaðsins í gær. Þar segir
frá grein í sovésku vikublaði um
að Boris Jeltsín, forseti Rúss-
lands og helsti keppinautur
Gorbatsjovs, sé viðriðinn
„glæpamafíu“ í Moskvu. Einnig
hefur verið sagt frá því að KGB
hafi komið fyrir hlustunartækj-
um_ allt í kringum Jeltsín.
Á Vesturlöndum hafa menn
keppst við að mótmæla ummæl-
um sovéska forsætisráðherrans
sem uppspuna, ásakanir hans
eru „hneykslanlegar og fárán-
legar“ að sögn talsmanns
bandaríska utanríkisráðuneytis-
ins. Talsmaður Jeltsíns í Moskvu
lýsti greininni um mafíutengsl
forseta Rússlands sem „ljótasta
rógburði af þessum toga sem
nokkurn tíma hefur birst á
prenti“.
Við sem höfum þjálfast í
mati á fréttum án ritskoðunar
og höfum tækifæri til að afla
okkur upplýsinga eftir mörgum
leiðum undrumst þessar
skuggalegu furðufréttir frá Sov-
étríkjunum. Málið horfír öðru
vísi við gagnvart óupplýstum
sovéskum almenningi. Hann
verður að kyngja því sem honum
er rétt. Vegna glasnost-steínu
Gorbatsjovs líta sovéskir borgar-
ar ef til vill öðrum augum en
áður á það sem birtist í íjölmiðl-
um. Þeir trúa því líklega frekar
nú en áður. Einmitt þess vegna
kunna þessar lygafréttir Kreml-
verja að vega þyngra en þær
gerðu í tíð forvera Gorbatsjovs.
Um árabil hefur KGB lagt
stund á lygafréttamennsku inn-
an Sovétríkjanna og utan. Þessi
starfsemi, sem átti meðal annars
að breyta almenningsáliti um
víða veröld Kremlveijum í vil,
byggðist til dæmis á því að telja
Afríkumönnum trú um að
bandarískir vísindamenn eða
bandaríski herinn hefði fundið
upp alnæmi.
Áherslan á lygafrétta-
mennsku KGB á alþjóðavett-
vangi hefur minnkað en sprettur
nú upp með þessum furðulega
hætti innan Sovétríkjanna, þeg-
ar glasnost er að renna sitt
skeið.
Kremlveijar gripu til þeirrar
óvinsælu og óréttlátu ráðstöfun-
ar fyrir fáeinum dögum að inn-
kalla alla 50 og 100 rúblna
seðla. Leiddi þetta til mikillar
reiði og ótta fólks um stórfellda
eignaupptöku. Forsætisráðherr-
ann var að reyna að kenna Vest-
urlöndum um þessa vitlausu ráð-
stöfun með því að saka þau um
tilraun til efnahagslegs valda-
ráns. Fyrir honum vakti einnig
annað, að ala á tortryggni í
garð útlendinga og erlendra fyr-
irtækja en það gengur þvert á
stefnuna sem Gorbatsjov fylgdi
í nafni perestrojku, að stofna til
samvinnuverkefna með útlend-
ingum og heimila þeim að fjár-
festa í Sovétríkjunum. Og hvað
með Jeltsín? Getur KGB látið
þann mann gegna æðsta emb-
ætti Rússlands sem er í tengsl-
um við „glæpamafíu“ í Moskvu?
Er ekki verið að búa til átyllu
til að handtaka Jeltsín? Hinn
almenni sovéski borgari óttast
ekki aðeins að ríkið hirði alla
peninga af honum heldur einnig
að glæpaflokkar steli því litla
sem þá er eftir. Sé fólk sann-
fært um að Jeltsín sé handbendi
slíkra glæpaflokka yrði þeim
fagnað sem settu hann á bak
við lás og slá.
Þessar tvær skuggalegu
furðufréttir frá Sovétríkjunum
boða ekki gott. Okkur jiykir
þetta frumstæður áróður. I ótta
og upplausn innan Sovétríkj-
anna kann hann að hitta í mark.
Kremlveijar eru að búa sig und-
ir að herða tökin í krafti útlend-
ingahaturs og hræðslu fólks við
glæpaflokka.
Kærleiksblóm
stj órnarheimilisins
eftir Þorstein
Pálsson
í hlýjunni undanfama daga virð-
ast kærleiksblómin á stjómarheimil-
inu spretta í kring um hitt og þetta.
Það blómskrúð er nú fjölbreyttara
en oftast nær áður og minnir á að
kosningar eru í nánd.
Kærleikurinn kemur fram í djúp-
stæðum ágreiningi í öllum viðameiri
ámlum sem liggja á borðum ríkis-
stjórnarinnar. Hið tvöfalda siðgæði
stjómarflokkanna kemur á hinn
bóginn fram í því að þrátt fyrir
ágreining sem sviðsettur er í fjöl-
miðlum virðast flokkarnir staðráðnir
í því að halda samstarfinu áfram
eftir kosningar með þátttöku
Kvennalistans í stað Borgaraflokks-
ins. Þess vegna minnir flóra ágrein-
ingsefnanna einna helst á kærleiks-
blóm, hversu mikil þverstæða sem
það nú annars er.
Blóml
Gott dæmi um þessa stöðu er
vandi byggingasjóðanna. Hann er
orðinn svo alvarlegur að stjóm Hús-
næðisstofnunar þurfti á dögunum
að gefa út aðvömn þar sem hún
benti á að lífeyrissjóðirnir, sem hafa
verið aðallánveitendur húsnæðis-
kerfísins fram til þessa, væm komn-
ir í hættu vegna þess að ekki væri
víst að stofnunin stæði undir endur-
greiðslum.
Stjórnarflokkamir deila svo inn-
byrðist og á opnum vettvangi um
leiðir til úrbóta. Fyrir þá sök gerist
ekkert. En forystumenn stjórnar-
flokkanna em sammála um að mikil-
vægara sé að þeir haldi áfram að
sitja á stólunum en leysa úr vanda
þess fólks sem misserum saman
hefur beðið eftir úrlausn í húsnæðis-
málum.
Blóm II
Ýmsar blikur em á lofti varðandi
samninga um nýtt álver. Endurmat
á kostnaði við virkjanaframkvæmdir
hefur sett strik í reikninginn svo
og vandkvæði hinna erlendu fyrir-
tækja við að fjármagna álverksmiðj-
una sjálfa. Hvað sem því líður hljóta
menn enn að binda vonir við að um
síðir náist viðunandi samningar um
nýtt stóriðjuver sem yrði gmndvöll-
ur raforkusölu frá nýjum stórvirkj-
unum.
Iðnaðarráðherra lýsir því yfir í
fjölmiðlum að æskilegt sé að Al-
þingi veiti nauðsynlegar heimildir
til áframhaldandi samningsgerðar.
En fjármálaráðherrann lýsir því
opinberlega að allar slíkar hug-
myndir séu barnaskapur. Þeir virð-
ast á hinn bóginn vera- sammála um
að halda áfram að sitja á stólunum.
í þeirra huga eru slíkir hagsmunir
mikilvægari en málefnin.
Blóm III
Að því kom að ríkisstjórnin féllst
á að árétta með ályktun frá Alþingi
viðurkenningu á sjálfstæði og full-
veldi Litháens frá 1922. Jafnframt
náðist víðtækt samkomulag milli
allra flokka á Alþingi um að fela
ríkisstjórninni að taka upp stjórn-
málasamband við Litháen svo fljótt
sem verða má.
Hér er á ferðinni ein af stærri
ákvörðunum sem ísland hefur tekið
í utanríkismálum. Þó að forsætis-
ráðherra tæki þátt í samkomulaginu
þótti honum eigi að síður rétt að
senda utanríkisráðherranum skeyti
þar sem hann gaf til kynna að form-
aður Alþýðuflokksins hefði látið til-
fínningamar hlaupa með sig í gön-
ur. Ug þrátt fyrir aðild forsætisráð-
herrans að samkomulaginu nennti
hann ekki að mæta við atkvæða-
greiðslu á Alþingi um málið.
Þannig ganga olnbogaskot og
hnútusendingar á milli ráðherranna,
jafnvel í viðkvæmum utanríkismál-
um, þar sem stjórnarandstaðan hef-
ur lagt sig fram við að ná þjóðar-
samstöðu í þeim tilgangi að sýna
styrk þjóðarinnar út á við. En stjóm-
arflokkarnir fínna ekki til þeirrar
ábyrgðar. I þessu tilviki sem öðmm
skiptir setan í ráðherrastólunum
meginmáli. Misvísandi yfírlýsingar
um afstöðu okkar á erlendum vett-
vangi virðast vera aukaatriði.
Blóm IV
Deilurnar um söluna á Þormóði
ramma eru eitt dæmið enn. í stað
þess að viðhafa almennt útboð með
skilyrðum um áframhaldandi starf-
rækslu fyrirtækisins á Siglufirði
kaus fjármálaráðherra að velja
kaupendur sjálfur. Þessi óeðlilegu
vinnubrögð við sölu fyrirtækisins
Þorsteinn Pálsson
„Og þrátt fyrir aðild
forsætisráðherrans að
samkomulaginu nennti
hann ekki að mæta við
atkvæðagreiðslur á Al-
þingi um málið.“
hafa sætt harðri gagnrýni.
Ríkisendurskoðun var beðin um
að meta fyrirtækið og söluvirði þess.
Það mat benti til að fyrirtækið hafi
verið selt verulega undir sannvirði
og ýmsir sérfræðingar hafa haldið
því fram að mat ríkisendurskoðunar
í því efni sé varfæmislegt.
Fjármálaráðherra hefur sætt
mjög harðri gagnrýni innan þings
og utan fyrir þessi vinnubrögð. Sú
gagnrýni hefur meðal annars komið
frá þingmönnum Norðurlandskjör-
dæmis vestra, einkum þeim Páli
Péturssyni og Pálma Jónssyni. Páll
hefur látið þau 'ummæli falla að
ráðherrann hafi gerst sekur um
misferli og siðleysi.
En ákvarðanir og athafnir ráð-
herrans eru allar gerðar í umboði
meirihlutans á Alþingi og því ber
Páll Pétursson alveg sömu ábyrgð
á þeim gerðum og ráðherrann sjálf-
ur. Þingflokksformanni Framsóicnar
kemur ekki til hugar að koma fram
ábyrgð gagnvart ráðherra sem hann
sakar um misferli og siðleysi, af því
að setan í ráðherrastólunum er mik-
ilvægari en allt annað. Stóryrðin
hafa því enga merkingu og hitta í
raun þingflokksformann Framsókn-
arflokksins sjálfan fyrir.
BlómV
í varnarstöðu greip fjármálaráð-
herra til þess örþrifaráðs að biðja
um sérstaka umræðu á Alþingi til
þess að bera fram ásakanir og ván-
traust á ríkisendurskoðun með kröfu
um að gripið yrði til aðgerða gegn
stofnuninni. Málum er því þann veg
komið að ráðherra með umboð
meirihluta Alþingis hefur borið fram
vantraust á ríkisendurskoðun, sem
fyrir ekki löngu var sett undir Al-
þingi til þess að hún gæti starfað
sem sjálfstæð og óumdeild stofnun
í þeim tilgangi að hafa eftirlit með
framkvæmdavaldinu.
Með þessu hefur stjórnarmeiri-
hlutinn á Alþingi rýrt mjög starfsað-
stöðu ríkisendurskoðunar og veikt
stöðu hennar til þess að gegna mikil-
vægu hlutverki sínu. í sérhveiju
landi hefði fjármálaráðherra verið
vikið úr starfí fyrir athæfí sem þetta
í þeim tilgangi að tryggja eðlilega
starfsaðstöðu viðkomandi stofnun-
ar.
Stjórnarmeirihlutinn á Alþingi er
sammála um að setan á ráðherra-
stólunum sé mikilvægari en þeir
hagsmunir sem í húfi eru varðandi
starfsaðstöðu ríkisendurskoðunar,
álit hennar og hlutverk. Eigi staða
ríkisendurskoðunar ekki að veikjast
alvarlega til frambúðar verður Al-
þingi því að samþykkja sérstaka
traustsyfírlýsingu í garð stofnunar-
innar. Það virðist jafnvel vefjast
fyrir stjómarmeirihlutanum þó að
því verði ekki trúað að óreyndu að
ríkisendurskoðun verði skilin eftir í
þeirri stöðu sem hún er í nú.
Hér hafa aðeins verið nefnd örfá
dæmi um pólitískt siðferði stjórnar-
flokkanna. Og upp úr þeim jarðvegi
spretta kærleiksblómin, sem laða
eiga kjósendur til áframhaldandi
stuðnings.
Höfundur er formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Bretar gefa
SYFÍ ratsjá
Frá afhendingu gjafarinnar. Talið frá vinstri: Alper Mehmet, ræðis-
maður Breta á Islandi, Orlygur Hálfdánarson, forseti SVFI, Sir Ric-
hard Best, sendiherra Breta á Islandi og Hannes Þ. Hafstein, for-
stjóri SVFÍ.
SENDIHERRA Breta hér á
landi, Sir Richard Best,
heimsótti aðalstöðvar Slysa-
varnafélags íslands fyrir
nokkru og afhenti fyrir hönd
ríkisstjórnar sinnar félaginu
ratsjá af gerðinni Kelvin-
Hughes.
Gjöf Breta er þannig til kom-
in að utanríkisþjónusta þeirra
hefur jafnan til umráða nokk-
urt fjármagn sem ætlað er til
gjafa í þeim löndum sem Bret-
ar hafa stjórnniálasamband
við. Sir Richard lagði til við
Bretastjórn að hún sýndi Slysa-
varnafélaginu hug sinn í verki
með því að gefa eitthvert tæki
eða búnað sem kæmi að veru-
legu gagni á vettvangi þess.
Ratsjáin er framleidd af
Kelvin-Hughes verksmiðjunum
sem hafa lengi verið í fylking-
arbijósti á sviði öryggistækja
á sjó. Ratsjáin verður sett í bát
Slysavarnafélagsins, Henry A.
Hálfdánarson, sem verður þá
búinn tveimur slíkum tækjum.
Ríkisstj ómin er
óheil í álmálinu
eftir Halldór Blöndal
Enginn vafi er á því, að þorri
Islendinga er hlynntur stóriðju.
Fyrir því eru einföld rök. Síðustu
2-3 árin hafa lífskjör versnað veru-
lega. Menn höfðu gert sér vonir um,
að tími þjóðarsáttar yrði nýttur til
þess að skapa skilyrði fyrir því, að
lífskjör gætu farið batnandi á nýjan
leik. En því miður ætlar að vora
seint í íslenskum þjóðmálum. Og
samningar um nýtt álver á Keilis-
nesi eru jafnfjarri og áður. Nú á
að ljúka samningsgerð eftir þijá
mánuði og skrifa undir eftir sex,
segir iðnaðarráðherra, sem er ein-
lægt jafnnákvæmur í tímasetning-
um.
Á þeim tíma sem Þorsteinn Páls-
son var forsætisráðherra og Friðrik
Sófusson iðnaðarráðherra var góð-
ur skriður á álmálinu. Þá snerust
viðræðumar um nýtt álver eða
stækkun álversins í Straumsvík.
Þær samningaviðræður vom í miðj-
um klíðum, þegar Framsóknarmenn
og kratar hlupu úr ríkisstjórninni
haustið 1988 og gengu til liðs við
gamla Alþýðubandalagið. Jón Sig-
urðsson treysti sér ekki til að fylgja
álmálinu eftir, þar sem hann var
óöruggur um sósíalistana í ríkis-
stjórninni. Þessi dráttur varð til
þess að ekki náðust samningar við
Swiss Aluminium.
Jón Sigurðsson var svo öruggur
um, að samningamir um álverið í
Straumsvík tækjust. haustið 1989,
að hann tók sér ferð á hendur um
Austurland og Norðurland og út-
deildi álverum næst þegar farið
yrði að semja. Hann komst því í
ljótan bobba, þegar Swiss Alumin-
ium heltist úr lestinni og hann
þurfti að standa við stóru orðin,
eftir að nýi Atlantsálhópurinn hafði
verið myndaður. Hann reyndi að
leysa málið með því að íjölga stöð-
unum, þar sem álver gæti risið, svo
að þeir urðu eins og fánaborgir á
Islandskortinu. Ráðherrann tók sér
góðan tíma til að útskýra fyrir
hveijum einasta manni, að álverið
ætti að vera einmitt þar sem hann
var staddur hveiju sinni. Þannig
fengu allir óskir sínar uppfylltar í
orði kveðnu. En samningarnir dróg-
ust á langinn og eru farnir að fylgja
ráðherranum eins og skuggi, sem
hann getur ekki hlaupið uppi.
En eftir á fór ýmislegt að koma
í Ijós. Atlantsálhópurinn hafði frá
byijun fest sig við Keilisnes, en
aðrir staðir voru nefndir til mála-
mynda. Steingrímur Sigfússon ráð-
herra hafði allan tímann verið
andvígur álveri við Eyjafjörð. Og
nú upp á síðkastið eru ráðherrar
Alþýðubandalagsins, gömlu sósíal-
istarnir, andvígir álveri hvar sem
er á landinu eins og þeir hafa alltaf
verið. Ólafur Ragnar hefur iðnaðar-
ráðherrann að háði og spotti og
kannast ekki við að hafa kynnt sér
málavexti fyrr en nú.
í mínum huga er ekki nema ein
haldbær skýring á því, hvers vegna
Jón Sigurðsson kaus að tefla samn-
ingsgerðinni við báða Atlantsálhóp-
ana í tvísýnu með því að drága þá
í tíma framyfir það sem réttlætan-
legt gat talist. Hann var hræddur
um, að ríkisstjórnin myndi falia á
álmálinu og hafði ærna ástæðu til,
eins og nú er komið í ljós.
Ráðherrann hefur lýst því yfir,
að hann muni leggja fram frumvarp
nú á þessu þingi, sem heimili bygg-
ingu álvers hér á Iandi. Það má
segja, að það sé viðleitni og viður-
kenning á því, að verkið hafi unnist
of seint. Um stjórnarfrumvarp verð-
ur ekki að ræða, eins og andrúms-
loftið er í ríkisstjórninni en verk-
stjórn engin. Sjálfsagt er fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn að taka slíkum til-
löguflutningi vel. Samningsgerðin
' .
Halldór Blöndal
„Um stjórnarfrumvarp
verður ekki að ræða,
eins og andrúmsloftið
er í ríkisstjórninni en
verkstjórn engin. Sjálf-
sag’t er fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn að taka
slíkum tiilöguflutningi
vel. Samningsgerðin
verður í höndum næstu
ríkisstjórnar.“
verður í höndum næstu ríkisstjórn-
ar. Það er vonandi, að frumvarp
iðnaðarráðherra fái efnislega með-
ferð á Alþingi.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Straumhvörf í sjónvarpi
eftirJón Óttar
Ragnarsson
Sú ákvörðun Stöðvar 2 að opna
fyrirvaralaust fyrir gervihnatta-
sendingar bandarísku fréttastöðvar-
innar CNN hefur hrundið af stað
dæmigerðri íslenskri dægurmá-
laumræðu um frelsi og afturhald.
Eins og vanalega þegar íslend-
ingar ræða mál af þessu tagi rísa
upp tvær andstæðar fylkingar. Önn-
ur segir: gervihnettir er framtíðin,
öll höft eru afturhald. Hin segir:
Gervihnettir eru af hinu illa. Lokum
á þá.
Sem betur fer á veruleikinn jafn-
lítið skylt við bæði þessi sjónarmið
og þessi undarlegu skoðanaskipfi
sem virðast eins konar íslensk þjóð-
aríþrótt sem þessar fylkingar grípa
til í hvert skipti sem vandi steðjar
að samfélaginu.
Sjónvarpið
Ákvörðun Stöðvar 2 að opna fyr-
ir CNN án þess að afla tilskilinna
leyfa var ekki einasta fráleit heldur
og í fullkominni fjandstöðu við fyrri
stefnu sem var að reyna að leysa
mál með viðræðum innan ramma
laganna áður en gripið var til að-
gerða.
Sú ákvörðun Svavars Gestssonar
að rýmka skilyrði til slíkra útsend-
inga í kjölfarið sýndi vel hversu
veikt íslenska stjórnkerfíð er gagn-
vart uppivöðsluseggjum sem hafa
vald íjölmiðlanna eða peninganna á
bak við sig.
Sú ákvörðun RÚV að semja við
Sky Channel í kjölfarið var að mínu
viti skiljanleg, enda þótt Ríkisút-
varpið færi offari í þessum útsend-
ingum. Sú staðreynd að Sky Chann-
el er mun betri fréttastöð fyrir ís-
lendinga en CNN sakaði ekki heldur.
Eftir stendur að allt þetta írafár
hefur ekkert með það að gera hvort
hér eigi að opna fyrir gervihnatta-
sjónvarp. Þetta var dæmigert
íslenskt klúður sem Stöð 2 átti sök
„Ákvörðun Stöðvar 2
að opna fyrir CNN án
þess að afla tilskilinna
leyfa var ekki einasta
fráleit heldur ogf í full-
kominni fjandstöðu við
fyrri stefnu sem var að
reyna að leysa mál með
viðræðum innan ramma
laganna.“
á og allir aðrir syntu með eins og
kjánar ... nema Morgunblaðið.
Viðurkenningin
Margir virðast álíta að þessar
aðgerðir Stöðvar 2 séu eitthvað sem
sé runnið undan mínum riQum eða
sé byggt á einhveijum áætlunum
sem lágu á mínu borði þegar ég
kvaddi Stöð 2 fyrir meira en ári.
Það er reginmisskilningur.
Þvert á móti var ég staðráðinn
að beijast gegn öllu sem hét gervi-
hnattasjónvarp á meðan Stöð 2 var
að koma undir sig fótunum, vegna
þess að hefði ég ekki gert það hefði
Stöð 2 aldrei náð landi, heldur ein-
faldlega farið á hausinn.
Sú staðreynd að Stöð 2 leggur
nú opinbera blessun sína yfir gervi-
hnettina — og Ríkissjónvarpið í kjöl-
farið — þýðir annaðhvort að Stöðv-
armenn telja fyrirtækið komið í
höfn eða þeir taka stundarhagsmuni
fram yfír eigin hagsmuni til lengri
tíma.
Hver sem skýringin er blasir af-
leiðingin nú við. Gervihnattasjón-
varp hefur fengið þann opinbera
gæðastimpil sem það hefur barist
fyrir um árabil. Héðan í frá verður
ekki aftur snúið hvort sem mönnum
líkar það betur eða verr.
Gallinn er sá að gervihnattadiskar
eru dýr og fáránleg fjárfesting.
Jón Óttar Ragnarsson
Krafa almennings hlýtur að vera sú
að þeim gervihnattarásum sem
mesta hylli hafa sé dreift í gegnum
loftið í UHF-sviði og áskrift boðin
á viðráðanlegu verði.
Auk þess er sjónvarpsáhorf lítið
í morgunsárið og á nóttunni, heldur
í yfír 90% tilvika bundið við kjörtíma
(17.30-23.00) á kvöldin svo þessar
stöðvar eiga heimtingu á að fá að-
gang að ljósvakanum á sérrásum á
þessum tíma úr því sem komið er.
Sú hugmynd Pósts og síma að
dreifa þessum rásum sjálfir er hins
vegar út í hött. Póstur og sími eins
og önnur ríkisfyrirtæki bíður einka-
væðingar og frekari umsvif slíks
opinbers risa í þessu dvergríki verða
ekki þoluð. Sama gildir um RÚV.
Tungan
En kvak fijálshyggjumanna er
ekki síður þreytandi og villandi en
betl og yfirgangur ríkisrisanna.
Stöðugt klifar t.d. DV á því að
tungan sé í engri hættu og menning-
in standi traustum fótum. Hvort
tveggja er bull. Þvert á móti vita
allir sem vita vilja að bæði íslensk
tunga og íslensk menning hefur
aldrei staðið jafnveikum fótum og
nú.
Enginn veit hvað átt hefur fyrr
en misst hefur segir máltækið. ís-
lendingar ættu að gera sér fulla
grein fyrir því að það heyrir til und-
antekninga að smáþjóðir haldi
tungu sinni. Hitt er reglan að þær
glati henni.
Þvífólki fækkar jafnt og þétt sem
talar lýtalausa íslensku og getur
skrifað góðan texta. Engilsaxnesk
áhrif eru svo öflug og einhæf að
allir sem vilja hlusta geta heyrt
hvernig innviðir tungunnar eru
smám saman að riðlast.
Og um menninguna er það að
segja að á flestum sviðum eru týr-
urnar orðnar svo daufar að við
minnsta vindgust gæti slokknað á
þeim einni af annarri þrátt fyrir
ótrúlega viðleitni aragrúa vel
menntaðs fagfólks á ótal sviðum.
Þetta hefur gerst þrátt fyrir það
að aldrei í íslandssögunni hafí fleiri
lagt fyrir sig og lært í fínum skólum
alla hluti sem viðkoma listum og
vísindum. Samt komumst við ekki
með tærnar núna þar sem t.d. alda-
mótakynslóðin hafði hælana.
Hvers vegna? Vegna þess að sú
rótgróna íslenska trú að upphefðin
skuli koma að utan dregur æ meira
úr okkur mátt. Hún hefur gert okk-
ur flest að fólki sem snobbar fyrir
útlendingum og lítilsvirðir eigin af-
reksmenn.
Ef svo fer sem nú horfir verður
íslenskan um miðja næstu öld orðin
eitthvað sem erlendir ferðamenn
munu gera sér sérstaka ferð á
Hrafnistu eða Grund til þess að
heyra í sinni tæru og upprunalegu
mynd.
Mötunin
En úrkynjun íslenskunnar og
slakur árangur á menningarsviðinu
hefur ekkert með það að gera að
Ioka fyrir utanaðkomandi áhrif.
Gervihnattasjónvarpi á einfald-
lega að koma fyrir á þar til gerðum *
rásum og þeir sem vilja kaupa sér
áskrift á vægu verði geta þá gert
það nákvæmlega eins og menn geta
keypt Time og Newsweek í Bóka-
verslun Sigfúsar Eymundssonar.
Engin ástæða er til þess að hafa
kröfur um þýðingar á þessu efni of
strangar. Sá þröngi hópur sem
kaupir áskrift gerir það af áhuga,
ekki mötun. Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar þarf ekki að þýða
Time og Newsweek!
Hitt er aðalatriðið að gervihnatta-
sjónvarp sé ekki eitthvað sem er
troðið niður um kokið á þjóð sem á
allt sitt undir að rækta eigin garð
og nota þau áhrif sem koma erlend-
is frá sem krydd á steikina, en
hvorki kjötið eða fískinn!
Höfundur er rithöfundur og
fyrrverandi sjónvarpsstjóri
Stöðvar 2.