Morgunblaðið - 21.03.1991, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐI& 'FIMMTUDAGUR -21. MARZ 1991

jafnvel þótt þær hafi komið reglulega
til skoðunar.
Bijóstakrabbamein er algengasta
krabbamein hjá konum á íslandi sem
annars staðar í hinum vestræna
heimi. Það kemur næst á eftir lungn-
akrabbameini sem mannskæðasta
krabbameinið hjá konum. Nýgengi
sjúkdómsins vex jafnt og þétt og er
nú um 60 af hundrað hérlendis sem
er svipað og á hinum Norðurlöndun-
um. Orsakakeðja sjúkdómsins er
margslungin en ein aðalorsökin er
tengd hormónastarfsemi kvenna,
lengra fijósemisskeiði og færri fæð-
ingum en áður. Brjóstakrabbamein
er sjúkdómur kvenna eftir tíðahvörf
og aðeins 3% af illkynja æxlum í
btjóstum finnast hjá konum yngri
en 35 ára.
Árið 1973 hófst á vegum Krabba-
meinsfélagsins leit að bijóstakrabba-
meini með bijóstaþreifingu. Bijósta-
krabbamein er að því leyti erfiðara
viðureignar en leghálskrabbamein að
við búum enn ekki yfir tækni til að
greina sjúkdóminn á forstigi. Það er
því ekki unnt að draga úr nýgengi
með skipulegri hópleit. Tilkoma
bijóstaröntgenmynda hefur hins veg-
ar gert okkur kleift að finna sjúk-
dóminn fyrr en ella og draga þannig
úr sjúkleika og lækka dánartíðni af
völdum hans. Skipuleg leit með
bijóstaröntgenmyndatökum hófst í
nóvember 1987 hjá konum 35 ára
og á aldrinum 40-69 ára. Boðið er
upp á slíka myndatöku annað hvert
ár. Bæði bandarískar og sænskar
rannsóknir benda eindregið til þess
að hjá konum yfir fimmtugt megi
lækka dánartíðni af völdum bijósta-
krabbameins um 30% með regluleg-
um bijóstamyndatökum. Enn er óvíst
um gildi slíkrar hópleitar hjá konum
milli 40 og 50 ára en þó bendir
ýmislegt til þess að hún stuðli einnig
að lækkun á dánartíðni.
Hópleitin hérlendis hefur augljós-
lega flýtt fyrir greiningu þó enn sé
of snemmt að segja hversu mikill
ávinningurinn er. Um helmingur
allra kvenna sem greinast með bijós-
takrabbamein hafa I. stigs sjúkdóm
með mjög góðum líkum á lækningu.
„íslenskar konur búa
við þau forréttindi að
vera boðin þátttaka í
leit að krabbameini.
Það má þó ekki verða
til þess að konur sofni
á verðinum.“
En konur geta líka sjálfar hjálpað
til. Erlendar rannsóknir sem kannað
hafa sambandið milli sjálfsskoðunar
bijósta og lífslengdar hjá konum sem
greinast með bijóstakrabbamein
sýna fram á að þær konur sem skoða
bijóst sín reglulega l^ita fyrr laeknis
og greinast með sjúkdóminn á lægra
stigi en þær sem ekki skoða sig. þær
sem stunda sjálfskoðun hafa einnig
lengri lífslíkur eftir greiningu
bijóstakrabbameins enda hafa þær
staðbundnari sjúkdóm.
Hvemig er svo sjálfskoðun bijósta
háttað hjá íslenskum konum? Sam-
kvæmt upplýsingum um sjálfskoðun
bijósta hjá konum, er koma í Leitar-
stöð, kemur fram að á tímabilinu
1979-1982 skoða tæplega 75%
kvenna á aldrinum 30-69 ára bijóst
sín. En einungis 20-30% skoða sig
reglulega einu sinni í mánuði. Ef lit-
ið er á árið 1989, kemur í ljós að
hlutfallið er að mestu óbreytt. Um
72% kvennanna skoða sig og rúm-
lega helmingur kvenna á aldrinum
35-65 ára gera það reglulega. Það
eru því enn of margar konur sem
ekki skoða bijóst sín.
Þreifing bijósta er ekki eins auð-
veld skoðun og margir vilja láta í
veðri vaka og krefst töluverðrar æf-
ingar jafnvel fyrir lækni. Konur þurfa
og geta lært að þekkja bijóst sín
betur en nokkur annar. En til þess
þarf æfingu sem aðeins fæst með
reglulegum skoðunum.
Vertu á verði gagnvert eftirtöldum
breytingum og leitaði læknis ef þú
sérð eða finnur:
☆ Hnút eða þrimil í bijósti. Finnist
slík breyting fyrir blæðingar, skulu
bijóstin þreifuð aftur eftir blæðingar.
☆ Útferð úr geirvörtu, sérstaklega
ef dökkleit eða blóðug.
☆ Breytingu á útliti btjóstanna, svo
sem útbungun, inndráttur í húð eða
á geirvörtu. Breyting á húðlit, sár
eða útbrot á geirvörtu.
Þessi einkenni þurfa ekki að
merkja alvarlegan sjúkdóm. Leitaðu
læknis og fáðu staðfestingu á að svo
sé. Mundu að það er betra að koma
of oft en of sjaldan. Þú ert ekki að
taka tíma frá öðrum.
Skoðaðu þig mánaðarlega eftir
blæðingar ef þær eru til staðar ann-
ars t.d. á sama mánaðardegi. Skoð-
aðu þig samt ekki of oft þá tekur
þfysíður eftir breytingum.
í um 10% tilfella greinir bijósta-
mynd ekki hnút sem þó þreifast vel.
Ef þú finnur hnút sem þú hefur ekki
fundið áður leitaðu þá læknis jafnvel
þótt að bijóstamyndatakan hafi verið
eðlileg fyrir einhveijum mánuðum
síðan.
Höfundur er krabbamcinslæknir
og starfar við Leitarstöð og
heimahlynningu
Krabbameinsfélagsins.
Utvarpsvekjarar
Fjölbreytt úrval af útvarpsvekjurum.
Verö fró 2950,- kr.
Ferðaviðtœki
Kjörin fermingargjöf.
Verö frá 6350,- kr.
SMITH & NORLAND
NÓATÚNI4 - SÍMI28300
I
Íf Gagnlegar fermingargjafir á góðu verði
Nokkur dæmi:
Þar á meðal físlétt ferðapottasett, sjónaukar og gönguskór.
lapanskir sjónaukar í
mörgum gerðum.
Verðfrá 4.194- tii 8.815
Ferða-pottasett með hitara.
Verð frá 4.8 í 3- (þyngd 1310
gr.),og 4.418- (þyngd 995 gr.)
Ferða-pottasett fyrir göngu-
fólk. Settið vegur aðeins 345
gr. Verð kr. 1.673- Einnig
óbrjótandi flöskur 1/2 ltr.
kr. 1.297-
Hörkugóðir leður gönguskór
með góðum sóla, stærðir 38
til 46, brúnir, verð kr. 4.600-
Þýskir göngu áttavitar, litiir
og meðfærilegir.
Verð: með leðurhulstri kr.
1.670-íboxi kr. 1.175-
Loftvog, rakamælir og
Íhitamælir í einu stykki, kostar
frá kr. 2.784- til 14.995-. Með
\ klukku að auki kr. 7.040-
íslensku nærfötin frá Fínull.
Dæmi um verð: bolir frá kr.
1.660- til 2.825-
Buxurfrá kr. 1.165- til 2.825-.
ÉHk.xVS
Loðfóðraður kuldagalli frá
66° N, þægilegur hlýr og
sterkur, kr. 12.965-
I
Óbrjótandl hitabrúsar frá
Ameríku, tegund "Hot Stuff
og Champ” í nokkrum
stærðum. Verð frá 2.858- tii
3.345- Brúsarnir halda vel
heltu eða köldu.
Stil, norsku ullarnærfötln á
alla fjölskylduna. Dæmi um
verð: dömubuxur kr. 1819-,
herrabuxur kr. 2188- og bolir
kr. 2334-. Bolir unglingast.
14-18 kr. 1799- buxur 14-18
kr. 1636-.
Opið á laugardögum frá 9 til 12.
Grandagarði 2, Rvík., sími 28855.