Morgunblaðið - 09.04.1991, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. APRIL 1991

omRon
SJÓÐSVÉLAR
Gera meira
en-að uppfylla
kröfur
fjármálaráðuneytisins.
Yfir 15 gerðir fyrirliggjandi
Verð frá kr. 29.800.-
SKRIFSTOFUVÉLAR sund hf
NÝBÝLAVEGI16 - SÍMI 641222
-tækni og þjónuHtu ú traustuin grunni
Ul vii 0 qerkerfí Tyrfr iiubretfi gfleira
II

Með þessu stórkostlega fyrirkomulagi næst hámarksnýting á lagersvæði. Mjög hentugt kerti og sveigjanlegt við mismunandi aðstæður. Greiður aðgangur fyrir lyftaraogvöruvagna. Ávallt fyrirliggjandi. Leitið upplýsinga. UMBOOS- OCHEILOVERSLUN
Sb&zsnzsr
BÍLDSHÖFDA W SÍMl:6724 44
íyrir fólk
KOSNINGA
SKRIFSTOFUR
Skeifunni 7 91-82115
Reykjavík
Eyrarvegi 9 98-22219
Selfossi
Háholti 28 93-12903
Akranesi
Glerárgötu 26 96-27787
Akureyri
Nýbýlavegi 16 91-45878
Kópavogi
FRJALSLYNDIR
Áróðursbrögð
og asparrækt
eftirHauk
Ragnarsson
I janúar 1989 mátti lesa í blöðun-
um fregnir af stórfelldum áætl-
unum um asparrækt. Rætt var
um að taka fyrir 5-6 þúsund hekt-
ara af framræstum mýrum í upp-
sveitum Árnessýslu. Afurðir
fyrstu grisjana skyldi selja til
járnblendiverksmiðjunnar á
Grundartanga, en afurðir loka-
böggs (eftir 35-40 ár) yrðu að
mestu leyti borðviður, sem seldur
yrði með hagnaði. Kostnaður við
ræktunina var sagður miklu
minni en í „hefðbundinni skand-
inavískri skógrækt" og arðsemin
ótvíræð. Áætlað var að gróður-
se^ja í um 1.000 hektara á ári,
og árlegur kostnaður talinn
50-60 milljónir. Þetta yrði aukab-
úgrein í fyrstu en aðalbúgrein
síðar. Höfundar þessarar áætlun-
ar voru þeir Jón Gunnar Ottósson
og Þorbergur Hjalti Jónsson,
sem báðir störfuðu hjá Rann-
sóknarstöð Skógræktar ríkisins.
Þeir félagar sögðust hafa
kynnt áætlun sína fyrir ráðu-
neytismönnum, bændasamtökum
og iðnráðgjöfum, og hefði henni
verið vel tekið.
Asparáætlun ákafamanna
Það var ekki laust við að fag-
mönnum í skógrækt brygði við
þessa stórfrétt. Að hafa ekki komið
auga á, að skógrækt á íslandi gæti
verið stórgróðafyrirtæki hlyti að
vera þeim til ævarandi vansæmdar.
Það var því beðið með eftirvæntingu
LOGSUÐUTÆKI
FREMSTIR í 100 ÁR
ÁRVÍK
eftir starfsmannafundi Skógræktar
ríkisins í mars. Hinn 16. þessa
mánaðar kynntu þeir félagar Jón
G. og Þorbergur H. áætlun sína um
ræktun asparskóga í máli og mynd-
um, og fer hér á eftir útdráttur úr
fundargerð.
Til skýringar var notað „flæðirit"
(Mynd 1) það, sem hér er birt.
Ræktunarferillinn (Mynd 2) var
sagður vera þessi í stuttu máli:
1. Ræktunarstaðurinn er flöt,
framræst mýri. Engin jarð-
vinnsla er viðhöfð (hvorki plægt
né herfað eða tætt).
2. Grasi er eytt í rákum eða rönd-
um með 2ja metra bili. Þetta á
að gera með eyðingarefninu
Round up. (Kostnaður kr.
12.500/ha.)
3. Asparstiklingum stungið í
miðjar rákirnar með 2ja metra
bili (Kostnaður kr. 10.000/ha.)
4. Að tveimur árum liðnum er
plöntum bætt inn í stað þeirr'a
stiklinga, sem ekki náðu að ræta
sig (kostnaður kr. 5.00p/ha).
5. Á sama ári er borið á. Áburðar-
skammturinn á að néma 300
kg/ha af hreinu köfnunarefni
og 50 kg/ha af hreinum fosfór.
(Kostnaður sagður kr.
5.000/ha).
6. Eftir 12-15 ár er önnur hver
röð höggvin, 1.250 tré, 13
tonn/ha, eða 36 mVha. Selt að
Grundartanga. Andvirði kurlsins
sagt standa undir grisjunar-
kostnaði.
7. Þá er borið á. (Sami skammtur
og áður. Kostnaður kr.
5.000/ha).
8. Eftir 20-22 ár er önnur hver
röð höggvin (sjá mynd), 625 tré,
18 tonn/ha eða 49 mVha. Selt
að Grundartanga. Andvirði
stendur undir kostnaði.
9. Borið á. (Sami skammtur og
fyrr. (Kostn. kr. 5.000/ha).
10. Eftir 35-40 ár er skógurinn
ijóðurfelldur, 625 tré, 94
tonn/ha eða 254 mVha. Mest á
þetta að vera sögunarviður.
Verðmæti sagt fjórfaldast og
nettóhagnaður kr. 900.000/ha.
„Niðurstaða þessara
hugleiðinga er sú, að
við þessa áætlanagerð
um asparrækt hafi öll-
um brögðum verið beitt
til þess að gera hana
trúanlega í augum fjár-
veitingavaldsins.
Brögðin hafa verið af
ýmsum toga. Sannleik-
anum hefur verið hag-
rætt og hann blandaður
ósannindum.“
Jón G. sagði að áætlunin væri
afrakstur tilrauna, sem hófust
1983. Tók hann skýrt fram að þetta
væri ekki lengur á tiiraunastigi.
Þess vegna væri þegar hafin rækt-
un á Flúðum og yrðu 400 þúsund
græðlingar settir út þá um sumar-
ið. Þorbergur H. sagði að áætlunin
byggðist á mælingum og arðsemis-
útreikningar lægju fyrir. Fjárfest-
ing í þessum asparskógi gæfi 7-8%
vexti. Sagt var, að gert væri ráð
fyrir 3,3 tonn/ha meðalársvexti eða
u.þ.b. 9 mVha. Þetta var sagt vera
landsmeðaltal, 36 lundir hefðu verið
mældir.
Allmiklar umræður urðu um
þetta á fundinum, en eins og að
líkum lætur voru flestir gætnir í
orðum, því ekki er auðvelt að átta
sig á svona tölum í fljótu bragði,
en miklar efasemdir komu fram.
Fyrst og fremst efuðust menn um
að hægt væri að rækta græðlinga
í óunnu landi með teljandi árangri.
Einnig var talið að viðarvöxtur
væri gróflega ofætlaður og síðast
en ekki síst að kostnaður væri stór-
lega vanmetinn. Óskuðu menn eftir
því að fá að sjá þau gögn, sem
áætlunin byggðist á. Jón G. sagði,
að allar upplýsingar yrðu sendar
mönnum svo fljótt, sem auðið væri.
Staðleysur eða staðreyndir?
Síðar um veturinn kynntu þeir
félagar áætlun sína fyrir ýmsum
aðilum og samtökum.
Starfsmenn Skógræktar ríkisins
biðu þess með óþreyju að fá umbeð-
in gögn í hendur, því nú rigndi yfir
þá spurningum og beiðnum varð-
andi asparræktun. En engar upp-
lýsingar fengust hjá þeim félögum,
þrátt fyrir írekaðar tilraunir.
Nú bregður svo við, að hinn 27.
júlí 1989 leggur landbúnaðaráð-
herra fram í ríkisstjórninni „Minnis-
blað um ræktun asparskóga". Nú
er talað um þróunarverkefni næstu
ijögur til fimm árin. Sagt að 1,2
milljónir dugi árið 1989, 6-7 milljón-
ir árið 1990 en 4-5 milljónir næstu
3-4 árin þar á eftir. Ríkisstjórnin
samþykkti að beita sér fyrir fjár-
veitingu til þessa.
„Minnisblaðinu" fylgdi greinar-
gerð, þar sem fram komu sömu
staðhæfingar og á starfsmanna-
fundi. Áætlunin var sögð afrakstur
margvíslegra rannsókna og ekki
lengur á tilraunastigi. Stofnkostn-
aður kr. 50 þús/ha, og tekið fram
að þessi ræktun sé miklu hagkvæm-
ari en svokölluð „nytjaskógrækt á
bújörðum“, sem væri 60-200% dýr-
ari. Þó er talið rétt að líta á þetta
sem þróunarverkefni fyrstu 4-5 árin
meðan verið sé að reyna ræktunar-
aðferðir. Áður var þó búið að segja
að þessi ræktun væri komin af til-
raunastigi! í greinargerðinni er nú
sagt, að hver hektari asparskógar
muni gefa af sér minnst 40-50 tonn
af tijákurli, áður en að lokahöggi
kemur, sem er 10-20 tonnum meira
en í fyrri áætlunum þeirra Jóns G.
og Þorbergs H.
Á ráðunautafundi Búnaðarfélags
íslands í febrúar 1990 flutti Jón
G. Ottósson erindi um asparrækt
sem var efnislega nokkuð samhljóða
greinargerðinni með „minnisblað-
inu“ og „flæðiritið" var óbreytt frá
starfsmannafundi 1989.
Meðan á öllu þessu stóð, var
árangurslaust beðið um að fá að
sjá gögn þau, sem asparáætlunin
byggðist á. Hinn 28. febrúar 1990
skrifuðu 5 ' skógfræðikandidatar
stjórn Rannsóknarstöðvar Skóg-
ræktar ríkisins bréf, þar sem þess
var farið á leit, að áætlunin og
gögn þau, sem hún byggðist á,
væri birt starfsmönnum hið fyrsta,
svo þeim gæfist kostur á að sann-
reyna gildi hennar.
Skriflegt svar barst aldrei, en Jón
G. og Þorbergur H. munu hafa
neitað að afhenda gögnin.
Á vordögum 1990 fór ýmislegt
að gerast á Mógilsá, sem ekki verð-
ur rakið hér. Lauk því með að allir
fyrri starfsmenn hurfu af staðnum,
þó að einum undanskildum. Nýir
menn hafa verið að svipast um eft-
ir þeim gögnum og rannsóknaniður-
stöðum sem asparáætlunin var sög
byggjast á, en hafa ekki haft erin
sem erfiði. Þó hefur fundist stu
greinargerð eftir- Þorberg H. u
kostnað við ræktun aspar frá 1.
1989. Ljósrit af henni er birt h(
með greininni. (Mynd 3.) Nú spyr
menn sig þessara spurninga: Hal
þessi gögn verið fjarlægð, eða haí
þau nokkurn tíma verið til? Flest
munu nú hallast að því síðarnefnd
Ofmetinn asparvöxtur
Vaxtarspá þeirra félaga var sögð
byggjast á mælingum á 36 aspar-
flötum um allt land. Það mun rétt
vera, en við mælingarnar var, að
ráðum Þorbergs H., notuð sérstök
mælingaraðferð, sem einungis get-
ur gefið trúverðugar niðurstöður sé
henni beitt inni í þéttum skógi.
Þegar henni er beitt í litlum lund-
um, þar sem öll tré eru jaðartré að
meira eða minna leyti, getur hún
gefið fáránlegar niðurstöður, svo
sem raunin hefur orðið hér. Lands-
meðaltal er sagt vera 3,3 tonn/ha
eða 8,9 mVha. Sá lundur á íslandi,
sem best hefur vaxið, er asparlund-
urinn í Múlakoti, en hann hefur
vaxið að meðaltali einhversstaðar
milli 9-11 m3/ha á ári. Ástæðan
fyrir því að ekki er hægt að segja
nákvæmar til um vöxtinn er sú, að
lundurinn er of lítill, jaðartré svo
mörg að ekki er hægt að mæla
stærð raunverulegs vaxtarsvæðis
hans af nákvæmni.
Sem dæmi um það, í hvaða
ógöngur mælingaraðferð Þorbergs
H. getur leitt, má nefna mælingu
á asparlundi í Laugarási 1985. Þor-
bergur H. vann úr þeim gögnum
ÁRMÚLI 1 -REYKJAVÍK-S/MI 687222 -TELEFAX 687295
Tónskóli Eddu Borg
auglýsir
HLJÓMBORÐSNÁMSKEIÐ
Ný 10 vikna byrjenda- og framhaldsnám-
skeið heíjast 15. apríl nk.
Innritun byrjar mánudaginn 8. apríl í síma
73452 milli kl. 14.00-18.00.
myndi: ASPARRÆKTARAÆTLUN J.G.O og Þ.H.J.
Eftir 12-15 ár Eftir 20-22 ár
NÝRÆKT 2.500 aspir/ha —► GRISJUN 13tonn/ha —► GRISJUN 18tonn/ha
KOSTNAÐUR
Kr. 50.000/ha
L
IÐNVIÐUR
J.
MEÐALÁRSVÖXTUR
3,3 tonn/ha = 8,9 rúmmetrar/ha
URVINNSLA
Eftir 35-40 ár
LOKAHOGG
Kr. 900.000/ha
SOGUN
TIMBUR