Morgunblaðið - 17.04.1991, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. APRÍL 1991
Ik »
15
Gamlar og nýjar syndir
Þegar betur er að gáð sést að
viðskiptahallann undanfarin ár má
einkum rekja til vaxtagreiðslna til
útlanda, enda hefur vöruskiptajöfn-
uður verið hagstæður. Árið 1989
námu vaxtagjöld umfram vaxtatekj-
ur um 13 milljörðum króna. Þetta
var hærri fjárhæð en útflutnings-
verðmæti áls það ár. Vaxtabyrðin
nemur því veltu eins álvers. Athygli-
svert er að mikið er deilt um nýtt
álver samtímis því sem fátt nýtt
annað er í sjónmáli til aukningar
hagvaxtar á íslandi. En lítið er rætt
um þjóðarskuldina og hvernig efna-
hagsstefnu eigi að fylgja til þess að
létta skuldabyrðina. Vaxtabyrðin
kemur til með að rýra lífskjörin fram
á næstu öld því að hagvöxtur nægir
ekki til þess að greiða vexti af er-
lendum lánum á næstu árum.
af þyí að horfa á skylmingaþræla
drepa hvern annan?
Við íslendingar höfum stært okk-
ur af því að hér gætu menn gengið
um stræti að næturlagi óhræddir.
Við vitum að svo er ekki lengur.
Þótt ofbeldi sé hér hvergi nærri í
líkingu við erlendar stórborgir, þá
höfum við of mörg dæmi um lim-
lestingar sem sýnast með öllu til-
hæfulausar og í sumum tilvikum
gerðar beinlínis til að skemmta sér.
Þær hafa leitt til dauða manna.
Hvernig stendur á þessu? Er það
vegna þess að ofbeldismennirnir sjá
ekki mun á leiknu myndefni og al-
vöru? Varla líta þeir á manndráp
sem leik? En þeir virðast leika sér
að því að meiða aðra.
Við höfum nýverið upplifað stríð
í beinni útsendingu, stríð sem enn
veldur hörmungum og dauða eftir
að því er lokið. Margir dáðust að
tækniundrum drápstækjanna. Dást
menn líka að örlögum Kúrda og
dauða þúsunda barna? Aðdáun á
manndrápum og ofbeldi er fyrirlit-
leg. Snúum baki við þeim sem það
gera. Lífið er ekki bein útsending
í sjónvarpi. Lífið er ekki til að leika
sér að því. Lífið er ekki til að deyða
það. Lífíð er til þess að lifa því.
Höfundur er rithöfundur og
dósent í íslenskum bókmenntum
við Háskóla íslands.
Veilur í velferðinni
Utifundur
á Lækjarto
Reykvíkingar! Hittumst á Lækjartorgi í
dag, fimmtudaginn 18. apríl, kl. 17:30.
Fylkjum liði til sigurs í kosningunum á
laugardaginn.
Davíð Oddsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, flytur ræðu.
Þuríður Pálsdóttir, yfirkennari, flytur ávarp.
Fundarstjóri: Friðrik Sophusson,
varaformaður Sjálfstæðisflokksins.
Björgvin Halldórsson, Rut Reginalds og Egill
Ólafsson ásamt Hljómsveit Magnúsar
Kjartanssonar flytja íslenska tónlist frá
kl. 17:00 og aftur þegar ræðumenn hafa lokið
máli sínu.
Allir velkomnir.
þuríður
rriðrík
'Vlapni'i
gnusar
FRELSI OG
MAN NÚÐ
eftir Guðmund
Magnússon
Viðskiptahalli og erlendar
lántökur
Á tólf undanförnum áum hefur
verið halli á viðskiptum við útlönd
öll árin utan eitt. Spáð er halla hið
þrettánda, árið 1991.
Löng erlend lán þjóðarinnar námu
um 175 milljörðum króna um síðast-
liðin áramót. Þar af skuldar hið opin-
bera um 130 milljarða króna. Upp-
safnaður viðskiptahalli á árunum
1979-1990 nam um 87 milljörðum
króna á gengi ársins 1990.
En þarf að hafa áhyggjur af þess-
um lánum? Standa þau ekki undir
arðbærum framkvæmdum og munu
þau ekki greiðast af auknum hag-
vexti? Betra, að satt væri.
Það er rétt að halli á viðskiptum
við útlönd getur átt rót sína að rekja
til mikils innflutnings vegna fjárfest-
inga sem skila sér í aukinni verð-
mætasköpun þjóðarbúsins og út-
flutningi síðar meir. Þetta á t.d. við
um hlnar nýju dísir Flugleiða og
væntanlegar virkjunarframkvæmdir
í þágu álbræðslu. Halli um stundar-
sakir kynni einnig að stafa af afla-
bresti, verðlækkun útflutningsaf-
urða eða verðhækkun á erlendum
afurðum, sbr. olíuskellina.
Tölur úr þjóðarbúskapnum sýna
að erlend lán hafa verið tekin langt
umfram þörf til fjárfestingar, þ.e.
umfram það sem með þarf til að
brúa bilið milli sparnaðar og fjár-
munamyndunar þjóðarinnar. Erlend-
ar lántökur hafa því í miklum mæli
farið til þess að halda uppi neyslu
og að nokkru leyti hagvexti. Þetta
eru lífskjör að láni.
Guðmundur Magnússon
* Árið 1988 námu niðurgreiðslur
vaxta hjá Húsnæðisstofnun, Lána-
sjóði íslenskra námsmanna ásamt
Höfundur er prófessor í viðskipta-
og hagfræðideild Háskóla íslands.
vaxtaívilnun í skattakerfmu um
3.750 millj.kr. miðað við meðaltal
raunvaxta ríkisskuldabréfa og um
4.750 millj. kr. miðað við meðaltal
raunvaxta í bankakerfinu. Kostnað-
ur ríkissjóðs vegna framangreindra
lána á sérkjörum nam árið 1988 37%
af hreinum vaxtagreiðslum til út-
landa.
* Bæta mætti við kostnaði vegna
affalla á lánum Byggðasjóðs, vegna
vildarkjara í nokkrum lífeyrissjóðum
hins opinbera og ýmiss konar fyrir-
greiðslu í landbúnaði og sjávarútvegi
í gegnum sjóði hins opinbera og
skattkerfi.
Höfum við efni á þessu?
Ef svarið er nei, þá skulum við
bæði veita stjórnmálamönnum að-
hald og vanda ráðstöfun okkar eigin
fjár.
ars staðar en á markaðnum þar sem
hann hefur gengið í Seðlabankann
á undanförnum mánuðum og sótt
sér fé. Ekki kæmi á óvart þótt þetta
endaði með erlendri lántöku að ein-
hvetju leyti.
Brestir í velferðarkerfinu
Færa má rök fyrir því að bæði
hið opinbera og einkageirinn standi
fyrir þeirri umframeyðslu sem við-
skiptahallinn myndar. Það er hins
vegar ríkisvaldsins að setja þannig
leikreglur að hallanum sé eytt. Þann-
ig verður að rekja lán á sérkjörum
til ákvarðana stjórnmálamanna.
Lán á sérkjörum má líta á sem
niðurgreidd erlend lán í þessu sam-
bandi:
IÚr flokki greina
háskólamanna
þar sem reifuð
eru þjóðmál nú
þegar kosningar
fara í hönd.
Á síðastliðnu ári fullnægði ríkis-
sjóður nýrri lánsþörf á innlendum
lánsfjármarkaði, m.a. með því að
auka sölu ríkisvíxla. Þetta er mikil
framför. En hin mikla lánsfjáröflun
ríkisins á markaðnum veldur hærri
raunvöxtum og getur hindrað fjár-
festingu einkaaðila. Ríkissjóður ér
nú einnig farinn að leita fanga ann-