Morgunblaðið - 24.04.1991, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. APRÍL 1991
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. APRIL 1991
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannssori,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Samstaða
um málefni
Engum þarf að koma á óvart,
að verulegur áhugi sé á við-
reisnarstjórn innan Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks í kjölfar
alþingiskosninganna á laugardag-
inn var. Sú augljósa staðreynd blas-
ir við, að þeir eiga málefnalega
samleið í flestum veigamestu við-
fangsefnum, sem framundan eru.
Jafnframt er skiljanlegt, að Alþýðu-
flokksmönnum þyki ekki sjálfsagt
að endurnýja núverandi stjórnar-
samstarf, þar sem augljós mál-
efnaágreiningur er á milli núver-
andi stjórnarflokka um mikilvæg-
ustu mál, sem bíða ákvörðunar á
næstu mánuðum og misserum. Þær
raddir heyrast, að Alþýðuflokks-
menn séu að svíkja kjósendur sína
með því að taka upp samstarf við
Sjálfstæðisflokkinn í ríkisstjórn.
Þetta er auðvitað fáránleg staðhæf-
ing. Alþýðuflokkurinn hlýtur fyrst
og fremst að hugsa um það, hvern-
ig hann geti bezt komið þeim málum
fram, sem flokkurinn hefur sett á
oddinn að undanförnu. Allt annað
væru svik við kjósendur flokksins.
Tæpast verður um það deilt, að
mestir möguleikar eru til þess í
samstarfi við Sjálfstæðisflokkinn.
Þess vegna er það eðlilegt og rök-
rétt framhald kosningaúrslitanna,
að forystumenn þessara tveggja
flokka hefji viðræður sín í milli.
Eitt mikilvægasta málið, sem
bíður úrlausnar og ákvörðunar er
álmálið. Enginn vafi leikur á því,
að Sjálfstæðisflokkur og Alþýðu-
flokkur geta borið það fram til sig-
urs, ef þess er á annað borð kostur
að ná samningum við hin erlendu
álfyrirtæki, sem teljast viðunandi
fyrir okkur íslendinga. í nýrri
vinstri stjórn yrðu endalausar deilur
og átök um þetta mál vegna and-
stöðu einstakra þingmanna Alþýðu-
bandalags og Framsóknarflokks við
byggingu álvers og ótrúlegt má
telja, að Kvennalistakonur hafi fall-
ið algerlega frá andstöðu sinni við
álver, þótt þær láti í það skína nú
eftir kosningarnar.
Að vísu liggur ekkert fyrir um
það, hvort samningar um evrópskt
efnahagssvæði nást eða hvernig
efni þeirra samninga verður. Það
er -ekki hægt að taka afstöðu til
þeirra samninga, fyrr en þeir liggja
fyrir og efni þeirra hefur verið
kynnt þjóðinni. Hitt er alveg ljóst,
að það eru meiri líkur á, að ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks geti leitt það mál til farsæll-
ar niðurstöðu heldur en vinstri
stjórn, þar sem stöðugar deilur yrðu
milli flokka og manna um þetta
mikilvæga utanríkismál.
Þegar málflutningur forystu-
manna Framsóknarflokks og Al-
þýðubandalags er hafður í huga fer
ekki á milli mála, að ný vinstri
stjórn þýðir skattahækkun en ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks þýðir, að strax verður fallið
frá öllum hugmyndum um skatta-
hækkanir og markvisst unnið að
skattalækkunum. Þá er líka ljóst,
þegar málflutningur t.d. formanns
Alþýðuflokksins og talsmanna
Sjálfstæðisflokksins um ríkisútgjöld
og umsvif er borinn saman við
málflutning Framsóknarflokks og
Alþýðubandalags, að í viðreisnar-
stjórn yrði gert öflugt átak til þess
að hemja ríkisumsvif og opinber
útgjöld en í vinstri stjórn er alveg
eins líklegt, að stefnt verði að aukn-
ingu ríkisútgjalda.
Framhald þjóðarsáttar af því
tagi, sem komst á með febrúar-
samningunum 1990 skiptir höfuð-
máli. Alþýðubandalagsmenn hafa
haldið því fram bæði fyrir og eftir
kosningar, að þeir hafi svo mikil
áhrif i verkalýðshreyfingunni, að
þau áhrif séu nauðsynleg til þess
að tryggja framhald þjóðarsáttar.
Nú er það mál út af fyrir sig, að
ekki verður því trúað, að forráða-
menn Alþýðubandalagsins, sem
hafa talið þjóðarsáttina sér til tekna
muni leggjast gegn framhaldi henn-
ar í einhverri mynd. Tæplega sýna
þeir af sér minni ábyrgð, en forystu-
menn Sjálfstæðisflokksins, sem
lýstu stuðningi við þjóðarsátt, þótt
þeir væru í stjórnarandstöðu. Þess
vegna verður að ætla, að forráða-
menn Alþýðubandalagsins muni
styðja framhald þjóðarsáttar, hvort
sem þeir verða innan ríkisstjómar
eða utan.
En þeir tímar eru líka liðnir, að
forystumenn Alþýðubandalagsins
geti ráðið ferðinni í verkalýðshreyf-
ingunni. Verkalýðsforingjar á borð
við Ásmund Stefánsson og Guð-
mund J. Guðmundsson taka faglega
afstöðu til mála og forráðamenn
Alþýðubandalagsins geta engin
áhrif haft á þá í þessum efnum.
Sú hótun Alþýðubandalagsmanna,
sem ekki hefur verið sett fram, en
liggur í loftinu, að þeir muni beita
áhrifum sínum í verkalýðshreyfing-
unni gegn ríkisstjóm Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks, er því létt-
væg.
Loks er því ekki að leyna að
ástæða er til að binda vonir við að
ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks muni takast á við fisk-
veiðistefnuna og leggja grunn að
nýrri fiskveiðistefnu, sem tryggi í
raun yfirráð þjóðarinnar allrar yfir
fiskimiðunum. í þessu sambandi
vöktu yfiriýsingar Davíðs Oddsson-
ar, formanns Sjálfstæðisflokksins,
í kosningabaráttunni verulega at-
hygli er hann annars vegar ræddi
um nauðsyn þess, að gera laga-
ákvæði um sameign þjóðarinnar
virkari og hins vegar um að stjórn-
arskrárbinda þau ákvæði með ein-
um eða öðrum hætti. Það er þess
vegna ekki að ástæðulausu, að and-
stæðingar kvótakerfis binda vem-
legar vonir við samstarf þessara
tveggja flokka. Hins vegar er von-
lítið, að ný vinstri stjórn mundi
breyta um stefnu í þessum mála-
flokki, þar sem það virðist vera
hálfgert trúaratriði hjá varafor-
manni Framsóknarflokksins að
breyta kvótakerfinu ekki á nokkurn
hátt, sem máli skiptir.
Af þessum ástæðum öllum er ríkt
tilefni til að leggja áherzlu á, að
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokk-
ur nái saman um stjórnarmyndun
nú á næstu dögum. Slík ríkisstjórn
á að geta tryggt nýtt og langvar-
andi framfaraskeið og batnandi
lífskjör þjóðarinnar allrar.
t
Ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar á fyrsta fundi sínum sem starfsstjórn.
Forseti Islands:
Morgunblaðið/Sverrir
Jón Baldvin Hannibalsson kemur
af fundinum með Steingrími
Hermannssyni snemma í gær-
morgun.
Ráðrúm til óformlegra
viðræðna til föstudags
JÓN Baldvin Hannibalsson for maður Alþýðuflokksins gekk á fund
Steingríms Hermannssonar formanns Framsóknarflokksins kl. 8:40 í
gærmorgun og greindi honum frá þeirri niðurstöðu þingflokks Al-
þýðuflokksins að hann teldi úrslit kosninganna vera með þeim hætti
að ekki væri tryggt að ríkisstjórn fráfarandi stjórnarflokka hefði
starfliæfan meirihluta og því væri eðlilegt að forsætisráðherra bæð-
ist lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt. Steingrímur Hermannsson
gekk á tíunda tímanum í gærmorgun á fund Vigdísar Finnbogadótt-
ur forseta Islands og baðst lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt. Ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar situr áfram sem starfssljórn, þar
til ný ríkisstjórn hefur verið mynduð og átti hún sinn fyrsta fund í
gærmorgun sem slík.
Vigdís Finnbogadóttir forseti Is-
lands ákvað síðdegis í gær að veita
stjórnmálaforingjum ráðrúm til
óformlegra viðræðna um samstarfs-
möguleika í ríkisstjórn til föstu-
dagsins 26. apríl. Samkvæmt upp-
lýsingum forsetaembættisins mun
forsetinn ekki veita neinum stjórn-
málamanni umboð til stjórnarmynd-
unar fyrir þann tíma.
Jón Baldvin sagði við fréttamenn
í gærmorgun er hann kom af fundi
forsætisráðherra að hann hefði ein-
dregið mælt með því að forystu-
menn stjórnmálaflokkanna hefðu
einhveija daga til þess að ræðast
við með óformlegum hætti, áður en
einhveijum yrði falið formlegt
stjórnarmyndunarumboð. í sama
streng tóku þeir Steingrímur Her-
mannsson og Ólafur Ragnar
Grímsson formaður Alþýðubanda-
lagsins.
Steingrímur Hermannsson sagði
er hann kom af fundi forseta í
gærmorgun að hann teldi að stjórn-
arflokkarnir þrír ættu vel að geta
náð saman um áframhaldandi sam-
starf, ef vilji væri fyrir hendi. „Ég
sagði forseta að ég gerði enga at-
hugasemd við það að engum yrði
falið umboð til stjórnarmyndunar
að svo komnu máli, þó að ég hefði
talið ósköp eðlilegt að byrjað yrði
á að reyna að mynda ríkisstjórn
þessara þriggja fráfarandi flokka,“
sagði Steingrímur í samtali við
Morgunblaðið. Steingrímur sagðist
ekki trúa því að það þyrfti marga
daga til þess að ljúka þeim óform-
legu viðræðum sem nú hæfust.
„Mín skoðun er sú að það verði
niðurstaða slíkra viðræðna sem ráði
því hverjum verður veitt umboð.
Það er að segja ef maður kemur
fram á sjónarsviðið og segist hafa
rökstudda ástæðu til þess að ætla
að hann geti myndað starfhæfa
meirihlutastjórn, þá eigi að veita
honum urnboð til þess,“ sagði Jón
Baldvin.
Jón Baldvin sagðist ekki útiloka
framhald á samstarfi fráfarandi
ríkisstjórnarflokka, en Alþýðu-
flokkurinn hefði gengið með
óbundnar hendur til þessara kosn-
inga og það þyrfti að ræða við aðra
stjórnmálaflokka. Jón Baldvin
kvaðst vafalaust ræða við Davíð
Oddsson formann Sjálfstæðis-
flokksins og Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur fulltrúa Kvennalistans.
Þegar Jón Baldvin var spurður
hvort ekki væri kominn mikill við-
reisnartónn í krata brosti hann og
sagði: „Við höfum ævinlega hlýjar
minningar um Viðreisn, enda var
það afbragðsstjórn.“
Þingflokkur Framsóknar:
Vilja áframhaldandi
slj órnar samstarf
ÞINGFLOKKUR Framsóknarflokksins kom saman til fyrsta fundar
síns eftir kosningar, kl. 14 í gær, og kom fram mjög eindreginn vilji
til þess að stjórnarsamstarfi fráfarandi ríkisstjórnarflokka yrði liald-
ið áfram, samkvæmt upplýsingum Steingríms Hermannssonar for-
manns Framsóknarflokksins.
Steingrímur var spurður hvort
Ólafur Ragnar Grímsson hefði í
hans umboði gert Jóni Baldvin
Hannibalssyni tilboð um að verða
forsætisráðherra ef fráfarandi
stjórnarflokkar næðu samkomulagi
um áframhaldandi stjórnarsam-
starf: „Ólafur Ragnar kann að hafa
gert Jóni Baldvin eitthvert slíkt til-
boð, en það var ekki frá mér. Það
vil ég hafa alveg á hreinu,“ sagði
Steingrímur.
Steingrímur sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að þingflokkur-
inn hefði farið vandlega yfir málefn-
in á fundinum og menn gerðu sér
grein fyrir því að erfiðleikar væru
á mörgum sviðum. „Hins vegar telja
menn ekki að 32 þingmenn í einni
málstofu séu veikur meirihluti,
heldur þvert á móti að slík stjórn
gæti verið sterkari en sú sem hefði
meiri þingmannafjölda að baki sér,“
sagði Steingrímur.
Hann sagði að stjórnmálaflokk-
arnit' hefðu nú óbundnar hendur til
óformlegra viðræðna. Framsóknar-
menn legðu mesta áherslu á efna-
hagsmálin, Iága verðbólgu og stöð-
ugleika. „Sjálfur ætla ég að ræða
aftur við mína félaga, sern ég kalla
svo ennþá, þá Ólaf Ragnar og Jón
Baldvin. Það er ekkert ákveðið
hvenær ég ræði við þá, en það vet'ð-
ur bráðlega," sagði Steingrímur.
Hann sagði að sér skildist sem
Alþýðuflokkur og Sjálfstæðisflokk-
ur ættu nú í stjórnarmyndunarvið-
ræðum, og við það hefði hann ekk-
ert að athuga. „Það ætti að skýrast
þeirra á milli hvort þeir ná saman
á næstu dögum,“ sagði formaðut'
Framsóknarflokksins.
Alþýðubandalag getur
hugsað sér Jón Baldvin
sem forsætisráðherra
SNEMMA í gærmorgun ræddi Ólafur Ragnar Grímsson, formaður
Alþýðubandalagsins við Jón Baldvin Hannibalsson, formann Alþýðu-
flokksins og greindi honum frá því að þingflokkur Alþýðubandalags-
ins gæti stutt hann sem forsætisráðherra í ríkisstjórn Alþýðuflokks,
Alþýðubandalags og Framsóknarflokks. Þetta var áður en Jón Bald-
vin gekk á fund Steingríms Heri
„Eg leit nú ekki á þetta sem til-
boð frá Ólafi Ragnari, heldur upp-
lýsingai' frá honum um að þing-
flokkur Alþýðubandalagsins gæti
stutt það að ég yi'ði forsætisráð-
herra í ríkisstjórn Alþýðuflokks,
Alþýðubandalags og Framsóknar-
flokks, ef um það yrði samkomu-
lag,“ sagði Jón Baldvin þegar blaða-
maður Morgunblaðsins spurði hann
hvernig honum hefði litist á tilboð
formanns Alþýðubandalagsins í
gærmorgun um að hann gegndi
forsætisráðherraembætti í ríkis-
mssonar, kl. 8.40 í gærmorgun.
stjórn ofangreindra þriggja flokka.
„Ég lít þannig á að það sé með
öllu órætt. Það er allt til umræðu,
bæði stefnumál, verkaskipting og
stjórnarforysta milli þeirra flokka
sem nú ræðast við,“ sagði Jón Bald-
vin.
Þingflokkur Alþýðuflokksins átti
langan fund síðdegis í gær, sem
stóð í tæpar þijár stundir. Þar var
lagður grundvöllur að þeim viðræð-
um sem nú eru hafnar á milli Al-
þýðuflokks og Sjálfstæðisflokks um
stjórnarsamstarf.
Morgunblaðið/Sverrir
Nýir þingmenn Frainsóknarflokksins á fundinum í gær, Finnur Ing-
ólfsson, Ingibjörg Pálmadóttir og Jóhannes geir Sigurgeirsson.
Fulltrúar Kvennalista.
ræða við formenn
slj órnarflokkanna
Fulltrúar Kvennalista ræddu við Ólaf Ragnar Grímsson formann
Alþýðubandalagsins í gær, og munu hitta Steingrím Hermannsson
formann Framsóknarflokksins og Jón Baldvin Hannibalsson formann
Alþýðuflokksins að máli í dag.
Kvennalistinn sendi á mánudags-
kvöld bréf til formanna Alþýðu-
bandalags, Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks þar sem ítrekuð var
sú afstaða sem áður hafði komið
fram í fjölmiðlum, að Kvennalistinn
væri reiðubúinn til viðræðna við
núverandi ríkisstjórnarflokka um
myndun nýrrar ríkisstjórnar.
I bréfinu segir, að í samræmi við
þær yfirlýsingai', sem gefnar voru
fyrir kosningar, yrði það eitt megin-
verkefni þeirrar ríkisstjórnar að
taka á launa- og kjaramálum með
það fyrir augum að leiðrétta kjör
þeirra lægstlaunuðu og vinna að
því að bæta og jafna lífskjör í þjóð-
félaginu.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og
Þórhildur Þorleifsdóttir frá Kvenna-^
listanum ræddu við Ólaf Ragnar
Grímsson formann Alþýðubanda-
lagsins í gær, að hans ósk. Þórhild-
ur sagði við Morgunblaðið að þar
hefði verið farið yfir málin og sjón-
armið skýrð.
Jón Baldvin yrði mjög
góður forsætisráðherra
-segir Ólafur Ragnar Grímsson
ÓLAFUR Ragnar Grímsson formaður Alþýðubandalagsins segist ekk-
ert vilja tjá sig um það hvort hann hafi sagt Jóni Baldvin Hannibals-
syni formanni Alþýðuflokksins, að þingflokkur A.lþýðubandalagsins
gæti vel sætt sig við hann sem forsætisráðherra. Ólafur sagðist ekki
vilja ræða hvað þeim Jóni hefði farið á milli í einkasamtöluin.
„Það eina sem ég get sagt er að ekki tjá sig um atburði gærdagsins,
Steingrímur Hermannsson hefur sagðist aðeins telja að dagurinn
verið afbragðs forsætisráðherra og hefði verið gagnlegar. Þegar Morg-
Jón Baldvin yrði einnig mjög góður unblaðið spurði hann álits á viðræð-
forsætisráðherra,“ sagði Ólafur
Ragnar.
Hann vildi í gærkvöldi heldur
um Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks um stjórnarmyndun sagðist
hann ekkert vita um þær.
Samstarf NATO-ríkja
og framtíðarhhitverk
V-E vr ópusambandsins
SAMSTARF Vestur-Evópuríkja í öryggis- og varnarmálum er skyndi-
lega orðið svo ofarlega á baugi að rætt er um raunhæfar aðgerðir
og nauðsynlegar breytingar á ríkjandi stofnunum í því sambandi.
Rætt er um að Vestur-Evrópusambandið (WEU), sem níu Evrópuríki
innan Atlantshafsbandalagsins (NATO) eiga aðild að, muni gegna
mikilvægu hlutverki í samstarfinu. Þróun mála veldur stjórnvöldum
í Bandaríkjunum áhyggjum og Evrópumenn verða að gæta þess vand-
lega að flýta sér ekki svo mikið að koma á pólitískri einingu álfunn-
ar að afleiðingin verði minnkandi áhugi Bandaríkjamanna á NATO-
samstarfinu, að sögn Hans Binnendijks, aðstoðarforstjóra Alþjóðaher-
fræðistofnunarinnar (IISS) í London. Hann segir að Bandaríkin megi
jafnframt ekki styggja Evrópumenn með því að haga sér þannig að
þeir virðist vera að ráðskast með málefni álfunnar. Þessi sjónarmið
koma fram í grein sem hér fer á eftir og Binnendijk ritaði nýlega í
dagblaðið International Herald Tribune.
Evrópumenn eru nú við vegamót
og þurfa á góðum leiðarvísi að
halda. Eining í öryggis- og varnar-
málum er eðlileg afleiðing þess að
komið verður á einingu í stjórnar-
fars- og myntmálum. En sigrar
Vesturlanda í kalda stríðinu og
stríðinu fyrir botni Persaflóa hafa
flýtt fyrir því að tekið verði til hend-
inni í þessum málum.
Margii' sjá fyrir sér brottflutning
bandarísks herliðs frá Evrópu eftir
hrun Varsjárbandalagsins og um-
skiptin í austri valda því að hættan
frá Sovétríkjunum virðist minnka.
Sumir segja að í framtíðinni geti
Evrópumenn ef til vill annast varn-
ir sínar sjálfir. Persaflóastríðið
sýndi á hinn bóginn greinilega að
Evrópumenn eru ekki sem stendur
færir um að móta fullnægjandi
varnarstefnu með þeim stofnunum
sem nú eru til staðar þótt augljós
hætta steðji að evrópskum hags-
munum. Margir telja því að nauð-
synlegt sé að styrkja umræddar
stofnanir í því skyni að treysta
stöðu Evrópuþjóða á þessu sviði.
Tillaga Delors um
varnarstefnu EB
Jacques Delors, forseti fram-
kvæmdastjórnar Evrópubandalags-
ins (EB), tjáði með skýrum hætti
anda þessara hugmynda í mars sl.
er hann lagði til að ákvæði V-Evr-
ópusambandsins um sameiginlegar
varnir yrðu sett í sáttmála EB-ríkj-
anna um pólitíska einingu. Með
þessu yrðu varnarmálin dregin fram
í sviðsljósið í umræðum bandalags-
ins.^
Áköf undirbúningsvinna í sam-
bandi við varnir Evrópu fer nú fram
í þrem stofnunum. Ríkisstjórnai'áð-
stefna EB um pólitíska einingu mun
í árslok bera fram samningsdrög
þar sem lýst verður því hvert verð-
ur umfang og eðli ákvarðana sem
bandalagið mun taka í öryggismál-
um. Hinn 22. febrúai' sl. birti for-
sætisnefnd WEU tillögur sínar um
framtíðarhlutverk sambandsins
sem brúar milli NATO og EB. Hug-
myndir nefndarinnar eru nú til end-
urskoðunar og jafnframt er byrjað
að hrinda þeim í framkvæmd.
NATO mun senn ljúka við þriggja
liða heildarendurskoðun á varnar-
stefnu bandalagsins með tilliti til
þess að meta að nýju kennisetning-
ar og reglur sem orðnar eru úrelt-
ar. Þegar öllu þessu starfi er lokið
verður fyrst hægt að gera sér fulla
grein fyrir hinu nýja öryggiskerfi
sem stefnt er að.
Bandaríkin hafa áður mælt með
því að komið verði á evrópskri sam-
vinnu, evrópskri stoð í NATO, eins
og það var nefnt, en brugðust hart
við nýjustu tillögunum um skyndi-
lega einingu í varnarmálum. Sendi-
herra Bandaríkjanna hjá NATO,
William Taft, varaði menn við og
sagði Bandaríkjamenn verða tor-
tryggna gagnvart þeim sem reyndu
að „hrófla“ allt of mikið við ríkjandi
öryggiskerfi. Harkaleg orðsending
bandarískra stjórnvalda til stjórna
Evrópuríkjanna fylgdi í kjölfarið
þar sem varað var við myndun evr-
ópskrar blokkar í NATO. Skilaboðin
eru skýr; Bandaríkin vilja nú að
menn fari sér hægt.
Enginn samruni EB og WEU
Hvernig getur Evrópa þróað
sjálfstæða og samræmda varnar-
málastefnu án þess að eiga á hættu
að Bandaríkjamönnum finnist þeir
vera utanveltu? Hollt væri að hafa
nokkur grundvallaratriði í huga.
1. Enginn samnini ætti að verða
milli EB og WEU. Síðarnefnda
stofnunin ætti ekki heldur að taka
við beinum' fyrirmælum frá EB.
Fari svo að WEU, sem nú gengur
í endurnýjun lífdaganna, verði
gleypt af annaðhvort EB eða NATO
mun sambandið glata , afar mikil-
vægum hæfileika sínum til að
byggja brú milli áðurnefndra
bandalaga ef misklíð kemur upp.
Jacques Delors, forseti fram-
kvæmdastjórnar Evrópubanda-
lagsins, hefur lagt til að ákvæði
V-Evrópusambandsins, varnar-
bandalags níu Evrópuríkja, um
sameiginlegar varnir verði sett
í sáttmála EB-ríkjanna um
pólitíska einingu.
Verði WEU áfram utan EB mun
Evrópubandalagið geta haldið
áfram að færa út kvíarnar í austur-
hluta álfunnar og tengja ríkin þai'
bandalaginu og WEU getur stækk-
að með því að þau NATO-ríki Evr-
ópu sem ekki eru aðilar gangi í
sambandið.
2. Þátt Evrópuríkjanna í vörnum
áifunnar ætti að fela WEU, ekki
EB. Ráðstefna ríkisstjórna EB ætti
að láta reglubundna leiðtogafundi
bandalagsins annast eingöngu þá
þætti öryggismála sem ekki rekast
á meginhlutverk NATO í vörnum
ríkjanna. Leiðtogafundurinn gæti
Ijallað um mál á borð við alþjóðlega
takmörkun á vígbúnaði, vopnasölu
og aðgerðir gegn hryðjuverka-
mönnum en ekki þau atriði sem
skipta sköpum fyrir varnarmálin.
Stjórnvöld í Washington álíta að
starfshættir WEU valdi því að sam-
bandið sé ekki jafn líklegt og EB
til að valda ágreiningi milli Evrópu
og Bandaríkjanna.
3. Bandaríkin munu fagna sam-
ræmdri afstöðu Evrópuríkja á vett-
vangi NATO en ekki efhún verður
sett fram eins og úrslitakröfur.
Bretar hafa lagt til að fastafulltrúar
Evrópuríkjanna hjá NATO verði
jafnframt fulltrúar hjá WEU til að
gera samstarf auðveldara. Banda-
ríkjamenn óttast að þeir muni
standa andspænis blokk Evrópu-
ríkja sem greiði atkvæði á sama
hátt og vilji í engu hvika. NATO
muni þá verða stofnun er helgi sig
fyrst og fremst lausn á deilum milli
Bandaríkjanna og Evrópu.
4. Umfangsmeira WEU ætti að
takmarka framlag sitt í hermálum
við svæði utan varnarsvæðis NATO
og verður að forðast að setja á lagg-
irnar stjórnkerfi í líkingu við kerfi
NATO. Síðastnefnda bandalagið
hyggst nú koma upp sérstöku, evr-
ópsku stórfylki, sem verði mjög
hreyfanlegt og geti brugðist hratt
við óvæntum ógnunum. Verður
stjórnandi heraflans, hraðliðssveit-
anna, Breti og liðsaflinn frá mörg-
um þjóðum. Þessi herafli gæti efnt
til aðgerða með frönsku herliði á
vegum WEU ef átakasvæðið er utan
varnarsvæðis NATO. Þetta myndi
gera nauðsynlegt að WEU kæmi
sér upp dýrum aðalstöðvum en það
gæti komið sér vel séð frá pólitísk-
um sjónarhóli að hafa til umráða
herafla af þessu tagi sem ekki
væri undir stjórn NATO. Hættan
væri sú að stjórnstöð WEU yrði æ
stærri að vöxtum og legði undir sig
aðra íjölþjóðlega heri Evrópuland-
anna. Slík umsvifamikil stjórnstöð
yrði aðeins að veruleika í sambandi
við varnir Evrópu í heild og myndi
þá grafa undan sameiginlegri
stjórnstöð allra NATO-ríkjanna.
Atlantshafsráðið verði með í
ráðum
5. Atlantshafsráðið yrði með ein-
hverjum hætti að leggja blessun
sína yfir aðgerðirnar áður en her-
a fli WEU yrði sendur á vettvang.
Hraðliðssveitir á vegum WEU
myndu eftir sem áður hafa skyldum
að gegna varðandi áætlanir NATO
um varnir Evrópu og vera háðar
liðsflutningaflugvélum, birgða-
flutningum, leyniþjónustu og fjar-
skiptum NÁTO til að geta látið til
sín taka utan Vestur-Evrópu. Að
auki myndu Bandaríkjamenn vilja
hafa hönd í bagga ef WEU hæfi
aðgerðir í austurhluta Evrópu er
gætu dregið Sovétmenn inn í átök-
in og hrundið úr vör aðgerðum af
hálfu NATO. Af stjórnmálalegum
ástæðum og einnig vegna ýmissa
framkvæmdaatriða yrðu stjórnend-
ur NATO rórri ef Atlantshafsráðið
tæki þátt í ákvörðunum í tengslum
við liðsafla WEU.
6. Stefna ætti að því að banda-
ríska herliðið í Evrópu sé eins ná-
tengt evrópskum hersveitum og
gerlegt er. Stjórnendur NATO eru
farnir að efast um hernaðarlegt
gildi Ijölþjóðlegu hersveitanna sem
lýst var fylgi við í Lundúnayfirlýs-
ingu NATO á síðasta ári. Aðild-
arríkin munu líklega halda uppi
annars vegar stórfylkjum á frið-
artímum til varnar eigin landi og
hins vegar hersveitum eða minni
herflokkum sem ætluð yrðu sérstök
verkefni í ófriði. Rangt væri að láta
Bandaríkjaliðið vera utan við allar
fjölþjóðlega'r hersveitir Evrópuríkj-
anna; það gæti orðið til að einangra
Bandaríkjamenn á hernaðarsviðinu.
7. Endurskoðun á varnarstefnu
NATO ætti að miða að því að gera
bandalagið að vænlegri vettvangi
fyrir Evrópumenn til að auka hlut
sinn í eigin vörnum. Mikilvægasta
skrefið gæti verið að gera Frökkum
auðveldara að aðlaga sig bandalag-
inu. Við endurskoðunina ætti að
hafa í huga vaxandi líkur á því að
takast muni að samræma frekar
hermálastefnu Frakka og NATO.
Grundvallaratriði í varnarstefnu
NATO og forsendur sjálfs banda-
lagsins ætti hvorttveggja að taka
til róttæks endurmats til að tryggja
áfram stuðning við NATO beggja
vegna Atlantshafsins. Og íhuga
ætti á ný aðgerðir til að styrkja
hlutverk Evrópumanna, eins og þá
að æðsti yfirmaður herafla banda-
lagsins í álfunni verði Evrópumað-
ur.
Verði atriði á borð við þau sem
hér hafa verið rakin höfð í huga
gætu þær flóknu breytingar sem
eru framundan haft í för með sér
kraftmeiri og sjálfstæðari varnar-
stefnu Evrópuríkjanna og traust
bönd sem tengja myndu löndin
beggja vegna hafsins.