Morgunblaðið - 17.10.1991, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 1991
15
Greiðsluerfiðleikar
eftir Garðar
Björgvinsson
Fyrir nokkru skrifaði ég grein í
Morgunblaðið. Þar skoraði ég á alla
sem vildu gera eitthvað fyrir fólk í
greiðsluerfiðleikum að mæta á fund.
Eg vonaðist eftir því að unnt væri
að ná fram samvinnu þeirra sem
að þessum málum starfa.
Viðbrögð við greininni voru þau
að félagsmálaráðuneytið, Sparisjóð-
ur Reykjavíkur og. nágrennis,
BSRB, Kaupþing auk nokkurra ein-
staklinga sýndu viðbrögð og vilja
til að gera eitthvað.
Fjölmiðlar, alþingismenn, bankar,
Félagsmálstofnun og Húsnæðis-
stofnun sýndu þessu engan áhuga
þar sem það er væntanlega ekki í
þeirra verkahring að aðstoða fólk í
greiðsluerfiðleikum.
Mér er full alvara með að það
þarf að hjálpa þessu fólki og mér
er líka full alvara með að beijast
fyrir því að eitthvað verði gert.
Það er kannski dæmigert að þeg-
ar alþíngismerirf aetla aðTijálpa fólki
í greiðsluerfíðleikum, þá fara þeir í
sjónvarp og rífast um það hvort
afföll húsbréfa eigi að vera prósent-
ustiginu meiri eða minni.
Greiðsluerfiðleikar eru ekki til
komnir út af afföllum húsbréfa. Það
að aðstoða fólk sem á í greiðsluerfið-
leikum kemur afföllum húsbréfa
ekkert við.
Við lifum í ákveðnu fjármálaum-
hverfi. Sumum farnast vel þar sem
þeir rata á meðan aðrir eru villtir
og ná aldrei áttum. Við förum mis-
langt út í þetta umhverfi og eigum
misjafnlega flókin samskipti við
það. Ef öll okkar viðskipti eru í formi
staðgreiðslu eru samskiptin einfold
og við höfum góða stjórn á okkar
fjármálum.
Ef við ætlum að ráðast í það stór-
ar fjárfestingu að við getum ekki
staðgreitt hlutinn verða samskiptin
flóknari. Þá er farið í einhverja lána-
stofnun og beðið um lán. Þeir mögu-
leikar sem okkur bjóðast eru fjöl-
breytilegir. Þar má nefna bankalán,
kaupleigu, greiðslukort, yfírdrátt á
ávísanahefti o.s.frv.
Sumir ná tökum hjálparlaust á
því að rata. Aðrir misstíga sig og
villast að lokum lengra út í umhverf-
ið og þurfa þá að hafa samskipti
við innheimtufyrirtæki og lögmenn.
Við sjáum þörf á því að fólk sem
er þarna statt þarf einhverskonar
fyrirgreiðslu og þess vegna eru
greiðsluerfíðleikalánin til komin. Við
verðum hinsvegar líka að átta okkur
á því að ástæðan fyrir því að fólkið
þarf á þessari fyrirgreiðslu að halda
er sú, að annaðhvort hefur það mis-
stigið sig eða er rammvillt.
Fólkið tók lán og lenti í vandræð-
um. Við leysum málið með því að
veita því annað lán en látum hjá
líða að kenna því að rata um um-
hverfið, að kenna því að fóta sig.
Þetta gæti haft í för með sér að
fólkið villist ennþá lengra út í um-
hverfíð og þarf þá að hafa sam-
skipti við dómskerfíð og seinna Fé-
lagsmálastofnun.
I þessu umhverfi eru hvergi stofn-
anir eða fyrirtæki sem kenna fólkinu
að rata. Það er hvergi hægt að fá
hlutlausa aðstoð eða ráðgjöf um það
hvernig maður kemur aftur undir
sig fótunum. Þótt ég sé á mínum
námskeiðum að kenna þessa hluti
þá kemst ég engan veginn yfír alla
þá sem til mín leita eða þurfa á
aðstoð að halda.
Það skiptir höfuðmáli þegar
hjálpa á fólki í greiðsluerfiðleikum
að því sé kennt að rata og að pass-
að sé upp á að það villist ekki of
langt. í umræðunni að undanförnu
hefur komið fram að fólk með háar
tekjur er að fá greiðsluerfiðleikalán
á meðan margt fólk með lágar tekj-
ur bjargar sér sjálft. Þetta ætti að
sýna mönnum það að vextir, afföll
húsbréfa eða laun á mánuði koma
ekki í veg fyrir að fólk er að mis-
stíga sig á ferðalagi sínu um fjár-
málaumhverfið.
Hvað getum'við gert til að laga
þetta? Að mínu áliti þurfa eftirtald-
ir aðilar að starfa saman að því að
koma þessu í lag: Ríkisstjórnin,
bankar, verkalýðsfélög, innheimtu-
aðilar og fjölmiðlar.
Ríkisvaldið á að sjá til þess að
öll hjálpartæki sem á þarf að halda
til þess að unnt sé að rata séu til
staðar. Það sem vantar eru staðir
þar sem hægt er að fá hlutlausa
aðstoð og ráðgjöf í samskiptum við
aðra aðila í þessu umhverfí.
Bankar eiga auðvelt með að koma
auga á þá sem eru að villast. Það
er því á þeirra ábyrgð að koma í
veg fyrir að fólkið villist of langt.
Bankar eiga að beina þessu fólki
þangað sem það getur fengið þá
aðstoð eða hjálp sem það þarf á að
halda. En þá verður sá staður líka
að vera tíl.
í sumum tilfellum missa bankar
fólkið of langt frá sér og þá kemur
það í hlut innheimtuaðila að beina
fólkinu á þá staði sem það getur
fengið hjálp.
Eitt af baráttumálum verkalýðs-
félaga er að fólkið í landinu hafí
eins mikinn kaupmátt og mögulegt
er. Til þess er oftast notuð sú að-
ferð að fá meiri peninga frá launa-
greiðendum. Oft er mun meiri kjara-
bót fólgin í því að kenna fólki hvern-
ig það geta nýtt þá peninga betur
sem það hefur. Það er þessvegna
kannski á ábyrgð þeirra að sýna

Garðar Björgvinsson
„Það skiptir höfuðmáli
þegar hjálpa á fólki í
greiðsluerfiðleikum að
því sé kennt að rata og
að passað sé upp á að
það villist ekki of
langt.”
fólki hvernig það getur látið pening-
ana fara að vinna með sér en ekki
á móti.
Fjölmiðlar eru margvíslegir og
ekki allir með sama hlutverk. Það
er í þeirra verkahring að upplýsa
fólkið um hver þeirra ábyrgðarhluti
er, hvert það geti leitað og hvernig
það á að haga sér þegar það er að
halda utanum fjármál sín.
Tökum dæmi um ríkisstjóm sem
er að reyna að sinna sínum hluta
af ábyrgðinni. Fólkið í landinu
kvartar og fjölmiðlarnir smjatta á
því. En hver er það sem ekki er að
sinna sínum ábyrgðarhluta? Hefur
einhver fjölmiðill athugað hver van-
skilin eru og hvers vegna þau eru
til komin? Hefur einhver fjölmiðill
athugað hver það er sem ekki er
að sinna sinni ábyrgð? Það kæmi í
hlut þeirra fjölmiðla sem færa okkur
fréttirnar að sinna þessari upplýs-
ingaskyldu.
Aðrir fjölmiðlar, eins og útvarps-
stöð sem lítur á sig sem þjónustufyr-
irtæki, gætu verið með dagskrár-
gerðarmann á sínum snæram sem
er með innlegg og svarar bréfum
eða hringingum fólks sem er villt
og leitar eftir aðstoð.
Tímarit eru annars eðlis og verða
kannski alltaf meira til skemmtun-
ar. Þau gætu þó tekið upp á sína
arma greinar fyrir fólk sem af sjálfs-
dáðum vill læra að fóta sig.
Skyldu viðbrögðin sem ég fæ við
þessari grein verða svipuð og ég
fékk frá Búnaðarbanka íslands eftir
fyrri greinina? Þau voru: Við látum
engan sjálfskipaðan aðila úti í bæ
boða okkur á fund eða segja okkur
að það þurfi að standa öðru vísi að
þessum málum heldur en nú er gert.
Skyldu viðbrögðin verða þau að
aðilar séu tilbúnir til að skoða hug
sinn og viðurkenna að ábyrgðin er
ekki á einum stað, heldur ber hver
og einn sinn ábyrgðarhluta? í fram-
haldi af því eru menn þá tilbúnir
til að viðurkenna það að ef að við
ætium að koma þessum málum í lag
þarf hver og einn að sinna sinni
ábyrgð og það þarf samvinnu allra
aðila til þess að það sé unnt.
Þessir aðilar þurfa að hittast á
fundi þar sem farið er yfír hver á
að bera hvaða hluta af ábyrgðinni
og hvemig er best að gera það.
Ekki ætla ég að gera aðra tilraun
til að boða til fundar. Það er hins-
vegar velkomið að kynna fyrir þeim
aðilum sem vilja axla sinn ábyrgðar-
hluta þær hugmyndir sem ég hef
um það hveraig eigi að standa að
þessu.
Höfundur er með ráðgjöfog
námskeið fyrir fólk í
greiðsluerfiðleikum.
HAPPDRÆTTI HJARTAVERNDAR
DREGIÐ
VERÐUR
18. OKTOBER -
NK.
MIÐAVERÐ
AÐEINS
KR600
15 SKATTFRJÁLSIR VINNINGAR AÐ VERÐMÆTIKR. 9 MILLJÓNIR
smnm
Sparisjóður Reykjavíkurog nágrennis
ARATUGA
RANNSÓKNIR
OG FORVARNIR
ÍÞÍNAÞÁGU
VIÐ TREYSTUM
Á STUÐNING
ÞINN