Morgunblaðið - 17.10.1991, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 1991
Tillögur Francois Mitterrands og Helmuts Kohl:
Vestur-Evrópusambandið
verði varnarmálaráð EB
Bretar andvígir stofnun sveita sem fari inn á verksvið NATO
Brusscl, London, Washington, Bonn. Reuter.
FRANCOIS Mitterrand Frakk-
landsforseti og Helmut Kohl
kanslari Þýskalands lögðu til í
bréfi til leiðtoga aðildarrikja Evr-
ópubandalagsins.sem birt var
opinberlega í gær, að komið yrði
á fót stórfylki landhers á vegum
Vestúr-Evrópusambandsins
(VES) og sambandið yrði gert að
varnarmálaráði Evrópubanda-
lagsins (EB). Viðbrögð bandarí-
skra stjórnvalda við hugmyndinni
voru varfærnisleg og sagði tals-
maður utanríkisráðuneytisins í
Washington að tillagan væri inn-
leg í viðræður aðildarríkja EB
um pólitíska framtíð bandalags-
ins, ágreiningur ríkti meðal
þeirra um þetta efni og með til-
lögu Kohls og Mitterrands hefði
lokaorðið engan veginn verið
sagt í þessu máli.
í bréfinu sögðu Mitterrand og
Kohl að tillagan væri sett fram í
fúlustu alvöru og væri tilgangurinn
einkum að hleypa nýju lífi í viðræð-
ur um pólitíska framtíð EB. Dieter
Vogel, talsmaður þýsku stjórnarinn-
ar, sagði að engin tímamörk væru
sett fyrir því að koma stórfylkinu á
fót og það yrði þó ekki í náinni fram-
tíð. Hann sagði þýsku stjómina eiga
von á góðum viðtökum tillögunnar
meðal EB-ríkja og einnig kæmi hún
til móts við þau sjónarmið Bandaríkj-
amanna að Evrópuríkjunum bæri að
taka á sig auknar skyldur innan
Atlantshafsbandalagsins (NATO).''
í bréfinu lögðu Mitterrand og
Kohl til að sameiginlegar hersveitir
Frakka og Þjóðveija, sem telja um
5.000 menn, yrðu kjarni stórfylkis-
ins, sem þeir kjósa að kalla Evrópu-
her. Jafnan eru 70.000-100.000 her-
menn í stórfylki en Vogel sagði að
tillaga um endanlega stærð Evrópu-
herliðsins lægi ekki fyrir og í því
sambandi sagði hann að í stórfylkj-
um franska landhersins væru t.d.
ekki nema 20.000-25.000 hermenn.
Hugmynd frönsku ogþýsku leið-
toganna er að aðildarríki VES, sem
eru níu talsins, leggi Evrópuherliðinu
til menn. EB-ríki sem ekki eiga að-
ild að EB eru Danmörk, Grikkland
og írland en samkvæmt tillögunni
yrði tveimur fyrstnefndu boðin aðild
að sveitunum en írum að eiga
áheyrnaraðild að VES.
Spánveijar og Belgar tóku tillögu
Kohls og Mitterrands vel í gær en
Bretar gagnrýndu hana og sögðu
embættismenn í London að leitað
yrði svara við því hvernig tengsl
þess við Atlantshafsbandalagið
(NATO) væru hugsuð. Utanríkisráð-
herra Hollands, Hans van den Bro-
ek, sagði að EB-ríkin ættu að sam-
einast um það besta úr tillögunni
og sameiginlegri tillögu sem Bretar
og ítalir hefðu sett fram fyrr í þess-
um mánuði um varnarhlutverk EB
í framtíðinni. Hún fól það m.a. í sér
að komið yrði á fót hraðliðssveitum
sem sendar yrðu til svæða utan varn-
arsvæðis NATO, t.d. til Júgósiavíu
og Persaflóasvæðisins.
Reuter
Clarence Thomas ásamt eiginkonu sinni Virginiu er hann ræddi við
fréttamenn í fyrrakvöld. Anita Hill sem sakað hefur dómarann um
kynferðislega áreitni vildi ekki tjá sig um niðurstöðu öldungadeildar
Bandar íkjaþings.
Skipan hæstaréttardómara vonbrigði fyrir bandaríska kvennahreyfingu:
Vilja að þingmönniim sem
studdu Thomas verði hafnað
Washington. Reuter.
LEIÐTOGAR kvennahreyfingarinnar í Bandarikjunum spá því að skipan
Clarence Thomas í embætti hæstaréttardómara muni verða til að styrkja
baráttu þeirra fyrir jafnrétti kynjanna. Kate Michelman sem starfar fyr-
ir samtök sem beijast fyrir fijálsum fóstureyðingum sagði í samtali við
Reuíers-fréttastofuna að nú yrði unnið að því að fella af þingi þá öldunga-
deildarþingmenn sem studdu Thomas í atkvæðagreiðslunni í fyrrakvöld.
Andstaða bandarísku kvenna-
hreyfingarinnar við Thomas varð
ljós strax og George Bush Banda-
ríkjaforseti tilnefndi hann í júlí síð-
astliðnum. Óttuðust kvenréttinda-
konur að hann myndi í starfi leggj-
ast gegn rúmum rétti til fóstureyð-
ingar svo dæmi sé tekið. Ásakanir
Anitu Hill, lagaprófessors frá Okla-
homaháskóla, um að Thomas hefði
misboðið sómatilfinningu sinni er
þau unnu saman fyrir áratug, voru
því sem vatn á myllu kvennahreyf-
ingarinnar. Enda voru vonbrigðin
mikil þegar ljóst var að Thomas
hlaut naumlega staðfestingu.
„Milljónir bandarískra kvenna
finna fyrir þeim sársauka sem
Bretland:
Þekkt sjónvarpsfyrirtæki missa
útsendinefalevfí á uppboði
I.nnrlnn Rpnlor ^ ^ ^
London. Reuter.
MÖRG þekkt bresk sjónvarpsfyr-
irtæki þurftu að bíta í það súra
epli að verða undir á uppboði sem
haldið var um leyfi til reksturs
einkastöðva. Einkastöðvar eru
með um 46% af breska markaðin-
um en hinn helmingurinn er að
mestu í höndum BBC.
Alls voru boðin upp sextán leyfi
sem taka gildi árið 1993 og gilda í
tíu ár. Hefur Óháða sjónvarpsréttar-
nefndin (ITC) verið með þau fjörutíu
tilboð sem bárust í skoðun síðan í
maí. Við mat á tilboðunum var tekið
tillit jafnt til gæða sjónvarpsefnis
sem þeirrar upphæðar sem menn
voru reiðubúnir að greiða fyrir leyfið.
Þær sjónvarpsstöðvar sem ekki
náðu að halda leyfum sínum eru
Thames Television, TV-am, TVS og
TWS. „Péningarnir hafa borið sigur-
orð yfír gæðunum," sagði Richard
Dunn, forstjóri Thames Television,
eftir að úrslitin lágu fyrir. Hafði fyr-
irtæki hans boðið 32,69 milljónir
punda í leyfið en það var veitt Carl-
ton Television, sem framleiðir m.a.
þættina um Morse lögreglufulltrúa,
fyrir 43,17 milljónir punda.
Annað fyrirtæki sem bar sigur úr
býtum er Sunrise-TV sem taka mun
við leyfi TV-am. Sunrise-TV, bauð
tuttugu milljónum punda meira í
leyfið en keppinauturinn, en meðal
eigenda fyrirtækisins er Walt Di-
sney-samsteypan.
stuðningsmenn Thomas í öldunga-
deildinni ollu Anitu Hill,” sagði
Michelman.
Ruth Mandel, forstöðumaður
kvennarannsóknastofnunar við
Rutgers-háskólann, sagðist telja að
nú myndu konur fá aukinn kraft í
baráttu sinni fyrir auknum réttind-
um. „Ef hann er notaður skynsam-
lega gæti það orðið til að auðvelda
konum að sækjast eftir opinberum
embættum, það gæti styrkt fjáröfl-
un kvennasamtaka, það gæti aukið
stuðning við þær og auðveldað leit-
ina að frambjóðendum fyrir þing-
kosningarnar í nóvember 1992.”
George Bush Bandaríkjaforseti
fagnaði ákvörðun öldungadeildar-
innar. „Þjóðin og dómstóllinn njóta
góðs af því að hafa mann sem er
trúr grundvallarviðhorfum sínum
og er næmur fyrir vandamálunum
og möguleikunum sem allir Banda-
ríkjamenn standa frammi fyrir,”
sagði Bush í skriflegri tilkynningu.
Sjálfur sagði Clarence Thomas
að nú væri ráðlegra að græða sárin
heldur en að láta í ljós reiði, hatur
og óvild. Hann hafði ennfremur
þetta að segja: „Ég held að hversu
erfitt og sársaukafullt sem þetta
ferli hefur verið þá sé núna kominn
tími til að græða sárin í landi okk-
ar. Við verðum að komast yfir þessa
hluti. Við verðum að halda áfram
veginn og leita að leiðum til að leysa
vandamál sem ég tel að komið hafi
Nóbelsverðlaunin í eðlisfræði:
Lagði grunn að notk-
un fljótandi kristalla
Stokkhólmi. Reuter.
FRANSKI prófessorinn Pierre-
Gilles de Gennes hlýtur Nóbels-
verðlaunin í eðlisfræði árið 1991
en með störfum sínum ruddi
hann meðal annars brautina fyr-
ir kjöltutölvum og tölvuúrum. í
tilkynningu sænsku vísindaaka-
demíunnar sagði, að hann fengi
verðlaunin fyrir að sýna fram á
almenna og sameiginlega drætti
í uppbyggingu eðlifræðilegra
kerfa.
„Með verkum sínum hefur hann
sýnt fram á almennt gildi grund-
vallarlögmála eðlisfræðinnar,”
sagði Ingvar Lindgren, prófessor
og formaður eðlisfræðinefndar
akademíunnar, en de Gennes, sem
sumir hafa kallað „Isaac Newton
vorra tíma”, er fæddur í París árið
1932. Hafa rannsóknir hans mikið
snúist um það hvernig segulmagn-
aðar sameindir mynda skipuleg
kerfi við ákveðnar kringumstæður
og hvað gerist þegar formleysan
leysir regluna af hólmi. Komst
hann að því, að seglar, ofurleiðar-
ar, fljótandi kristallar og fjölliður
höguðu sér á margan hátt eins.
„Sum þessara kerfa voru svo
flókin, að eðlisfræðingar höfðu átt
í erfiðleikum með að setja fram
almenna reglu um hegðun þeirra
við formbreytinguna,” sagði í til-
kynningu vísindaakademíunnar,
„en de Gennes leysti þá þraut að
mörgu leyti.”
Með starfi sínu lagði de Gennes
grunninn að hagnýtingu fljótandi
kristalla, sem eru meðal annars
notaðir í kjöltutölvur og tölvuúr
og einnig fjölliða en þar er um að
ræða langar sameindakeðjur, sem
brúkast til dæmis í nælonfram-
leiðslu. Búist er við, að notagildi
fljótandi kristalla verði mikið í
framtíðinni en á þeim byggir flati
sjónvarpsskjárinn, sem er að koma
á markaðinn.
Það kom de Gennes sjálfum á
óvart þegar honum var skýrt frá
Pierre-Gilles de Gennes.
verðlaunaveitingunni en hann tók
tíðindunum með jafnaðargeði eins
og hans þykir von og vísa. Kvaðst
hann ekki mundu láta upphefðina
stíga sér til höfuðs enda ætti hann
sér aðra kórónu og dýrari, það er
að segja börnin. A hann þau sjö.
skýrt fram og hafa verið augljós
um nokkurn tíma í landi okkar.”
Atkvæðagreiðslan í öldungadeild-
inni er sigur fyrir þingmanninn John
Danforth, repúblikana frá Missouri.
Hann hefur verið vinur Thomas
árum saman og var aðalhvatamað-
urinn að skipan hans í öldungadeild-
inni. „Það er enginn fögnuður sem
fylgir þessu. Hamingjan hefur
breyst í sársauka,” sagði hann.
Leola Williams móðir Thomas
hafði þetta að segja: „Guð átti síð-
asta orðið. Þessi maður mun sýna
þeim fram á það.” Hún sagði að
yfirheyrslunar hefðu sært sig. „Ég
lagðist í rúmið. Ég gat ekki unnið.”
Hún sagðist ekki finna til haturs í
garð Anitu Hill. „Ég held að ein-
hver hafi fengið hana til þessa.
Hefði barnið mitt sagt eitthvað
þessu líkt þá hefði ég risið upp í
fundarherbergi öldungadeildarinn-
ar og löðrungað það.”
Ekki er ljóst hvenær Thomas
sver embættiseið. Hæstiréttur hóf
vetrarstarfið 7. október en þá var
autt sæti Thurgoods Marshalls for-
vera Thomas, en þeir eru einu þel-
dökku hæstaréttardómararnir í
sögu Bandaríkjanna.
---*--*-H--------
Pólland:
Þjóðverjar
greiða fómar-
lömbum nas-
ismans bætur
Varsjá. Reuter.
ÞJÓÐVERJAR og Pólverjar náðu
í gær samkomulagi um bóta-
greiðslur til handa þeim Pólverj-
um sem nasistar neyddu til þræla-
vinnu í síðari heimsstyrjöldinni.
Hafa Þjóðverjar fallist á að greiða
samtals 500 milljónir marka í
bætur.
Samkvæmt samkomulaginu munu
stjórnvöld í Póllandi og Þýskalandi
setja sameiginlega á stofn sjóð sem
á þriggja ára tímabili mun sjá um
að deila út framlagi Þjóðveija. Hátt-
settur pólskur embættismaður sagði
í gær að líklega hæfust greiðslur á
næsta ári og myndu þær fyrst og
fremst renna til þeirra sem hefðu
beðið verulegan skaða á stríðsárun-
um, væru við slæma heilsu eða
byggju við léleg kjör.
Gúnther Knackstedt, sendiherra
Þýskalands í Póllandi, sagði að með
þessu samkomulagi væri loks hægt
að setja strik yfir einn dimmasta
kaflann í samskiptum þjóðanna.