Morgunblaðið - 10.12.1991, Blaðsíða 35

34
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1991

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Ursög’n úr Alþjóða
hvalveiðiráðinu?
orsteinn Pálsson, sjávarút-
vegsráðherra, lagði fram
tillögu á fundi ríkisstjómarinnar
í síðustu viku, um úrsögn úr Al-
þjóða hvalveiðiráðinu. Má gera
ráð fyrir, að ríkisstjórnin taki
afstöðu til tillögu ráðherrans í
þessum mánuði, þar sem úrsögn-
in þarf að koma til um áramót
eigi af henni að verða að þessu
sinni.
Sjávarútvegsráðherra byggir
tillögu sína á niðurstöðu nefndar,
sem skipuð var snemma sumars
til þess að fjalla um málið. í álits-
gerð nefndarinnar kemur fram,
að hún hefur haft samráð við
ýmsa aðila, sem eiga hagsmuna
að gæta á erlendum mörkuðum
og sýnist sitt hveijum. Þannig
varar Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna við úrsögn á þessu stigi,
en útflutningsfyrirtæki Sam-
bandsins mælir með úrsögn.
Framkvæmdastjóri dótturfyrir-
tækis íslenzkra sjávarafurða hf.
í Bandaríkjunum hefur hins veg-
ar lýst áhyggjum yfir afleiðingum
slíkrar úrsagnar fyrir markaðs-
stöðu okkar.
í álitsgerð nefndar þeirrar,
sem sjávarútvegsráðherra byggir
tillögu sína á segir m.a.: „Ar eft-
ir ár hefur Alþjóða hvalveiðiráðið
hafnað tillögum hvalveiðiríkja um
endurupptöku veiða. Rannsóknir
hvalveiðiríkjanna, þ. á m. íslands
til að meta ástarid hvalastofn-
anna með beinni sýnatöku hafa
einnig verið ómaklega gagnrýnd-
ar. Ályktanir ráðsins gegn lögleg-
um veiðum íslendinga í vísinda-
skyni á árunum 1986-1989 voru
þess efnis, að fulltrúar íslands
töldu þær ganga í berhögg við
stofnsáttmála ráðsins. Dræmur
áhugi flestra aðildarríkja á því
að varpa ljósi á raunverulegt
ástand hvalastofnanna sést einn-
ig vel á takmörkuðu framlagi
þeirra til alvarlegra hvalarann-
sókna, enda þau viðhorf oft ríkj-
andi, að hvali beri að friða án
tilits til ástands stofnanna. Allt
bendir því til, að ráðið muni ekki
í framtíðinni frekar en hingað til
skirrast við að virða að vettugi
vísindalegar rannsóknaniðurstöð-
ur um ástand og veiðiþol hvala-
stofnanna, ef því sýnist svo.”
í framhaldi af tillögu sjávarút-
vegsráðherra Ieitaði Morgunblað-
ið álits nokkurra nágranna- og
vinaþjóða okkar Islendinga um
málið. í samtali við Morgunblaðið
sl. fimmtudag sagði talsmaður
norska sjávarútvegsráðuneytis-
ins, að Norðmenn ætluðu að
reyna að hafa áhrif á starfsemi
Alþjóða hvalveiðiráðsins innan
frá og að úrsögn væri ekki á
dagskrá. Hann sagði m.a.:
.... við ætlum einnig að vera
áfram í Alþjóða hvalvéiðiráðinu,
þar til annað verður ákveðið og
reyna að fá aðrar aðildarþjóðir
ráðsins á þá skoðun, að skynsam-
legt væri að koma hvalveiðiráðinu
aftur í upprunalegan farveg, að
það verði hvalveiðiráð en ekki
hvalfriðunarráð.”
Sjávarútvegsráðherra græn-
lenzku landsstjórnarinnar sagði,
að Danir færu með málefni
Grænlendinga í hvalveiðiráðinu
en Grænlendingar ætluðu ekki
að segja sig úr því, enda hefðu
þeir heimild til að veiða hvali.
Sjávarútvegsráðherra Færeyja
sagði í samtali við Morgunblaðið
sl. laugardag, að Færeyingar
gætu ekki fylgt íslendingum úr
Alþjóða hvalveiðiráðinu, enda
væri það málefni Dana.
Svör talsmanns bandaríska
viðskiptaráðuneytisins voru afar
athyglisverð: „ ... stefna okkar
er að stuðla að því, að Alþjóða
hvalveiðiráðið geti á virkan hátt
stjómað viðhaldi og nýtingu
hvalastofna á grundvelli vísinda-
legra upplýsinga.” Talsmaðurinn
sagði, að rannsóknir bentu til,
að einhverjir hvalastofnar hefðu
náð sér ög sagði, að næsti árs-
fundur hvalveiðiráðsins yrði mjög
áhugaverður.
Við Islendingar megum ekki
við meiri áföllum í atvinnumálum,
en við höfum orðið fyrir nú þeg-
ar. Við megum ekki við því að
truflanir verði á útflutningsmörk-
uðum okkar vegna þessa máls.
Það er ljóst, að vinnubrögð innan
hvalveiðiráðsins hafa verið gagn-
rýnisverð og því ekki óeðlilegt,
að menn velti fyrir sér úrsögn.
Þegar við metum hins vegar kosti
og galla úrsagnar er ljóst, að
úrsögn fylgja fleiri gallar en kost-
ir.
í fyrsta lagi er hætta á truflun
á útflutningsmörkuðum okkar,
sem við getum ekki kallað yfir
okkur við núverandi aðstæður. í
öðru lagi er ljóst, að við yrðum
einir um úrsögn alla vega meðal
þjóða í okkar heimshluta. Við
hefðum ekki styrk af samstöðu
með Norðmönnum, Færeyingum
og Grænlendingum. í þriðja lagi
fer ekki á milli mála, þegar um-
mæli talsmanns bandaríska við-
skiptaráðuneytisins eru skoðuð,
að möguleikar eru á að vinna
bandarísk stjórnvöld til fylgis við
okkur í þessu máli og þess vegna
rangt að útiloka slíkan stuðning
fyrirfram með úrsögn.
Þegar litið er á stöðu málsins
væri óskynsamlegt af ríkisstjóm-
inni að taka ákvörðun um úrsögn
úr Alþjóða hvalveiðiráðinu nú.
Hyggilegra er að bíða átekta enn
um sinn, sjá hveiju fram vindur
og vinna að því að afla sjónarmið-
um íslendinga stuðnings.
RIKISSTJORNIN KYNNTIEFNAHAGS AÐGERÐIRIGÆR
Tillögur ríkisstjórnar við aðra umræðu fjárlaga:
Gjöld skorín niður um 3 millj.
og tekjur auknar um 1,6 millj.
Halli á ríkissjóði yrði 3,5 milljarðar á næsta ári samkvæmt tillögunum
í tillögum ríkisstjórnarinnar við aðra umræðu fjárlaga er gert ráð
fyrir að sparað verði í ríkisrekstrinum sem nemur 2,7 miiijörðum
króna, en tekjur auknar um 1,6 milljarð króna. Þá hefur fjárlaga-
nefnd lagt fram tillögur um 300 milljóna króna sparnað á móti nýjum
300 milljóna króna ríkisútgjöldum sem nefndin hefur iagt til að komi
í fjárlög. Nái þessar tillögur fram að ganga verður fjárlagafrumvarp-
ið afgreitt með halia upp á 3,5 milljarða króna.
Á fréttamannafundi í gærkvöldi
kynnti fjármálaráðherra og starfs-
menn fjármálaráðuneytis þessar til-
lögur sem felast aðallega í eftirfar-
andi atriðum:
► Laun og önnur rekstrargjöld rík-
isins eiga að lækka um 5% að meðal-
tali, þar af laun um 6,7%. Ríkið greið-
ir nú um 34 milljarða króna í laun á
ári og rekstrargjöld nema um 16
milljörðum króna. 5% af þessu nemur
2,5 milljörðum króna, en 1 milljarði
verður veitt til baka til ráðuneyta og
ríkisstofnana, til að liðka fyrir starf-
semi þar sem erfitt er að koma við
flötum niðurskurði. Nettósparnaður
ríkisins verður því 1,5 milljarðar
króna.
► Verkefni verða færð frá ríkinu
til sveitarfélaga og er þar aðallega
rætt um verkefni í tengslum við fatl-
aða. Með þessu er áætlað að ríkið
spari 400 milljónir króna.
Þá mun landsútsvar Áfengis og
tóbaksverslunar ríksins, upp á 300
milljónir, renna í ríkissjóð, en tæpur
þriðjungur hefði annars runnið til
Reykjavíkurborgar og afgangurinn,
225 milljónir króna í Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga. Til að bæta Jöfnunar-
sjóði upp þennan tekjumissi verður
0,1% af útsvarsstofni sveitarfélag-
anna látið renna í sjóðinn.
► Beinar greiðslur til bænda verða
Barnabætur og sjómannaafsláttur lækka:
Barnabætur með 6 ára
bamí lækka um 19 þús.
Beitingamenn missa 20 þúsund króna skattafrádrátt á mánuði
INÝJUM fjárlagatillögum ríkisstjórnarinnar er gert ráð fyrir að barna-
bætur verði lækkaðar um tæplega 30% en barnabótaauki hækkaður
um sama hlutfall. Það þýðir að barnabætur hækka hjá tekjulægri
foreldrum en lækka hjá tekjuhærri og er tekjumarkið 2,1 milljón króna
árslaun hjá hjónum með tvö börn. Þá á að miða sjómannaafslátt við
starfsdaga á sjó, sem þýðir að beitingamenn missa hann alfarið, og
verða því fyrir allt að 20 þúsund króna tekjutapi á mánuði.
Nú eru alls greiddar út 5 milljarð-
ar króna á ári í barnabætur og
barnabótaauka, en með tillögum rík-
isstjórnarinnar er gert ráð fyrir að
þessi upphæð lækki um 10%. Sam-
kvæmt upplýsingum úr fjármála-
ráðuneytinu verða bamabætur
skertar um tæplega 30%, þannig að
barnabætur með einu bami undir 7
ára, sem nú eru um 60 þúsund krón-
ur á ári, lækka um tæpar 19 þúsund
króriur.
Á móti verður barnabótaauki
hækkaður um 30% en hann er tengd-
ur tekjum. Gert er ráð fyrir að með
foreldrar með eitt barn missi barna-
bótaaukann þegar þau ná samtals
1,8 milljóna króna árslaunum, for-
eldrar með tvö börn missa barna-
bótaaukann við 2,2 milljóna króna
árslaun og foreldrar með þrjú börn
missa barnabótaaukann við 2,4 millj-
óna króna árslaun.
Að sögn starfsmanna fjármála-
ráðuneytisins þýðir þetta, að hjón
með tvö börn og 2,1 milljóna króna
árstekjur fá nánast sömu uppæð í
barnabætur eftir sem áður. Barna-
bætur tekjulægri hópa hækka, vegna
hækkunar bamabótaaukans, en
barnabætur tekjuhærri hópa lækka.
Sjómannaafsláttur er nú alls 1,5
milljarðar króna. Gert er ráð fyrir
að hann verði skertur sem nemur
180-230 milljónum króna. Skerðing-
in felst fyrst og fremst í því að sjó-
mannaafsláttur verður einungis
greiddur fyrir starfsdaga á sjó en
ekki lögskráningardaga eða ráðn-
ingadaga. Þeir sem hafa notið sjó-
mannaafsláttar en starfað í landi,
nær eingöngu beitingamenn, missa
hann alfarið. Fullur sjómannaafslátt-
ur er um 20 þúsund krónur á mánuði
sem kemur til viðbótar persónuaf-
slætti í staðgreiðslu, þannig að hjá
beitingamönnum getur verið um að
ræða 20 þúsund króna tekjuskerð-
ingu á mánuði.
lengdar þannig að þær standa yfir í
12 mánuði í stað 10 og sparast við
það 295 milljónir.
► Önnur útgjöld til landbúnaðar eru
lækkuð um 70 milljónir króna. Þar
af verða niðurgreiðslur á mjólk-
urdufti skertar um 30 milljónir króna.
Þetta kemur aðallega niður á inn-
lendum sælgætisframleiðendum og
verður lagt innflutningsgjald á inn-
flutt sælgæti á móti.
► Framkvæmdum við hluta af
Vestfjarðagöngum verður frestað um
eitt ár, svonefndum legg í Súganda-
íjarðarbotn. Gert er ráð fyrir að rík-
ið spari 250 milljónir króna með þess-
um hætti.
► Framlög til ýmissa ríkisstofnana
verða skert, svo sem til Landhelgis-
gæslu, Byggðastofnunar, lögregl-
unnar í Reykjavík og Hollustuvernd-
ar ríkisins og framlag til framhalds-
skóla verður lækkað um 20 milljónir.
► Barnabætur verða lækkaðar um
500 milljónir og sjómannaafsláttur
um 200 milljónir. Nánar er gerð grein
fyrir því í annarri frétt hér í blaðinu.
► Lagður verður skattur á fjár-
festingarlánasjóði, með sama hætti
og banka. Þetta á að skila 150 millj-
ónum króna í ríkissjóð.
► Gert er ráð fyrir að hækka að-
flutningsgjöld á stærri bílum en þar
verður miðað við sprengirými og
þyngd bílanna. Þetta er talið geta
skilað ríkissjóði 100 milljóna króna
hærri tekjum á næsta ári.
► Heimild til að nota rekstrartap
sem skattafrádrátt við samruna fyr-
irtækja, verður þrengd um næstu
áramót. Þetta á að skila ríkissjóði
20 milljónum á næsta ári.
► Eignamark vaxtabóta verður
lækkað en sú breyting tekur ekki
gildi fyrr en árið 1993. Nú byija til
dæmis vaxtabætur hjóna að skerðast
ef skuldlaus eign þeirra nemur 9
milljónum króna, ráðgert er að lækka
það mark. Þetta á að skila ríkissjóði
100 milljónum 1993.
► Meirihluti ijárlaganefndar Al-
þingis hefur bent á leiðir til að spara
300 milljónir króna á móti þeim 300
milljónum sem nefndin leggur til að
að útgjöld hækki um. Þar á meðal
eru hugmyndir um að hækka þjón-
ustugjöld hafna, aflagjald og vöru-
gjald, þannjg að þau skili allt að 125
milljónum króna meiri tekjum til
Hafnamálastofunar, en nefndin hefur
gert tiilögu um að framlag ríkissjóðs
til hafnamála hækki um 123 milljón-
ir frá fjáarlagafrumvarpi.
Þingmenn Sjálfstæðisflokksins á Vestfjörðum:
Ekkí til viðræðu um
frestun jarðgangna
MATTHÍAS Bjarnason þingmaður Vestfjarðakjördæmis segist ekki
einu sinni vera til viðræðu um að dregið verði úr fjárframlögum til
jarðgangagerðar á Vestfjörðum, eins og tillögur ríkisstjórnarinnar
gera ráð fyrir, og þannig eiga að sparast um 250 milljónir króna á
næsta ári.
„Ég er ekki til viðræðu um þetta
og tel að mönnum beri að standa
við gerða samninga,” sagði Matthías
í samtali við Morgunblaðið. Einar
K. Guðfinnsson þingmaður Vest-
fjarðakjördæmis tekur i sama streng
og segir ekki koma til greina að
hann styðji þennan niðurskurð ríkis-
stjórnarinnar. „Hvað mig varðar
mun ég beita mér gegn þessu í þing-
flokknum,” sagði Einar.
Einar segist jafnframt vera því
algjörlega andvígur að beitingamenn
verði sviptir sjómannaafslætti. „Þeir
eru hluti af áhöfn og eiga að búa
við sömu kjör og aðrir áhafnarlim-
ir,” sagði Einar. Aðspurður hvorí
ekki mætti segja það sama um fisk-
verkunarkonuna í frystihúsinu, og
hún gæti því einnig átt rétt á sjó-
mannaafslætti, eins og beitinga-
menn, sem aldrei fara á sjó, sagði
Einar: „Nei, það er allt annað mál
og þessu með öllu óskylt.”
ror r
■ , ^Q/^UfýBLA^/l^rjPf^y^^fcEjýEMþER ,199.1);■
fl 35

Morgunblaðið/KGA
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra kynnir fjárlagatillögur ríkisstjórnarinnar ásamt Magnúsi Péturssyni ráðuneytisstjóra fjármálaráðuneytis
og Bolla Þór Bollasyni skrifstofustjóra efnahagsskrifstofu ráðuneytisins.
wfi
Bs'/ l: p|j ÉMiiiMiii

•JíV
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra:
Ríkisstjórninni treystandi
til að halda stöðugleika
FRIÐRIK Sophusson fjármála-
ráðherra segir að með þeim fjár-
Iagatillögum, sem ríkisstjórnin
sammæltist um á fundi aðfara-
nótt mánudags, hafi stjórnin sýnt
að hún ætli að standa við markm-
ið fjárlagafrumvarpsins um innan
við 4 milljarða króna halla á ríkis-
sjóði á næsta ári, og draga um
leið verulega úr lánsfjárþörf rík-
isins sem þýði væntanlega að
lækka megi vexti.
í fjárlagafrumvarpi fyrir næsta
ár var upphaflega gert ráð fyrir um
110 milljarða gjöldum og 106 millj-
arða tekjum. Friðrik Sophusson
sagði á fréttamannafundi í gær, að
síðan hefðu forsendurnar breyst.
Ný þjóðhagsspá sýndi að tekjur rík-
isins myndu lækka um 1,5 milljarða
króna og óunnið var nýtt frumvarp
sem átti að auka tekjur ríkisins um
milljarð. Þá hefði komið í ljós, að
ráðuneytin hefðu ekki náð að standa
við sparnaðartillögur sínar frá því í
haust, svo munaði 1,3 milljörðum
króna, og þessu til viðbótar hefði
meirihluti fjárlaganefndar Alþingis
bætt 300 milljóna króna útgjöldum
við fjárlagafrumvarpið. Því leit út
fyrir að gjöld fjárlaganna yrðu 111,6
milljarðar en tekjur 103,5 milljarðar
eða sem svaraði til 8,1 milljarðs
króna fjárlagahalla.
Friðrik sagði, að á ríkisstjórnar-
fundi, sem stóð með hléum frá
sunnudegi fram til klukkan 6 á
mánudagsmorgun, hefði náðst sam-
komulag innan ríkisstjórnarinnar
um tilögur til þingflokka um sparn-
að í ríkisútgjöldum og tekjuauka.
Samkvæmt því verða tekjur ríkisins
hækkaðar um 1,6 milljarða en gjöld
lækkuð um 3 milljarða króna með
niðurskurði, sparnaði og fleiru.
Þar munar mest um fyrirhugaðan
niðurskurð á .launum og rekstr-
argjöldum ríkissjóðs, upp á 1,5 millj-
arð króna. Friðrik sagði að rík-
isstjórnin vonaðist til að geta átt
mjög gott og náið samstarf við ráðu-
neyti og forstöðumenn ríkisstofn-
ana, með það að markmiði að dreifa
þessum niðurskurði á allt árið.
„En það sem ég tel mikilvægast
við þetta er, að ríkisstjórnin hefur
sýnt með þessari tillögugerð, að hún
ætlar sér að standa við það mark-
mið sem hún setti sér í sumar um
að ríkissjóðshalli verði undir 4 millj-
örðum, þrátt fyrir öll áföll sem yfir
hafa gengið. Það hefur reginþýð-
ingu, þá að draga úr lánsfjárþörf
ríkisins og það er ef til vill stærsta
efnahagsaðgerðin sem ríkisstjórnin
býður uppá, vegna þess að þá má
gera ráð fyrir að hægt sé að lækka
vexti. Og það hefur mikla þýðingu
fyrir atvinnulífið sem þarf á meira
olnbogarými að halda.
Við erum ennfremur að vona, að
með því að ná þessúm árangri hafi
ríkisstjórninni tekist að sýna, að það
er hægt að treysta henni til að halda
stöðugleikanum og það vonum við
að verði til þess, að hvetja aðra þá
í þjóðfélaginu, sem þurfa á næst-
unni að taka mikilvægar efnahags-
legar ákvarðanir, til þess að hefjast
handa og ljúka því sem að þeim
snýr. Þá á eg ekki síst við þá sem
þurfa að ganga frá kjarasamningum
á næstunni,” sagði Friðrik Sophus-
son.
Skerðing sjómannaafsláttar:
Sjómenn eiga ekk-
ert annað svar
en að sigla í land
- segir Guðjón A. Kristjánsson, forseti
Farmanna- og fiskimannasambandsins
GUÐJÓN A. Kristjánsson, forseti Farmanna- og fiskimannasam-
bands Islands, segir það hafa legið fyrir frá því í haust að sjó-
menn myndu beita sér fyrir hörðum og skjótum aðgerðum, ef
stjórnvöld hrófluðu við sjómannaafslættinum. Með liörðum og
skjótum aðgerðum segist Guðjón einfaldlega eiga við það að sjó-
menn sigli í land. Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra segist
treysta því að sjómenn eins og aðrir skilji þá þröngu stöðu sem
stjórnvöld eru nú í og muni sætta sig við hina takmörkuðu þreng-
ingu á sjómannaafslættinum sem stjórnvöld hafa nú ákveðið.
„Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra lýsti því yfir á fundi
í Vestmannaeyjum í haust að
ekki yrði hróflað við sjómannaaf-
slættinum, því þar með væri ver-
ið að höggva aftur í sama
knérunn, beint ofan í 17% skerð-
ingu á veiðiheimildum. Ég á því
eftir að sjá þetta fara í gegn,”
sagði Guðjón í samtali við
Morgunblaðið í gær.
Forseti FFSÍ var spurður hvað
hann ætti við þegar hann segði
að sjómenn myndu grípa til
harðra og skjótra aðgerða: „Það
eru nú ekki margar aðferðir til
meðal starfandi sjómanna. Við
eigum ekkert annað svar en að
sigla í land.” Guðjón kvaðst ekki
eiga von á að stéttasamtök sjó-
manna gerðu annað en vekja at-
hygli á þessari ráðstöfun stjórn-
valda, ef af yrði. Framhaldið yrði
síðan í höndum sjómanna, sem
myndu sjá um framkvæmdina á
aðgerðum.
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra sagði í samtali við
Morgunblaðið að uppi hefðu verið
hugmyndir um að afnema með
öllu sjómannaafsláttinn, sem
hann hefði talið og teldi enn mjög
óskynsamlegt. „Þessi takmark-
aða þrenging á sjómannaafslætti
er hinsvegar réttlætanleg í ljósi
þess að aðhaldsaðgerðir verða
alls staðar að konia niður. Ég tel
að afstaða mín í þessu efni hafi
tryggt það að hugmyndir um al-
gjört afnám sjómannaafsláttarins
Guðjón A. Kristjánsson
hafi nú verið settar til hliðar og
komi ekki lengur til álita,” sagði
sjávarútvegsráðherra.
Sjávarútvegsráðherra var
spurður hvað hann vildi segja um
þau orð forseta FFSÍ að sjómenn
ættu ekkert annað svar við þessu
en að sigla í land: „Ég treysti
því að sjómenn eins og aðrir skilji
þá þröngu stöðu sem við erum
í. Það er ekki síst vegna hagsm-
una sjávarútvegsins að nú er
brýnt að afgreiða fjárlög með
eins litlum halla og kostur er,
Það er leiðin til þess að halda
verðbólgu niðri og ná niður vöxt-
um. Líf sjávarútvegsins og af-
komuöryggi sjómanna er undir
því komið að árangur náist í þeim
efnum.”
(