Morgunblaðið - 03.04.1992, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 3. APRIL 1992
3
T
• ■ ■
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1992
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Skuldirnar við
umheiminn
T-kjóðin er betur vopnum búin
Jt-' í lífsbaráttunni en nokkru
sinni fyrr. Þetta á fyrst og fremst
við um almenna. og sérhæfða
menntun landsmanna og tækni-
væðingu atvinnuveganna. Þetta
gildir einnig um flesta aðra þjóð-
lífsþætti. Samt sem áður eru
blikur á lofti. Þær eiga annars
vegar rætur að rekja til nokkurr-
ar óvissu um viðskiptastöðu okk-
ar gagnvart umheiminum næstu
ár og áratugi. Á hinn bóginn
stafar vandi okkar af samdrætti
í landsframleiðslu, meðal annars
vegna aflasamdráttar, og viðvar-
andi þjóðareyðslu umfram þjóð-
artekjur. Þoi’valdur Gylfason,
prófessor, heldur því fram í grein
hér í blaðinu í gær,^ð „efnahags-
vandanum hafi verið leynt á bak
við gegndarlausar lántökur í út-
löndum langt aftur í tímann“.
Árið 1980 voru þjóðartekjur á
mann hér á landi 1,3 m.kr., en
erlendar skuldir á mann tæplega
400 þúsund krónur, eða 30% af
þjóðartekjum. Á 11 árum, sem
síðan eru liðin, hafa þjóðartekjur
aðeins aukizt um 8%, eða 0,7%
á ári að jafnaði, sem er sáralítill
hagvöxtur borið saman við ná-
læg lönd. Erlendar skuldir hafa
á hinn bóginn vaxið um 100%, í
rúmar 800 þúsund krónur á hvert
mannsbarn í landinu, úr 30% í
60% af þjóðartekjum, að sögn
prófessorsins.
í marzhefti Hagtalna mánað-
arins kemur fram, að hallinn á
viðskiptum okkar við útlönd óx
úr 2,2% af vergri landsfram-
leiðslu 1990 í 4,9% af VLF 1991,
eða úr 7 milljörðum og 800 m.kr.
í 18 milljarða og 700 m.kr.
Ástæðan er fyrst og fremst auk-
inn innflutningur. Útflutnings-
verðmæti stóðu nánast í stað,
jukust raunar um 0,7% frá fyrra
ári. Vöruskiptajöfnuðurinn varð
óhagstæður um 3,1 milljarð
króna árið 1991, en hann var
hagstæður um 7,5 milljarða 1989
og 4,8 milljarða 1990. Halli á
þjónustujöfnuði nam 15,6 millj-
örðum króna árið 1991, sem var
3 milljörðum króna verri útkorpa
en árið áður og munar þar mestu
um lakari jöfnuð í ferðaþjónustu.
„Ferða- og dvalarkostnaður ís-
lendinga jókst um 2,5 milljarða
króna, eða 16,8%“, segir í Hag-
tölum mánaðarins, „ogvarmesta
aukningin á fjórða ársfjórðungi
1991, sem má rekja til verzlunar-
ferða íslendinga til útlanda11.'
Gjaldeyrisstaðan rýrnaði mik-
ið á fyrstu mánuðum liðins árs
vegna vaxandi viðskiptahalla og
fjármagnsútstreymis. Hún
hækkaði á hinn bóginn um 8,5
milljarða króna á fjórða ársfjórð-
ungnum „vegna mikils fjár-
magnsinnstreymis, einkum er-
lendrar Iántöku ríkissjóðs, kaupa
Norræna fjárfestingarbankans á
innlendum skuldabréfum og inn-
streymis skammtímafjármagns",
segir í Hagtölum mánaðarins.
Hrein gjaldeyrisstaða Seðla-
bankans nam 24,1 milljarði
króna í árslok 1991 samanborið
við 23,5 milljarða króna í árslok
1990.
Erlend lán til lengri tíma
hækkuðu um 14,4 milljarða
króna frá upphafi til loka árs
1991 og voru 190,7 milljarðar
króna við síðustu áramót.
Greiðslubyrði afborgana og
vaxta af erlendum lánum hækk-
aði úr 20% af útflutningstekjum
1990 í 23,1% 1991, þrátt fyrir
nokkra vaxtalækkun á erlendum
lánamörkuðum.
Það er hægt að misskilja tölur
á margan veg. Það vakti t.d.
verulega athygli fyrir nokkrum
vikum, þegar tímaritið Vísbend-
ing birti grein, þar sem því var
haldið fram, að viðskiptahallinn
væri ofmetinn. Aðstoðarbanka-
stjóri Seðlabankans staðfesti svo
þau sjónarmið, sem fram höfðu
komið hjá Vísbendingu, í samtali
við Morgunblaðið. Niðurstaða
þessara aðila var sú, að þegar
verðbólga hefði verið tekin inn í
dæmið væri viðskiptahallinn ekki
svo mikill, að ástæða væri til að
hafa verulegar áhyggjur af hon-
um.
Evrópubandalagsríkin stefna
nú að efnahagslegri og peninga-
legri sameiningu fyrir aldamót.
Þau hafa sett ákveðin skilyrði
fyrir því, að aðildarríkin geti tek-
ið þátt í því samstarfi. Eitt þeirra
er, að skuldir hins opinbera mega
ekki nema meiru en 60% af þjóð-
arframleiðslu en Italir skulda nú
um 100% miðað við þjóðarfram-
leiðslu. Hér skal ekkert fullyrt
um það, hvort sú 60% skulda-
tala, sem Þorvaldur Gylfason
nefnir í grein sinni, er á einhvern
hátt sambærileg við skilgrein-
ingu Evrópubandalagsins, en
óneitanlega væri fróðlegt að sjá
hver staða okkar er gagnvart.
þeim skilmálum. Fyrir nokkru
birtust upplýsingar frá OECD,
sem bentu til þess, að ríkissjóðs-
halli hér væri í meðallagi í hópi
aðildarríkja.
Hváð sem slíkum vangaveltum
líður fer tæpast á milli mála, að
það er rétt hjá Þorvaldi Gylfa-
syni, að við höfum fjármagnað
lifnaðarhætti langt um efni fram
með erlendum lántökum á mörg-
um undanförnum árum og að sá
lífsmáti getur ekki gengið öllu
lengur.
Súpa seyðið af ofveiðinni við Nýfundnaland:
Þorskgildra við Nýfundnaland
Allt frosið fast. Heimaslóðarbát-
arnir hefja ekki róðra fyrr en
með vorinu og þá kemur í ljós
hvort fiskur er á grunnslóðinni.
“Fiskurinn er okkur allt“. Rán-
yrkju EB-flotans mótmælt í St.
John’s.
Eignm sjálf sökina á
því hvemig komið er
Ábyrgðarleysi að kenna öðrum um ófarir okkar, segir Cabot Martin,
formaður samtaka fiskimanna á heimaslóð Nýfundnalands
„MEÐ ÞVÍ að leggja of mikla áherzlu á rányrkju EB-skipa og fiskát
selsins, horfumst við ekki í augu við þá staðreynd að við sjálf eigum
mesta sökina á því hvernig komið er fyrir Norðurslóðarþorskinum.
Við verðum að taka ábyrgð á eigin aðgerðum og hafa stjórn á eigin
málum. Við megum ekki láta forsjá alríkisstjórnarinnar og fjárstraum-
inn þaðan slæva vitund okkar og dug. Tækist okkur að byggja þorsk-
stofninn upp í það, sem hann var stærstur á sínum tíma þýddi það
tekjuaukningu fyrir Nýfundanland upp á 450 milljónir dollara, 22,5
milljarða króna. Það munar um minna, en það þarf hugrekki og þekk-
ingu til að gera svo. Við liöfum lengi látið okkur dreyma um aðferðir
til að verða rík, en engin þeirra felur í sér jafnmikla möguleika og
uppbygging þorskstofnins," segir Cabot Martin, formaður samtaka
sjómanna og fiskverkenda á heimaslóð Nýfundnalands.
Veiðin á heimaslóðinni við Ný-
fundnaland byggist fyrst og fremst
á þorski, en þorskstofnarnir eru fjór-
ir. Einn heldur sig í St. Lawrence-
flóa og er veiddur á sumrin í net
og gildrur, en í troll á veturna. Ann-
ar stofn heldur sig á St. Pierre-
Banka og honum deila Nýfundlend-
ingar með íbúum frönsku eyjunnar
St. Pierre. Hann er að mestu veidd-
ur í gildrur yfir sumarið. Þá er stofn,
sem heldur sig á svæðum 3N-0,
einkum á Halanum og er kenndur
við hann. Úr þeim stofni var mest
veitt á línu og handfæri af smærri
bátum, sem hafa lagt upp í móður-
skip þar úti, en veiði í net og troll
hefur aukizt með tilkomu stærri
báta. Síðast en ekki sízt er það
Norðurslóðarþorskurinn, sem er
stærsti og mikilvægasti stofninn.
Hann heldur sig út af Labrador og
svo niður með Nýfundnalandi.
Þorskurinn hrygnir yzt á landgrunn-
inu yfir veturinn, en'kemur síðan inn
á grunnið á vorin og sumrin og er
þar að mestu tekinn í gildrur. Það
eru árlega um 4.000 þorskgildrur í
notkun og eru um 1.500 gengi, sem
gera gildrurnar út, en í hveiju gengi
eru þrír til fjórir menn. Með aukinni
tækni geta menn nú ráðið við fleiri
gildrur en áður. Gildran er sett upp
nálægt landi, mest um 100 faðma
út. Nú er að minnsta kosti helming-
ur afla á grunnslóð tekinn í gildrur,
en fyrir nokkru var nánast allur afl-
inn tekinn með þeim hætti, hitt á
króka, línu eða handfæri. Þegar
stofninn var sem stærstur tóku þeir
allt að 250.000 tonn í gildrurnar,
enda er afar auðvelt að veiða þor-
skinn á sumrin, þegar hann fylgir
loðninni inn á grunnið. Loðnan
hrygnir í fjörunni svo þegar mest
er, eru fjörurnar gular af hrognum.
Neyðast til að sækja lengra út
„Því er það afar alvarlegt, reynist
loðnustofninn í lægð eða hafi leitað
annað,“ segir Cabot Martin. „Þá
kernur þorskurinn ekki lengur upp
á grunnið. Þannig hefur raunin ver-
ið undanfarin misseri, loðnan í lág-
marki og þorskstofninn lélegur. Því
hafa þeir, sem byggt hafa afkomu
sína á heimaslóðinni neyðst til að
byggja sér stærri báta til að geta
sótt lengra út. Fyrirkomulagið er
með þeim hætti að á heimaslóðar-
veiðinni er bara heildarkvóti, en á
úthafinu eru kvótar, sem fyrirtækin
ráða yfir og yfirfæra á skipin. Bátar
undir 65 fetum að lengd hafa leyfi
til að stunda heimaslóðina, stærri
bátar verða að vera utar og eru
háður kvótunum. Bátar á bilinu 55
til 65 fet að lengd eru líklega um
100, 35 til 55 fet að lengd gætu
verið 600 til 700 bátar og um 1.500
bátar minni en það.
Loðnan líka tekin í gildrur
Þetta á bara við þorskinn. Þar til
í ár voru stundaðar hér takmarkaðar
laxveiðar í net, en þær eru nú bann-
aðar. Krabbi er önnur afar mikilvæg
tegund fyrir heimaslóðina, en næst
þorskinum kemur sennilega loðnu-
veiðin, þó síðasta ár hafi verið slæmt
og þetta ár verði það líka. Loðnan
var einnig veidd í gildrur með smáum
möskva og í nót af smáurn bátum.
Loðnukvótinn í heildina er miðaður
við markaðinn í Japan og síðan er
heildinni skipt niður eftir landsvæð-
um, flóum og víkum. Hængurinn er
skilinn frá hrygnunni við veiðarnar,
en hún er heilfryst. Tilraunir hafa
verið gerðar með hrognavinnslu, sem
ekki gengu og í fyrra var í fyrsta
sinn reynt að framleiða neytenda-
pakkningar fyrir Japan. Loðnan var
þá fyrst strax og hún veiddist urn
vorið eða snemma sumars. Síðan var
hún þídd upp um haustið, léttsöltuð
og þurrkuð og pakkað. Þessi tilraun
tókst nokkuð vei og þar er möguleg-
ur vaxtarbroddur.
Flatfiskurinn skiptir einnig tölu-
verðu máli og humar er okkur einn-
ig mikilvæg tegund. Þá er dálítið
um rækjuveiðar á St. Lawrenceflóa,
sem hafa verið stundaðar um árabil
á smáum bátum og síðan eru stærri
skip að byija að reyna fyrir sér á
djúpsævinu, en sú rækja skilar afar
lítilli vinnu í landi.
Magnið ræður ferðinni í
fiskvinnslunni
Til þessa hafa flest fiskvinnsluhús
verið byggð upp til að taka við um-
talsverðu magni og keyra það hratt
í gegn, oft á kostnað gæðanna. Það
sjónarmið víkur nú smám saman
fyrir þeirri vissu að aukin fullvinnsla
er nauðsynleg með minnkandi
fiskafla. Við leggjum mesta áherzlu
á þorskinn og skynsamlega nýtingu
hans. Þorskveiðin er undirstaða sjáv-
arútvegs á Nýfundnalandi og norð-
urslóðarþorskurinn undirstaða
þorskveiðanna. Verð á þorski úr gild-
rum er um 50 sent, 25 krónur, á
kíló óslægður. Fiskurinn, sem veidd-
ur er í gildrur, hefur farið smækk-
andi, einkum eftir að menn fóru að
nota japanskar gildrur, en möskvinn
í þeim er mun smærri en í þeirri
gerð, sem hér hefur verið notuð um
áratugaskeið. I fyrra var allt of stór
hluti þorsksins aðeins um 40 sentí-
metra langur.
Varað við hættunni 1986
Innan samtaka okkar eru bæði
fiskimenn og framleiðendur, enda
er markmið okkar að vernda þorsk-
stofninn og nýta þá auðlind með
skynsömum hætti. Nú hafa verið
teknar ákvarðanir um niðui’skurð á
kvóta og reynt eftir alþjóðlegum og
löglegum leiðum að stöðva eða
draga úr rányrkju útlendinga á
Nefinu og Halanum. Veiðar á heim-
aslóðinni eiga ekki sök á því, hvern-
ig komið er. Það, sem við erum að
reyna að gera, er að kynna almenn-
ingi stöðu mála og nauðsyn þess
að grípa til aðgerða. Við vöruðum
fyrst við þessu árið 1986, með
skýrslu, sem við unnum um ástand
þorskstofnsins. Okkur tókst því mið-
ur ekki ætlunarverk okkar, því það
var ekki fyrr en stofninn var að
hruni kominn að loks gripið til niður-
skurðar á kvótanum.
Vandinn er ljós, markmiðin
þarf að skýra
Nú þarf ekki lengur að sannfæra
fólk um að okkur sé vandi á hönd-
um, heldur þurfum við vinna að því
að finna lausn og það verður ákaf-
lega erfitt verkefni. Það mun taka
mjög langan tíma og mikla varkárni
að byggja stofninn upp á ný. Við
þurfum að vera sannfærð um, að sé
rétt að farið, að við getum byggt
upp stóran og gjöfulan stofn, í stað
þess að leggja árar í bát. Vandi
okkar er sá, að meirihluti íbúanna
er ekki háður sjávarútvegi eins og
íslendingar. Það ríkir mikil vanþekk-
ing meðal almennings á sjávarútvegi
og því, sem þar er að gerast. Þá er
sú hætta yfirvofandi, að um leið og
einhver batamerki fara að sjást, að
menn æði af stað og ætli sér að
taka einhver ósköp af þorski til að
bæta sér upp mögru árin. Það er
nákvæmlega það, sem ekki má ger-
ast. Við verðum að byggja það upp
sem sameiginlegt pólitískt átak allra
Nýfundlendinga, að vernda þorsk-
stofnana og nýta þá síðan af skyn-
semi. Við stöndum frammi fyrri
hörðum kostum og ég held að við
höfum hvergi bitið úr nálinni enn
sem komið er. Áhrif ofveiðinnar eiga
enn eftir að koma fram og með enn
meiri þunga en nú er. Mjög mörg
frystihús og útgerðir hafa lent í
erfiðleikum, einkum þau, sem byggja
á úthafsveiðinni. Við eigum eftir að
sjá enn meiri erfiðleika og vandinn
á heimslóðinni kemur ekki í ljós fyrr
en í sumar, þegar veiðar þar heíjast
almennt. Líklega er ekki þörf á
skipulagðri úreldingn fiskvinnslu-
stöðva og fiskiskipa. Vinnslustöðv-
um um allt land hefur verið lokað
og óvíst hvort vinnsla þar hefjist á
ný. Innan rúmlega 100 kílóm'etra
hrings um St. John’s eru að minnsta
kosti 17 fiskverkunarhús, sem hefur
verið lokað eða verður lokað. Við
sum þeirra hafa starfað allt að 500
manns. Vandinn er ekki farinn að
síast inn í fólkið, einkum vegna þess
að atvinnuleysi yfir veturinn er hefð-
bundið. Ég held að það taki almenn-
ing 5 til 10 ár að skilja um hvað
þetta snýst allt saman.
Kennum öðrum um en
okkur sjálfum
Selir og rányrkja EB eru hluti
vandans, en að mínu mati alls ekki
500 tonn í
gildruna
BRÆÐURNIR Caleb og
Wally og faðir þeirra Eli
Tucker gerðu það gott í
gildruveiðinni í sumar sem
leið. Þeir fengu alls 500
tonn af þorski að andvirði
12,5 milljóna króna. Þeir
voru með 9 gildrur alls og
í gengi þeirra voru 8
manns. Útgerðin getur
varla verið einfaldari, efn-
iskostnaður í gildrurnar 4,5
milljónir og fjárfesting í
bátum 2,5 milljónir. Af allri
veiði á heimaslóðinni,
60.000 tonnum, voru um
40.000 tekin í gildrur, en
þar eins og á öðrum veiðum
hefur orðið mikill sam-
dráttur. Fyrir um fjórum
áratugum voru um 250.000
tonn tekin í gildrurnar.
Caleb Tucker er ómyrkur
í máli, þegar hann er spurð-
ur um ástæðu samdráttar-
ins. „Eg hef séð sökudólg-
inn, hann er Nýfundlend-
ingur. Það eruin við sjálfir,
sem erum að ganga af norð-
urslóðarþorskinum dauð-
um,“ segir hann.
aðalorsökin. 1989 veiddu Kanada-
menn 250.000 tonn af norðurslóð-
arþorski. EB-skipin veiddu að öllurn
líkindum um 25Í000 t eða 10%. Veiði
þeirra réði ekki úrslitum, en hún
færist nær því eftir því þorskstofninn
verður minni og nú er hlutur þeirra
mun meiri. Það er í raun ekki vitað
mikið tengsl sels, loðnu og þprsks,
en þau eru auðvitað einhver. Ég teí
varhugavert að fara út í umtalsverða
selveiði, að minnsta kosti ekki án
þess að tryggja markað fyrir afurð-
irnar. Mér finnst of margir hér um
slóðir of fljótir til að kenna öðrum
en okkur sjálfum um ófararnir. Þær
eru að mestu okkar eign sök og
okkar hlutverk er að leiðrétta mis-
tökin. Hætt er við því að alríkis-
stjórnin viðurkenni ekki sekt sína í
þessu máli. Þar skorti þrek til að
fara að skera kvótann niður nógu
snemma. Við þurfum að gera margt
í einu. Við þurfum að rannsaka raun-
veruleg áhrif selsins á fiskistofnana
og við þurfum að koma í veg fyrir
rányrkjuna á Nefínu og Halanum.
Án þess að stöðva þá rányrkju verð-
ur afar erfitt að sannfæra fólk um
nauðsyn þess að taka á sig miklar
þrengingar til að byggja upp fiski-
stofnana, verði ávinningurinn af því
allur hirtur af útlendingum á mörk-
um landhelgi okkar. Þá er það eitt
af vandamálum okkar á Nýfundna-
landi hve vanir við erum að vera á
framfæri hins opinbera og hve lengi
við höfum falið öðrum að fara með
málefni okkar,“ segir Cabot Martin.
Grein og myndir:
Hjörtur Gíslason
Fiilltrúaráðsfundur Sambands
íslenskra sveitarfélaga á Selfossi:
Áhersla lögð á efl-
ingn og stækkun
s veitar félaganna
í samþykktum 48. fulltrúaráðsfundar Sambands íslenskra sveitar-
félaga er lögð áhersla á að sveitarfélögin þurfi að geta treyst því
að ríkisvaldið standi við samninga sem það hefur gert og að það
eigi jafnt við um verkaskipti og tekjustofna. Vilhjálmur Þ. Vilhjálms-
son formaður sambandsins sagði meðal annars í setningarávarpi
sínu á fundinum að eftir samtal hans við Davíð Oddsson forsætisráð-
herra um margnefndan lögregluskatt liti hann svo á og treysti því
að þessi skattur yrði ekki framlengdur. I einni af ályktunum fundar-
ins er lögð áhersla á það að nýjar álögur á sveitarfélögin þurfi að
falla brott til að skapa forsendu fyrir nýjum tillögum um verka-
skiptingu og tekjustofna sveitarfélaga.
Á fundinum var stuðningi lýst við
nýja stefnumótun Lánasjóðs sveitar-
félaga sem felst í því að sjóðurinn
lánar nú í fyrsta skipti til sameigin-
legra verkefna sveitarfélaga. Fyrsta
lánveitingin í þeim efnum verður til
sveitarfélaganna á Suðurlandi vegna
byggingar síðari áfanga Fjölbrauta-
skóla Suðurlands á Selfossi.
Áhersla á gagnkvæmt traust
í áliti fundarins um samskipti rík-
is og sveitarfélaga er mótmælt stór-
auknum álögum á sveitarfélögin og
sérstaklega aðdraganda lagasetn-
ingarinnar þar sem samstarf við
sveiarfélögin var sniðgengið. Þess
er krafist að ríkisvaldið standi við
yfirlýsingar, samstarfssáttmála og
ákvæði sveitarstjórnarlaga um sam-
ráð ríkis og sveitarfélaga.
Fulltrúaráðið telur eðlileg sam-
skipti ríkis og sveitarfélaga byggjast
á því að sveitarfélögin eigi jafnan
aðild að nefndum og starfshópum
er fjalla úm málefni er þau varða
og að engin mál, er sveitarfélögin
varða, verði til lykta leidd án þess
að umfjöllun og álit heildarsamtaka
þeirra liggi fyrir.
Treyst er á að skattlagning á
sveitarfélögin sem fylgdi ráðstöfun-
um í ríkisfjármálum verði ekki end-
urtekin. Þá er bent á þjóðhagslega
nauðsyn þess að samskipti ríkis og
sveitarfélaga byggist á góðu sam-
starfi og gagnkvæmu trausti.
Atvinnulífið er forsenda
byggðar
í áliti atvinnumálanefndar um
sveitarfélögin, atvinnulífið og einka-
væðinguna er talið æskilegast að
sveitarfélögin taki ekki beinan þátt
í atvinnulífinu heldur stuðli að at-
vinnuþróun og stofnun nýrra fyrir-
tækja með því að veita þeim góða
starfsaðstöðu og ytri skilyrði, jafn-
framt þátttöku í atvinnuþróunarfé-
lögum.
Áhersla er lögð á samstarf full-
trúa atvinnulífsins og sveitarfélag-
anna til þess að auka skilning á
misjöfnum aðstæðum sveitarfélaga.
Hvatt er til þess að samráð fulltrúa
atvinnulifs og sveitarfélaga verði
aukið. Þar verði tekið til umfjöllunar
atvinnuástand, þátttaka sveitarfé-
laga í atvinnurekstri, nýjar leiðir í
atvinnumálum byggðarlaga og ráð-
stöfun fjármagns í því sambandi.
Bent er á þann möguleika að nýta
betur þá umframorku sem fyrir
hendi er á hagstæðum kjörum til
eflingar atvinnulífs í landinu.
Fjallað er um einkavæðingu ein-
stakra verkefna sveitarfélaganna og
bent á að aðstæður til slíks eru mis-
jafnar en mestar á höfuðborgar-
svæðinu. Skortur á samkeppni liafi
í för með sér ákveðna annmarka í
þessu efni. Lögð er áhersla á að
einkavæðing sé ekki takmark heldu
leið til að bæta þjónustu og gera
hana ódýrari og skilvirkari.
Fulltrúaráðið gerir kröfu til þess
að fulltrúar sveitarfélaganna verði
hafðir með í ráðum í öllum undirbún-
ingi að breyttri fiskveiðistjórnun.
Vakin er athygli á því að stækkun
og efling sveitarfélaga leiðir jafn-
framt til stærri og öflugri atvinnu-
svæða sem gefi aukna möguleika
til að örva frumkvæði að nýrri at-
vinnuuppbyggingu í byggðarlögun-
um. Minni miðstýring ríkisvaldsins
leiði af sér fjölbreyttara atvinnulíf.
Einnig er vakin athygli á því að
fjölgun starfa næstu árin mun fyrst
og fremst verða í þjónustugreinum.
Auknir möguleikar til menntunar
og fjölgunar starfa langskólageng
ins fólks utan höfuðborgarsvæðisin:
séu mikilvægir fyrir jafnvægi
byggð landsins. Brýnt sé að koma
á menntun kennara og fóstra utan
Reykjavíkur.
Skilgreina þurfí hvar verkefni
opinberri stjórnsýslu verði best stað-
sett. Vinna þurfi markvisst að þv
að stöðva atgervisflótta frá lands-
byggðinni með því að flytja ýmsa
starfsemi ríkisins og þjónustugreina
til þéttbýlisstaða á landsbyggðinni.
Unnið verði að breyttri
verkaskiptingu
Fulltrúaráðið lýsir sig samþykkt
því að nefnd sem gera á tillögur um
skiptingu landsins í sveitarfélög
skuli jafnframt ætlað að vinna að
tillögum um breytingar á lögum um
tekjustofna sveitarfélaga og verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Stækkun sveitarfélaganna sé ein
mikilvægasta forsenda þess að þau
taki við verkefnum frá ríkinu enda
séu þeim tryggðir tekjustofnar til
þess.
Fulltrúaráðið telur að efla eigi
sveitarfélögin með því að færa til
þeirra aukin verkefni frá ríkinu_
Þannig nýtist best frumkvæði og
ábyrgð þeirra sem best þekkja til
aðstæðna á hveijum stað. Það leiði
til ódýrari og betri þjónustu en mið-
stýring ríkisvaldsins veitir.
Bent er á mikilvægi þess að allui
undirbúningur verkefnatilfærslu sé
sem vandaðastur og í nánu sam-
starfí við alla sem málið varðar,
ekki síst sveitarfélögin. Slík tilfærsla
sé flókin og varði þjónustu við stóra
hópa fólks, kjör og áunnin réttindi
fjölda starfsmanna.
Þá er varað eindregið við því að
bág staða ríkissjóðs leiði til ótíma-
bærrar og illa undirbúinnar verkefn-
atilfærslu. Lög um verkaskiptingu
og tekjustofna frá 1990 séu grund-
völlur að nýjum samningum. Álögur
á sveitarfélögin, er lögbundnar voru
í upphafi ársins án alls samráðs við
sveitarfélögin og samtök þeirra,
verða að falla niður í lok ársins. Það
sé forsenda þess að sveitarfélögin
sjái sér fært að vinna með ríkinu
að tillögum um breytta verkaskipt-
ingu.
I lok ályktunar um verkaskipting-
una er lagt til að mótuð verði hið
fyrsta opinber byggðastefna og lýsir
fulltrúaráðið sig reiðubúið til að taka
fullan þátt í mótun hennar.
Þá er því beint til stjórnar sam-
bandsins að hún taki upp viðræður
við félagsmálaráðherra um kostnað-
arskipti; þannig að ríkið eigi og reki
á sinn kostnað unglingaheimili ríkis-
ins og meðferðarheimili fyrir vega-
laus börn en sveitarfélögin taki á
sig kostnað við akstur fatlaðra.
- Sig. Jóns.