Morgunblaðið - 12.06.1992, Blaðsíða 42

.42
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 1992

Gestirnir fælast ekki verðið,
heldur þig ... gæti verið
skýringin.
vel í hvaða kirkju þú átt að
koma!
HÖGNI HREKKVfSI
/, OG éG LfiET pESSA AM/UN/NGU
NÆGTA."
BRÉF HL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Kaupfélag Svalbarðseyrar
og stofnim Sambandsins
Frá Frá Guðmundi Benediktssyni:
SNEMMA beittu forystumenn Kaup-
félags Þingeyinga sér fyrir því að
örva menn til samvinnuverslunar í
innsveitum Þingeyjarsýslu og vestan
Eyjafjarðar. Til þess fór Jón Jónsson
í Múla um nefnt svæði á Þorranum
1885. Hann hélt fundi með bændum
og kynnti kaupfélagsstarfíð og hvatti
til stofnunar pöntunarfélaga. Oft
voru félögin nefnd „pöntunarfélög",
dregið af því að þau létu prenta pönt-
unarlista með nöfnum þeirrar vöru,
sem fáanleg var. Hver félagsmaður
setti á listann það magn vöru sem
hann pantaði, og loforð gjaldeyris
vöru eða greiðslu á móti. Gerð var
skiptiskýrsla eftir pöntunum manna
og þegar „pöntunarskip" kom, var
vörum skipt eftir þeim.
Árangurinn af fýrirlestraferð Jóns
í Múla varð sá að stofnaðar voru
deildir við Eyjafjörð snemma árs
1885. Þær voru í samvinnu við KÞ
um sauðasölu til Englands og vöru-
innflutning, aðallega til þess að fá
heila skipsfarma hvetju sinni. Deild-
imar störfuðu út af fyrir sig og fengu
vörur til Svalbarðseyrar.
Fyrstu pöntunardeildimar fengu
brátt samnefnið „Stórdeild" Magnús
Sigurðsson á Grund, var fulltrúi og
umsjónarmaður deildanna gagnvart
Kaupfélagi Þingeyinga fyrsta árið.
Má því segja að upphaf Kaupfélags
Svalbarðseyrar væri 5 árum fyrr en
aldur þess er talinn.
Eftir að Magnús hætti tók við
starfinu Baldvin Gunnarsson í Höfða.
Hann varð svo fyrsti formaður Kaup-
félags Svalbarðseyrar, sem telst
stofnað 17. des., 1889 í Tungu á
Svalbarðsströnd. í fyrstu voru deildir
félagsins aðeins þrjár, Höfða-, Háls
og Svalbarðsdeild, en urðu brátt tólf.
- Starfsvæði KSÞ var innsveitir
Þingeyjarsýslu ásamt fjölmennum
byggðum vestan Eyjafjarðar.
Nöfn deildanna voru:
1. Svalbarðsdeild, 2. Hálsdeild, 3.
Höfðadeild, 4. Draflastaðadeild, 5.
Illugastaðadeild, 6. Djúpárd. —
Ljósavatnsdeild, 7. Fjarðardeild, 8.
Ósdeild, 9. Möðruvalladeild, 10.
Galmarsstrandardeild, 11. Árskógs-
deild, 12. Svarfdæladeild.
Deildimar vestan Eyjafjarðar voru
í KSÞ til 1905. Þá var félaginu með
samþykki aðalfundar skipt, þannig
að deildir Eyjaíjarðar gengu úr
Kaupfélagi Svalbarðseyrar og stofn-
uðu Kaupfélag Eyjafjarðar. Nokkr-
um árum seinna fengu félgsmenn
þess í Kaupfélag Eyfirðinga á Akur-
eyri. Þó héldu Svarfdælingar áfram
með sitt félag, sem nefndist Kaupfé-
lag Svarfdæla. Samskipti Eyfírðinga
við KSÞ voru góð og umsetning
þeirra mikil. Eðlilega var það KSÞ
mikill hnekkir að missa þessar góðu
deildir, en jafnframt styrkur fyrir
KEA að hljóta viðskipti þeirra.
Þegar Kaupfélagi Svalbarðseyrar
var skipt, hlutu deildirnar vestan-
fjarðar réttmætan eignarhlut sinn
úr félaginu, sem var tveir þriðju hlut-
ar eigna þess.
Eftir það voru deildir félagsins
aðeins sjö, en það verður að viður-
kenna að félagið kom mörgu góðu
til leiðar á löngum starfstíma sínum.
Líklega hafa SÍS og bankamir
verið helst til öriátir á lánsfé, án
þess að von væri um að fjárfesting
félagsins skilaði tekjum til þess að
standa í skilum á vaxandi tilkostn-
aði. Það fór líka svo að Kaupfélag
Svalbarðseyrar varð gjaldþrota þann
28. ágúst 1986.
og breitt um landið orðið gjaldþrota
og lánastofnanir orðið að.afskrifa eða
fella niður skuldir hjá fyrirtækjum,
sem komist hafa í þrot. Ennþá er allt
í óvissu um endalok uppgjörs þrota-
bús Kaupfélags Svalbarðseyrar.
Kaupfélag Svalbarðseyrar hafði
forustu um stofnun Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga. Undirbún-
ingsfundur var haldinn að Drafla-
stöðum 19. nóvember 1901. Þar var
samþykkt að halda Sambands stofn-
fund að Ystafelli í Ljósavatnshreppi
20. febrúar 1902. Þá stofnuðu Þing-
eysku félögin þijú:
Kaupfélag Norður-Þingeyinga,
Kaupfélag Þingeyinga og Kaupfélag
Svalbarðseyrar „Sambandskaupfé-
lag Þingeyinga". Framkvæmdastjóri
Sambandsins fyrstu þijú árin var
Pétur Jónsson alþingismaður á Gaut-
löndum, en síðar Steingrímur sýslu-
maður Jónsson á Húsavík.
Þetta nafn hélst frá 1902 til 1907
að félögum fjölgaði var nafninu
breytt í „Sambandskaupfélag ís-
lands“ og stóð það til 1910, en síðan
hefur það heitið Samband íslenskra
samvinnufélaga. Ekki ætti það að
veíjast fyrir neinum að kaupfélögin
eiga SÍS.
GUÐMUNDUR BENEDIKTSSON
frá Breiðabóli, Hörg., Svalbarðseyri.
Síðan hefur fjöldi fyrirtækja vítt

VATNIÐ er VARASAMT!
ER BATURINNILAGI?
BJARGVESTIÁ ALLA
VARIST 0FHLEÐSLU
FYLGIST MEÐ VEÐRI
LÁTIÐ VITA UM FERÐIR YKKAR
ALDREIAFENGIIBATSFERÐ
Víkveiji skrifar
Mikið magn prentaðs máls fer
um skrifborð Víkveija dag
hvern og er honum oft undrunarefni
hversu fjölskrúðug fjölmiðlaflóran
íslenzka er. Þarna fer allt saman,
frá einföldum einblöðungum til tíma-
rita, sem telja margar blaðsíður, og
efnið er eins mismunandi og útlitið.
Þarna á meðal er fjölmiðlaskrá, Is-
lenskir fjölmiðlar 1992, sem Miðlun
hf. hefur gefið út. Þar eru talin upp
fímm dagblöð, 26 héraðsfréttablöð,
5 „önnur fréttablöð", 48 tímarit, 9
fréttabréf, tvær sjónvarpsstöðvar og
átta útvarpsstöðvar. En ekki er nú
öll útgáfa landsmanna þarna saman
komin, því Víkveiji saknar strax
Regins, blaðs bindindismanna, svo
dæmi sé tekið.
xxx
En íslendingar í útlöndum eru
líka að gefa út blöð. Tvö þeirra
eru samferða að þessu sinni: Nýr
Hafnarpóstur, sem íslendingafélagið
í Kaupmannahöfn og Félag íslenskra
námsmanna þar í borg gefa út og
Islandspóstur, sem Landsamband
íslendingafélaga í Svíþjóð gefur út.
Það fyrrnefnda er prentað í 1.200
eintökum og það síðarnefnda er gef-
ið út í 2.700 eintökum. í þessum
ritum má lesa margt um félagslíf
íslendinganna erlendiS; en auk slíks
efnis eru meiri tilþrif í Islandspóstin-
um, m.a. með ljósmyndum frá Borg-
arfirði eystri og bókmenntakynn-
ingu. Sú kynning er eina efni blaðs-
ins á sænsku, og kemur þar fram,
að Islandspósturinn kynnir reglulega
íslenzkar bókmenntir með því að
birta stutta kafla úr íslenzkum bók-
um, sem þýddar hafa verið á saönska
tungu.
XXX
Níu réttabréf voru í fjölmiðlaskrá
Miðlunar. Snöggtum fleiri
fara um borð Víkveija, m.a. frétta-
bréf Eimskips, sem segir m.a. frá
því, að Bingóvinningur hafi loksins
verið nýttur 25 árum eftir að bingó-
ið fór fram.
Þessi saga er svohljóðandi: „Árið
var 1967 og Bingóið átti sér stað á
Hótel Sögu. Anna Matthildur Þórð-
ardóttir var með allar tölurnar réttar
en þorði ekki upp og sendi kærasta
sinn, Ágúst Stefánsson, til þess að
taka á móti vinningnum, sem var
hringferð með Gullfossi. En þau
voru ung og blönk og höfðu ekki
efni á að nýta sér vinninginn. Anna
Matthildur gaf því tilvonandi
tengdaforeldrum sínum vinninginn.
Tengdamóðir hennar lést nokkru
seinna og vinningurinn féll í
gleymsku. Þar til í fyrrahaust. Anna
og Ágúst, nú gift og foreldrar
þriggja barna, ákváðu þá að kanna
hvort vinningurinn væri enn í gildi
þrátt fyrir háan aldur og að Gullfoss
væri löngu allur. Á vinningsskjalinu
var hvergi tekið fram hve lengi vinn-
ingurinn stæði til boða. Það er
skemmst frá því að segja að starfs-
menn Eimskips litu svo á að vinning-
urinn væri í fullu gildi, en í stað
hringferðar með Gullfossi kæmi sigl-
ing með Brúarfossi. Hjónin ákváðu
að nýta loks vinninginn og fara í
silfurbrúðkaupsferð ... og með Brú-
arfossi sigldu þau af landi brott í
byijun maí. Meðferðis höfðu þau bíl
og tjaldvagn og hyggjast þau eyða
maí og júní á ferðalagi um Evrópu."
:
«
«
«
«
«
«
«
«
«
«