Morgunblaðið - 25.08.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ: ÞRIÐJUDAGUR 25. ÁGÚST 1992
18
—i---------------------------------
gjald í stað árlegs þungaskatts fyrir
hvem ekinn kílómetra samkvæmt
mælum sem settir skyldu í bifreiðar
sem notuðu annað eldsneyti sam-
kvæmt mælum sem settir skyldu í
bifreiðar sem notuðu annað elds-
neyti en benzín. Ekki var að finna
í lögum neitt ákvæði sem takmark-
aði heimild ráðherra til ákvörðunar
á gjaldstigum eða breytinga á þeim.
Jafn víðtækt framsal skattlagning-
arvalds og þetta var talið bijóta í
bága við 40. gr. stjómarskrárinnar
þar sem svo er mælt að engan skatt
megi á leggja né breyta né af taka
nema með lögum (Hæstaréttardóm-
ar 1986, bls. 486). Sama niðurstaða
varð í máli út af svokölluðu búnaðar-
málasjóðsgjaldi. Við iokafrágang
frumvarps til laga um gjald þetta
féll niður ákvæði um skattprósent-
una og var niðurstaða Hæstaréttar
sú að lögin í þeirri mynd gætu ekki
verið grundvöllur heimtu gjalds í
búnaðarmálasjóð (Hæstaréttardóm-
ur 1986, bls. 1361). Athygii er vak-
in á báðum þessum dómum í riti
mínu um stjóm búvöruframleiðsl-
unnar, bls. 70-71, en í álitsgerð
minni er vísað í ritið, þannig að þær
tilvísanir má skoða sem hluta henn-
ar.
í báðum tilfellunum var almenn
iagaheimild til heimtu skatts án
nánari takmörkunar og það talið
fela í sér óheimiit framsal skattlagn-
ingarvalds. í 3. gr. laga um stjórn
fiskveiða er sú skylda lögð á ráð-
herra að ákveða heildarafla, en þar
er ekki að finna neitt ákvæði sem
takmarki vald hans. Ekki ætti að
gera minni kröfur til Alþingis þegar
það framselur lagasetningarvald —
og það í mjög mikilvægari grein en
við framsal skattlagningarvalds. Ég
fæ ekki betur séð en í þessum dóm-
um felist viðvörun þannig að þrátt
fyrir alla varfærni dómstóla skuli
ekki treysta um of á skírskotun til
aðstöðu sína. Er hætt við hmni 'ís-
lenskra atvinnu- og viðskiptafyrir-
tækja og viðskiptastaða þeirra öflug-
ustu sem tóra verði mjög erfið.
Ég vil taka fram, að ég tel meðal
stærstu og veigamestu verkefna fs-
lendinga að stórauka þátt þeirra í
erlendum viðskiptum og að þeir verði
virkir, a.m.k. við sölu á afurðum, sem
við framleiðum. Sá þáttur hefur ver-
ið illa vanræktur og íslendingar hafa
búið við miklar viðskiptahömlur.
Hugmyndin og áformin um að
fela erlendum aðilum æðsta vald í
íslenskum viðskiptum og breyta fyr-
irvaralaust úr íslenskum rétti í evr-
ópskan rétt er slík að orð skortir til
að lýsa henni réttilega. En afleiðing-
arnar verða hrikaiegar og eru menn
þó ýmsu vanir^ hér á landi í koll-
steypulöggjöf. Ég nefni skattalögin,
sem hafa raskað öllum uppgjörum
fyrirtækja og ég nefni kvótana í sjáv-
arútvegi og landbúnaði. Kvótafram-
kvæmdin í sjávarútvegi stórspillir
fískistofnum og veldur byggðarösk-
un. Kollsteypulöggjöf, eins og EES-
löggjöfin verður, er það sem íslend-
ingar mega síst við nú.
Því hefur verið haldið fram, að
íslendingar væru að ná fram til auk-
ins frelsis með því að staðfestá EES-
samninginn. Auðvitað er það satt,
en aðeins að mjög litlu leyti. Höftin
sem fylgja EÉS-samningnum eru
margfalt víðtækari og veigameiri.
Ef litið er til hagsögu Islendinga
hefur fátt reynst þeim arðbærara og
skilað meiri framförum og velferð
en fullveldi þeirra og sjálfstæði. Og
eftirtektarvert er að einmitt á laga-
sviðinu hafa Islendingar unnið stór-
virki. Sjálfstæðisbarátta og fullveldi
smáþjóðarinnar hefur örugglega
vakið athygli víða og haft mikil áhrif.
Störf ísiendinga, bæði lögfræðinga
og sjómanna, hafa skilað miklu í
þróun alþjóðahafréttar. Og aðgerðir
eins og þær, sem íslenski utanríkis-
ráðherrann hefur haft í frammi
gagnvart þjóðum, sem eru að brjót-
ast til sjálfstæðis við Eystrasalt og
á Balkanskaga, verða aðeins unnar
af djörfum mönnum fullvalda þjóðar.
Slíkar aðgerðir eru ómetanlegar.
Lögfesting EES-samningsins er
stórslys í íslensku þjóðlifí. Slys, sem
tengist lögmönnum fremur en flest-
um_ öðrum.
Ég árétta óskir mínar um aðgerð-
ir stjórnar Lögmannafélags íslands.
langrar og athugasemdalausrar
venju.
„ Slj órnar skárþóf “
Lög eru ekkert leikfang lýð-
skrumara og þar eiga marklausar
yfirlýsingar ekki heima. Þetta á
sérstaklega við um stjórnarskrá og
þess vegna ber að gera ráð fyrir
að hvert ákvæði hafi merkingu og
sé mikilvægt, þannig að það verndi
í raun hagsmuni eftir því sem orðin
útvísa. En hún verndar ólíka hags-
muni og ekki að öllu leyti samrým-
anlega. Þess vegna vilja hags-
munagæziumenn hafa túlkun henn-
ar nokkuð í hendi sér. — Svo er að
sjá sem áhrifamestu valdahópar
þjóðfélagsins sjái sér bezt borgið
með ýtrasta fijálsræði til að setja
reglur til skamms tíma í senn og
stjórna frá degi til dags með tilskip-
unum. Þetta verður auðveldara ef
Alþingi afsalar sér valdi svo sem
það hefur gert. — Eins og fyrr er
vikið að má sjá þess nokkur merki
að breytinga sé að vænta og kröfur
um aðra stjórnarhætti vaxi. Þá verð-
ur hætt að líta á stjómlög landsins
sem innihaldslaust og haldlítið plagg
sem umgangast megi að geðþótta.
Það merkir að „stjórnarskrárþófi"
verði fram haldið hvort sem mönn-
um iíkar betur eða verr.
Að lokum skal enn áréttað að hér
er einungis verið að lýsa grund-
vallarafstöðu. í henni felst engin
ádeila, hvorki á núverandi né fyrr-
verandi sjávarútvegsráðherra sem
hafa ekki gert annað en lög skylda
þá til. Og ekki er verið að taka
neina afstöðu til þeirra deilna sem
staðið hafa um síðustu ákvarðanir
um heildarafla né heldur fiskveiði-
stefnunnar almennt.
Höfundur er prófessor við
lag-adeild Háskóla ísiands.
Lokaðí dag
Opnum á morgun með nýjar vörur
Mikið úrval -
betra verð en úður
/--------------\
Q benefíon
V__________ J
KRINGLUNNI
LAUGAVEGI 51 • 101 REYKJAVÍK • SÍMI: 1 24 88
Höfundur er hæstnréttar-
lögmaður.