Morgunblaðið - 25.08.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. ÁGÚST 1992
Félagslegar íbúðir
— ekki í Garðabæ
eftir Reyni
Ingibjartsson
Magnús Bergs verkfræðingur,
sem starfar að húsnæðismálum fyr-
ir Garðabæ, ritar „lærða“ grein um
búsetaformið í Morgunblaðið 7.
ágúst sl. Greinin á að heita svar
við fréttatilkynningu sem Búseti —
landssamband — sendi frá sér fyrr
í sumar vegna áskorunar frá bæjar-
stjórn Garðabæjar til húsnæðis-
málastjórnar um að breyta úthlut-
unarreglum lána, húsnæðissam-
vinnufélögum í óhag.
Félagslegar íbúðir í Garðabæ,
0,25% af íbúðafjölda
Áður en þessari grein er svarað
efnislega, er rétt að rifja upp á
hvem hátt yfírvöld í Garðabæ hafa
Plastbretti
og verkfæra-
kassar
QtvERSLLIN
Klettagörðum 11, Reykjavík
91-68 21 30-68 1580
BOSCH
V E R S L U N
Lágmúla 9 sími 3 88 20
RAFSTÖÐVAR
ALLT AÐ 30%
L Æ K K U N
0,67 kw 12V 3.8A 49.114 s.gr.
2,15 kw 55.456 stgr.
3,00 kw 80.741 stgr.
3,40 kw 1 fasa 3,80 kw 3 fasa 115.446s.gr
staðið að félagsleguin íbúðabygg-
ingum í gegnum tíðina.
Samkvæmt félagsíbúðaskrá sem
félagsíbúðadeild Húsnæðisstofnun-
ar ríkisins gaf út í maí 1991 kemur
í ljós, að í engu bæjarfélagi á ís-
landi eru hlutfallslega færri svokall-
aðar félagslegar íbúðir en í
Garðabæ. Ef aðeins eru tekin bæj-
arfélög sunnan- og vestanlands, þá
eru tölumar þessar:
íbúðir hlutfall
Reykjavík 2.979 7,75%
Seltjarnarnes 3 0,25%
Kópavogur 196 3,50%
Garðabær 5 0,25%
Hafnarfjörður 348 7,40%
Mosfellsbær 18 1,50%
Keflavík 125 4,82%
Grindavík 28 4,28%
Njarðvík 10 1,25%
Akranes 84 4,73%
Borgames 34 6,03%
Ólafsvík 33 9,12%
Stykkishólmur 33 8,25%
Selfoss 44 3,37%
Hveragerði 15 2,56%
Vestmannaeyjar 97 6,05%
Þessar tölur sýna vel þá stefnu
yfírvalda í Garðabæ allt fram undir
þennan dag, að sækja ekki um lán
til félagslegra íbúða. Það hefur því
komið í hlut nágrannasveitarfélaga
Garðabæjar að leysa húsnæðismál
láglaunafólks á þessu svæði.
Búsetafélag stofnað til að bæta
ástandið
Á árinu 1989 var ráðist í það
að stofna sérstakt búsetafélag í
Garðabæ. Átti bæjarfélagið þar
reyndar nokkurn hlut að máli. Pjöldi
fólks gekk strax í félagið — mest
ungt fólk. Þetta félag hefur nú
þegar tekið 7 íbúðir í notkun og
11 era í byggingu eða á undirbún-
ingsstigi. Þetta félag — eitt sér —
eftirJón Ólaf
Olafsson
Einhver lögmaður sem ég þekki
ekki neitt hefur að eigin sögn svo
einstaka líkamsbyggingu að hann á
bágt með að klæða sig í sokkana.
Fleiri hundrað manna búnings-
aðstaða í ónefndri sundlaug í Reykja-
vík nægir honum ilia til þess að iðka
þessa tómstund sína. Svo illa að hann
ber raunir sínar fram í fjölmiðlum. í
niðurlagi raunaskrifa lögmannsins
má þó greina vonameista að úr ræt-
ist, lausn vandans sé í sjónmáli. Ég
hygg að með skrifum þessum hafí
lögmaðurinn viljað koma þeim skýru
skilaboðum á framfæri við landsmenn
alla, að hann hafí annaðhvort uppgöt-
vað algengt hjálpartæki fatlaðra, er
neftiist sokkaífæra, eða að vegfar-
endur í borgarlandinu megi búast við
því að rekast á fyrmefndan lögmann
berfættan eða í sokkum, væntanlega
á leiðinni í þá eða úr þeim, hvar sem
nægjanlegt rými er að fínna, utan
húss sem innan. Þannig vill hann án
efa sýna gott fordæmí, spara skatt-
greiðendum stórfé og um leið fá út-
rás fýrir sérlundaða tómstundaiðju
sína, þannig að flestir geti notið þess.
Borgarar í Reykjavík mega jafnvel
búast við að fyrmefdur lögmaður
efni til skemmtisýninga og sam-
keppni meðal félaga sinna úr lög-
mannastétt í sokkaíforum og hreki
með því þá þjóðarlygi að lögmenn
séu óskemmtilegri en aðrir menn.
hefur því margfaldað fjölda félags-
legra íbúða í Garðabæ.
Lán til þessa félags virðast þó
ekki hafa komið niður á lánum til
bæjaryfírvalda, því á þessu ári fékk
bærinn hlutfallslega betri úthlutun
lána en nokkurt annað bæjarfélag
á landinu eða 80% af umsókn.
Rangir útreikningar Magnúsar
Bergs
í umræddri blaðagrein er birt
tafla sem á að sýna niðurgreiðslu
á fjármagni til Búseta. Þær tölur
reyndust við skoðun vera út í hött
og afar villandi.
Þannig fær hann þá útkomu að
hið opinbera greiði á öllum lánstím-
anum nærfellt 15 milljónir með
rúml. 6 milljóna króna láni til fé-
lagslegrar búseturéttaríbúðar. Rétt
tala er hins vegar 2,6 millj. króna!
Þá er opinber niðurgreiðsla vegna
almennra búseturéttaríbúða sam-
kvæmt hinni kostulegu töflu Magn-
úsar Bergs, 6,8 millj. króna á öllum
lánstímanum. Hið rétta er að eig-
andi búseturéttar í slíkri íbúð greið-
ir á öllum lánstímanum nær 5 millj-
ónum króna meira en Húsnæðis-
stofnun ríkisins greiðir í vexti og
afborganir!
Til að fá svo fráleitar niðurstöður
beitir Magnús þeim sjónhverfingum
að reikna mánaðarlega greiðslu-
byrði miðað við lánskjör húsbréfa,
þ.e. 7,3% ávöxtunarkröfu og 25 ára
lánstíma. Þá tölu framreiknar hann
síðan til 50 ára! Þannig fást fram
heildargreiðslur, sem eiga sér enga
stoð í raunveruleikanum.
Hið rétta er að miða við kjörin á
því fjármagni sem Húsnæðisstofnun
fær að láni hjá lífeyrissjóðunum.
Með þessari leiðréttingu verður
195% niðurgreiðsla hjá Magnúsi
Bergs að 34% vegna félagslegra
búseturéttaríbúða og 41% niður-
greiðsla vegna almennra búsetu-
Sem arkitekt og einlægur áhuga-
maður um fagurfræðileg hlutföll
leikur mér, og án éfa fleiri af félög-
um mínum í skemmtifélagi arki-
tekta, forvitni á að kanna líkams-
byggingu lögmannsins betur, því
eins og flestir vita hefur mannslík-
aminn um aldir verið upphafspunkt-
ur hönnunar mannvirkja og hús-
gagna. Meistari Leonardo da Vinci
(sem sumir vildu kalla arkitekt) not-
aðist af hógværð sinni við eigin lík-
amsbyggingu þegar hann ákvað
hlutföll fáránlegra undratækja, sem
seinna urðu almenningseign. Þótti
líkamsbygging meistarans óumdeil-
anleg fyrirmynd fram á þessa öld,
að einhver sérvitur franskmaður, Le
Corbusier að nafni, datt í hug að
líklega væru fullvaxta engilsaxnesk-
ir lögregluþjónar réttari viðmiðun
við ákvörðun stærða og hlutfalla í
nútímalegum byggingum (þ.m.t.
sundlaugum). Hann varð þó að end-
urskoða fræði sín, því þessir bræður
hans handan Ermarsunds höfðu til-
hneigingu til þess að vaxa úr hófi
og auka holdafar sitt.
Um áratuga skeið hafa arkitektar
því átt erfítt með að fóta sig í fræð-
unum og leitað hjálpar í lögum,
stöðlum og reglugerðum. Sjálfsagt
hefur einlægur ótti arkitekta við lög-
menn — umboðsmenn skattborgar-
anna — ráðið miklu þar um. Hver
veit því nema hér sé mættur hinn
„nýi maður" í lögmanninum fyrr-
nefnda, útgangspunktur hlutfalla-
fræðinnar í framtíðararkitektúr. Ég
er þegar farinn að hlakka til að sjá
Af sokkum og
lögmönnum
réttaríbúða að 48% umframgreiðslu
fyrir eiganda búseturéttarins!
Það er svo rétt að taka fram að
hér situr Búseti við nákvæmlega
sama borð og aðrir sem fá lán hjá
Húsnæðisstofnun ríkisins.
10% félagslegur búseturéttur v/fé-
laga innan tekju- og eignamarka.
Vextir af láni frá H.R. 1%.
10% almennur búseturéttur v/fé-
laga yfir tekjumörkum.
Vextir af láni frá Hr. 4,5%.
Tafla Magnúsar Bergs
Greiðslubyrði og vaxtaniðurgreiðslur Dæmi 1
Búsetulána Byggingarsjóðs verkamanna almenn
(lánsfjárhæð kr. 6.079.500) kaup-
leiga
Dæmi 2
félagsleg
kaup-
leiga
Mánaðarleg greiðslubyrði láns Byggingarsj.verk. Mánaðarl. greiðslub. sambæril. láns á markaðsvöxtum Mánaðarleg niðurgreiðsla á láni Byggingarsj.verk. Niðurgreiðsla láns Bv alls á lánstíma Niðurgr. Bv, sem hlutfall af greiðslu íbúðareiganda kr. 27.900 39.200 11.300 6.780.000 41% kr. 12.800 37.700 24.900 14.940.000 195%
Tafla Magnúsar Bergs, leiðrétt
Greiðslubyrði og vaxtaniðurgreiðslur Dæmi 1 Dæmi 2
Búsetulána Byggingarsjóðs verkamanna almenn félagsleg
(lánsfjárhæð kr. 6.079.500, lánstími 50 ár) kaup- kaup-
(lántökur Bv. lyá lífeyrissj. leiga leiga
meðalvextir: 6,73%, meðallánstími: 17,4 ár) (v:4,5%) (v:l%)
kr. kr.
Mánaðarleg greiðslubyrði láns Byggingarsj.verk.
Mánaðarleg greiðslub. gagnv. lífeyrissj./17,4 ár
Mánaðarleg greiðslub. Bv. gagnv. lífeyrissj./50 ár
Mánaðarleg niðurgreiðsla á láni B.sjóðs verk/17,4 ár
Mánaðarleg niðurgreiðsla á láni B.sjóðs verk/50 ár
Niðurgreiðsla láns Bv. alls á lánstíma
Niðurgreiðsla Bv. sem hlutf. af greiðslu íbúðareiganda
(Heildargr. (afb.+vextir) lántakanda á lánstímanum
(Heildargr. Bv. til lífeyrissj. á lánst. (17,4 ár)
25.522 12.888
43.184 43.184
17.273 17.273
17.661 30.295
+8.249 4.385
+4.949.232 2.631.108
+32% 34%
15.313.287 7.732.947)
10.364.05510.364.055)
Búsetaformið reynist vel
Með grein sinni er Magnús Bergs
að reyna að gera búsetaformið tor-
tryggilegt með öllum ráðum. Látið
er líta svo út að verið sé að úthluta
opinbera niðurgreiddu fjármagni til
biðraðar, þar sem ekkert tillit sé
tekið til kringumstæðna fólks. Fjár-
magnið fari svo til eignaraukningar
hjá Búseta.
í stuttri blaðagrein gefst ekki
kostur á að útskýra þetta vinsæla
form til hlítar. Aðalatriðin eru þessi:
Húsnæðissamvinnufélög era öll-
um opin án tillits til efnahags. í
húsnæðiskönnunum hefur komið í
ljós að stærstur hluti félagsmanna
er undir þeim tekju- og eignamörk-
um sem Byggingarsjóður verka-
manna miðar við eða nærri 90%
félagsmanna. Þessi félög urðu strax
vettvangur þeirra sem í mestri þörf
vora fyrir húsnæði.
Félagsmenn eiga nú kost á að
kaupa þrenns konar búseturétt eða
eignarhlut, sem kalla má ævirétt:
30% almennur búseturéettur v/fé-
laga yfír eignamörkum.
Vextir af láni frá H.R. 4,5%.
Tekjumörk hjá Byggingarsjóði
verkamanna í dag era miðuð við
samanlagðar tekjur þriggja síðustu
ára. Þær era:
kr.
Einstaklingar 4.528.416
Hjón 5.660.520
Fyrir barn yngri en 16ára 412.569
Eignamörk, þ.e.
skuldlauseign 1.800.000
Meðaltekjur einstaklinga sem
fengu íbúð hjá Búseta í Reykjavík
frá sl. áramótum reyndust vera kr.
1.976.407 og hjá hjónum kr.
3.208.030. Takið eftir, þetta eru
samanlagðar tekjur þriggja síðustu
ára. Hrein meðaleign hjá þessum
hópi reyndist svo vera kr. 266.545.
Fjöldi fólks, sem ekki getur keypt
félagslega íbúð hjá sveitarfélögun-
um vegna greiðslumats leitar til
Búseta um kaup á búseturétti, en
mynd af lögmanninum í fullri stærð
— í sokkum — svo ganga megi úr
skugga um hvort kenning mín fær
staðist.
Andstætt arkitektum er lögmað-
urinn svo heppinn að tilheyra stétt
manna, sem sjaldan þarf að móðg-
ast, hvað þá nöldra vegna aðgerða
yfirvalda, er snert geta hagsmuni
þeirra. Enda fara hagsmunir lög-
manna og skattborgaranna ætíð
saman. Þá hefur mér alltaf þótt það
góð trygging, að hvar sem komið er
í stofnanir hins opinbera eru starf-
andi lögmenntaðir menn, sem hafa
fullan skilning á að hrófla ekki við
hagsmunum lögmanna, því þessir
lögmenntuðu opinberu starfsmenn
vita mætavel að hagsmunir félaga
þeirra í lögmannastétt eru jú hags-
munir skattborgaranna. Það má
draga þá ályktun að líf og starf lög-
manna sé yfirleitt samfelld skemmt-
an.
Ekki skal ég agnúast út í taxta
lögmanna yfírleitt. Hann er svo lág-
ur, að umboðsmenn skattborgar-
anna á hinu háa Alþingi töldu óráð-
legt að setja lögmenn í þann hóp
manna, sem innheimta virðisauka-
skatt fyrir ríkið. Einna helst er leitað
til þeirra um innheimtuaðgerðir þeg-
ar önnur ráð bregðast. Það er enda
augljóst hveijum sem sjá vill, að
virðisaukaskattur á þjónustu lög-
manna hefði í för með sér lækkun
á taxta þeirra og gera lögmanna-
stéttina í heild að nauðþurftarmönn-
um. Slíkar aðgerðir hefðu í för með
sér stófellda fækkun hjónaskilnaða,
sem allir vita að er andstætt hags-
munum skattborgaranna. Og það
sem verra er, óprúttið fólk kæmist
bara upp með, að vera ekki áskrif-
endur að blöðum né tímaritum án
þess að borga fyrir það áskriftar-
gjöld eða innheimtukostnað til lög-
manna.
Við lifum í þjóðfélagi örra breyt-
inga. Lögmenn jafnt sem aðrir sjá,
að með útboðum og einkavæðingu
má ná fram stórfelldri lækkun á
útgjöldum ríkis og sveitarfélaga.
Ýmsar tilraunir hafa þegar verið
gerðar. Það stefnir jafnvel í það að
ríkið leggi sjálft sig niður.
Um daginn bentu tveir af félögum
mínum í skemmtifélagi arkitekta
Reykjavíkurborg á að spara mætti
milljónir með því að byggja bara
minni skóla en fulltrúar skattborgar-
anna héldu að þeir þyrftu. Jafnframt
buðust þessir ágætu félagar mínir
til þess að lækka eigin þóknun í jöfnu
hlutfalli við minnkun skólans. Það
verður að teljast rökrétt niðurstaða,
því annars teldu skattborgararnir
(og lögmenn væntanlega) að arki-
tektar væru hreinustu okrarar. Það
taka væntanlega fleiri undir tillögu
mína þess efnis, að notast verði við
útboðsfyrirkomulagið í fleiri tilvik-
um. Hugsanlega ættu Neytenda-