Morgunblaðið - 30.08.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1992
ÍSLANDI
eftir Guðmund Löve
í upphafi nýs skólaárs leiða
menn hugann að lestrar-
kunnáttu íslenskra barna,
ekki síst í ljósi niðurstaðna
alþjóðlegrar könnunar á
læsi, sem gerð var meðal 31
þjóðar og kynnt var fyrr í
sumar. í þeirri könnun lentu
Islendingar í 10. sæti, en
niðurstöður innanlandshluta
könnunarinnar munu liggja
fyrir um áramót. Munu þá
fást ítarlegri upplýsingar
um áhrifaþætti læsis. Morg-
unblaðið innti tvo lestrarsér-
fræðinga álits á ástandi
kennslumála hér á landi og
má sjá svör þeirra og sitt-
hvað fleira er snertir þessi
mál í eftirfarandi grein.
Morgunblaðið/RAX
alþjóðlegu lestrarkönnuninni,
sem fram fór á árunum 1989
til 1992, var prófað í tveimur
aldursflokkum, níu og fjórt-
án ára. Öll íslensk böm á
þessum aldri vora prófuð í
þremur sviðum lestrar; skilningi
sagna, skilningi fræðsluefnis og
skilningi grafa, taflna og línurita.
Þrjátíu og ein þjóð tók þátt í könnun-
inni, sem var færð að aðstæðum í
hveiju landi, svo
niðurstöðurnar
yrðu sambæri-
iegar.
í niðurstöðum
þeim er kynntar
vora 3. júlí kom
í ljós að árangur
íslensku níu ára
bamanna var
hlutfallslega
verri en hinna
eldri. Þau lentu
í 9. sæti í skiln-
ingi sagna og
fræðsluefnis, en
11. sæti í skiln-
ingi línurita,
korta og taflna. Af Norðurlanda-
þjóðum vora aðeins dönsk níu ára
böm lakari.
hluta könnunarinnar benda til þess
að bömin bæti sig í skilningi sagna
og fræðsluefnis frá 9 til 14 ára ald-
urs, en fari heldur hrakandi en hitt
í skilningi á línuritum, töflum og
kortum miðað við aðrar þjóðir.
í súluritum hér á opnunni má sjá
samanlögð stig bama á hveiju Norð-
urlandanna í hvoram aldursflokki
fyrir sig, svo úr verður eins konar
heildareinkunn læsis.
Rétt er að
geta þess, að
þessar fyrstu
niðurstöður gefa
aðeins grófa
mynd af stöðu
íslenskra bama
á alþjóðamæli-
kvarða. Frekari
niðurstaðna er
að vænta úr ís-
lenska hluta
könnunarinnar
um áramót. Þá
mun verða unnið
úr spurningalist-
um sem böm,
kennarar og
skólastjórar svöraðu í sambandi við
lestrarprófið og þess er vænst að
þeir muni gefa verðmætar upplýs-
ingar um áhrifaþætti læsis og fleira
I nidurstöóum
þeim er kynntar
voru 3. júlí kom i
Ijós aó úrangur
íslensku niu úra
barnanna var
hlutfallslega verri
en hinna eldri
Fjórtán ára bömin lentu í 4. sæti
í skilningi sagna, og skutu þar með
Noregi og Danmörku aftur fyrir sig.
í skilningi fræðsluefnis náðu þau
1. sæti, en í skilningi taflna, korta
og línurita lentu þau í 19. sæti, öft-
ust Norðurlandaþjóða.
Niðurstöður úr þessum alþjóðlega
því tengt.
Undir 6% íslenskra barna hafa
ófullnægjandi lestrarkunnáttu
Næstsíðasta og nýliðið skólaár
gekkst fræðsluskrifstofa Reykjavík-
ur fyrir könnun á lestrargetu allra
8-11 ára gamalla bama í skólum
HELSTU LESTRAR-
KENNSLUAÐFERÐIR
ÞOTT hægt sé að gera stutta grein fyrir hverri lestrarkennsluað-
ferð fyrir sig, er erfitt að gera draga skýr mörk milli þeirra, því
svo mjög skarast þær. Þó er mikilvægast að kennari hafi þá aðferð
vel á valdi sínu, sem hann hyggst beita. Mæta verður hveiju barni
á þess eigin forsendum.
Stöfunaraóferó, eða band-
pijónsaðferðin er elst hémefndra
kennsluaðferða. Hún er lítið sem
ekkert notuð í skólum lengur, þótt
foreldrar noti hana ef til viíl við
kennslu bama í heimahúsum. Hún
hentar best í einstaklingskennslu,
en síður í hópi. Með þessari aðferð
læra börain heiti stafanna og að
kveða að. Þá læra þau að kveða
að orðinu í bútum og tengja svo
bútana saman í orð.
Hljóólestraraóferóin er al-
gengasta aðferðin í dag. Þá er
börnunum kennt að þekkja nöfn
stafanna og hljóð þeirra. Næsta
stig er að tengja hljóð við hljóð og
að hlusta á orðið sem myndast við
tenginguna. Þessa aðferð flutti ís-
ak Jónsson með sér frá Svfþjóð.
íslenska er tiltölulega hljóðrétt
mál, svo eðli síns vegna fellur að-
ferðin vel að íslensku.
LTG-aóferóin, eða lestur á
talmálsgrunni, kom hingað frá Sví-
þjóð fyrir einum til tveimur áratug-
um. Aðferðin byggir á talmáli
barnsins. Kennari lætur barnið til
dæmis teikna mynd eða skrifa
sögu, en síðan hjálpar hann baminu
við að vinna úr þessu efni, og ger-
ist það í nokkrum áföngum. Bamið
lærir að lesa og skrifa stafí og orð
meðan þessu fer fram. Engin bók
er notuð, aðeins texti barnsins, en
aðferðinni fylgir nokkur vinna.
Oróa- og setningaaóferó
er sú aðferð sem Bretar og Banda-
ríkjamenn nota helst, vegna þess
hversu óhljóðrétt ritmál þeirra er.
Steingrimur heitinn Arason, kenn-
ari, notaði meðal annars þessa að-
ferð, og birtist hún í bók hans,
Litlu gulu hænunni, sem og öðrum
bókum hans.
Heildaraóferó. Hér er sagan
lesin fyrst fyrir bamið, og mikið
stuðst við myndir sem eru skoðaðar
um leið. Síðan er sagan bútuð nið-
ur í æ smærri einingar; setningar,
orð, samstöfur og bókstafi/hljóð.
Þessu fylgir ýmiskonar vinna, svo
sem að raða saman orðum í setn-
ingar og bókstöfum í orð, uns text-
inn er fullunninn og bamið getur
sjálft lesið söguna.
borgarinnar. Lagt var fyrir börnin
lestrarpróf er fyrst og fremst próf-
aði skilning á sagnasviði, eins og
það var skilgreint í alþjóðakönnun-
inni.
Tveir yngri árgangarnir fengu
léttari útgáfu af prófínu, en þeir
eldri þyngri. Niðurstöður voru þær,
að árangur 5,9% átta ára barna var
ófullnægjandi, en það hlutfall féll í
2,4% meðal níu ára barna með sama
prófi. Á sama hátt náðu 5,6% tíu
ára barna ófullnægjandi árangri, en
2,7% ellefu ára barna. Þessir tveir
árgangar fengu þyngri útgáfu af
samskonar prófí og hinir tveir yngri.
Ekki er búið að draga saman nið-
urstöður frá nýliðnu skólaári, en
með þeim mun fást samanburður
milli ára hjá sömu börnunum. Matt-
hildur Guðmundsdóttir kennslufull-
trúi hjá fræðsluskrifstofu Reykjvík-
ur sá um framkvæmd prófsins, og
segir hún niðurstöðurnar ekki hafa
komið á óvart. Þó beri þess að geta
að ekki hafi verið prófað í fleiri
þáttum læsis en þessum eina, og
útkoman gefi aðeins grófa mynd af
ástandinu.
Endurmenntun kennara
Matthildur kvað endurmenntun-
ar- og námskeiðstilboð til barna-
kennara hafa notið mikilla vinsælda.
Á liðnu skólaári hafi um hundrað
kennarar sótt fundaröð um lestrar-
kennslu sem fræðsluskrifstofan stóð
fyrir, og sjö skólar tóku þátt í nám-
skeiði í lestrarkennlu fyrir kennara
sex og sjö ára bama.