Morgunblaðið - 30.08.1992, Blaðsíða 33

20 talsins. Á næstu misserum má
búast við að þeim fjölgi verulega
þegar ERASMUS-stúdentar bætast
í hópinn en þeir verða fáir í ár.
Kristín segir fjárhagslegar for-
sendur fyrir því að senda um
100-150 íslenska stúdenta á ári
utan á vegum ERASMUS og nokkr-
ir tugir til viðbótar fari út í tengsl-
um við hin verkefnin. Þá bendir
Þóra á að fjölþjóðaáaAlanirnar miði
ekki eingöngu að nemendaskiptum,
heldur einnig kennaraskiptum og
að því að styrkja samvinnu milli
landa um ýmiss konar kennsluverk-
efni.
Nú horfa íslendingar aðallega til
Evrópu í alþjóðasamskiptum. „Fjár-
magnið er í Evrópu, þar á mikil
uppbygging sér stað og fjöldi sjóða
og áætlana um samvinnu í mennta-
málum hefur skotið upp kollinum,
sérstaklega í tengslum við EB.
Þátttaka í þessum áætlunum auð-
veldar aðgang að skólum þar sem
markmiðið er að gera Evrópu að
einum menntunarmarkaði. Að
sama skapi eru tengslin við Banda-
ríkin í nokkurri hættu; þar byggj-
ast nemendaskiptin að verulegu
leyti á áhuga einstaklinga og eru
undir þeim komin á meðan Evróp-
usamskiptin byggja á sjóðum. Með
hertum útlánareglum LÍN hlýtur
þeim einnig að fækka sem fara
vestur um haf til náms vegna hárra
skólagjalda. Tengsl Evrópu og
Bandaríkjanna í þessum efnum eru
nú mjög í deiglunni og er Banda-
ríkjamönnum umhugað um að ger-
ast þátttakendur í Evrópusamvinn-
unni í menntamálum,“ segir Halla.
GETUM EKKIALLTAF
VERIÐ ÞIGGJENDUR
Það hefur viljað loða við okkur
íslendinga að við séum fyrst og
fremst þiggjendur en ekki veitend-
ur í alþjóðasamstarfi. „Þetta á ekki
síst við um menntamálin, við höfum
í langflestum tilfellum sent mun
fleiri nemendur út en við höfum
tekið á móti í tengslum við nem-
endaskipti. Við höfum verið gagn-
rýnd fyrir þetta, segir Kristín. Eina
skýringu telur hún vera þá að hér
fari kennsla einvörðungu fram á
íslensku. „Það má hins vegar ekki
gleyma því sem gott er. Þannig
hafa t.d. NORDPLUS-nemendur
átt þess kost að vinna hér sérstök
verkefni undir handleiðslu kennara
enda höfum við á að skipa mjög
góðum kennurum sem stundað
hafa nám erlendis og erlend tungu-
mál eru þeim engin hindrun. Sömu-
leiðis hefur erlendum skiptinemum
verið boðið upp á að skila prófúr-
lausnum á sínu tungumáli eða
ensku. Þá hefur verið komið á fót
hraðnámskeiði í íslensku fyrir er-
lenda stúdenta við HÍ og aðra skóla
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1992
33
■ HINGAÐ TIL HAFA
ÍSLENDINGAR
FYRST OG FREMST
VERIÐ ÞIGGJEND-
UR í ALÞJÓÐA-
SAMSTARFIÁ
SVIÐI MENNTA
MÁLA.
■ NÚ BEINAST
AUGU MANNA AÐ
EVRÓPU, SÉR-
STAKLEGA ÁÆTL-
UNUM EB UM AÐ
GERA EVRÓPU AÐ
EINUM MENNT-
UNARM ARKAÐI.
■ MÖGULEIKAR
ERU AÐ SENDA
UM 150MANNSÍ
NEMENDASKIPT-
UM í ÁR EN EKKI
ER VÍST AÐ ÞÁTT-
TAKA VERÐINÆG
ÞAR SEM NÁMS-
MENN VIRÐAST
VART ENN HAFA
ÁTTAÐ SIG Á ÞVÍ
HVAÐ ER í BOÐI.
á háskólastigi og eru áform um
að efla slíka kennslu enn frekar.
Framkvæmd þess kann þó að vera
í hættu nú á þessum miklu niður-
skurðartímum."
BETUR MÁ EF DUGA SKAL
„Ef við viljum vera virkir þátt-
takendur í þeim verkefnum sem
bjóðast og geta boðið okkar nem-
endum upp á að stunda hluta há-
skólanáms síns erlendis, verðum
við að taka á móti fleiri erlendum
stúdentum. Það verður að vinna
að því markvisst að gera þeim sem
hingað koma mögulegt að leggja
stund á fleiri námsgreinar en ís-
lensku fyrir erlenda stúdenta.
Ræddir hafa verið möguleikar á
að kenna nokkur námskeið á ensku
sérstaklega fyrir nemendur sem
eru komnir lengra í námi. Þá hafa
verið lögð drög að eins misseris
námskeiði á vegum félagsvísinda-
deildar og heimspekideildar og
hugsanlega fleiri deilda þar sem
námsefni verður á ensku og kennt
verður um íslenskt samfélag,
menningu og fleira. Ráðgert er að
heija kennslu á vormisseri 1993
ef ijárveitingar fást.“
Halla bendir á að nú þegar verið
er að byggja upp meistaranám í
ýmsum greinum við Háskólann sé
skynsamlegt að gera það í sam-
vinnu við erlenda háskóla, sem
myndu hýsa hluta námsins.
Þau vandamál sem við er að
etja eru þó ekkert séríslensk. Fleiri
þjóðir en íslendingar búa við
tungumál sem fáir aðrir tala. Smá-
þjóðir eins og t.d. Danir eru í svip-
aðri stöðu gagnvart öðrum löndum
EB. Þeir fóru mjög hægt af stað
í þátttöku sinni í ERASMUS en
hafa nú byggt upp ýmsar námsleið-
ir fyrir erlenda nemendur og sam-
fara eflt mjög kennslu í dönsku. í
HVAÐ ER í BOÐI?
ERFITT getur reynst að átta sig á því hvað felst í
hinum einstöku fjölþjóðaáætlunum sem íslenskir skólar
á háskólastigi eru aðilar að. Hér eru kynntar fjórar
þær helstu en auk þeirra eru fjöldi óformlegra samn-
inga.
ERASMUS: Sáttmáli landa EB,
sem ætlað er að efla samstarf
milli háskóla bandalagsins og er
stefnt að því að aðildarlönd verði
einn menntunarmarkaður. Ætl-
unin er að 10% nemenda á há-
skólastigi í EB-löndum stundi
hluta af námi sínu utan heima-
landsins. í október sl. var undirrit-
aður samningur um þátttöku
EFTA-ríkja í áætluninni. Um 14,5
milljörðum verður veitt til verk-
efnisins á árunum 1990/91—
1992/93 og eru þá framlög
EFTA-ríkja ekki meðtalin.
Um flóra meginflokka styrkja
er að ræða:
1. Styrkir til háskóla til undirbún-
ings og reksturs samstarfsverk-
efna.
2. Styrkir til nemenda.
3. Styrkir til starfsfólks háskóla.
4. Styrkir af öðrum toga.
Styrkimir eiga við öll stig náms
á háskólastigi nema fyrsta náms-
án
NORDPLUS: Að verulegu leyti
sniðið að ERASMUS-áætluninni.
NORDPLUS á að stuðla að sam-
starfi háskóla, menntaskóla og
verkmenntaskóla á Norðurlönd-
um. NORDPLUS fór af stað sem
fimm ára tilraun 1989—1993 og
hefur áætlunin verið framlengd
til 1996. Háskólaárið 1991-1992
var 20 milljónum dkr. varið til
verkefnisins.
Hægt er að sækja um eftirtalda
styrki til NORDPLUS:
1. Styrki til nemendaskipta.
2. Styrki til kennaraskipta.
3. Styrki til sameiginlegs nám-
skeiðahalds.
NORDTEK: Norræn stúdenta-
skiptaáætlun tækniháskóla og
verkfræðideilda. NORDTEK-
styrkir til stúdentaskipta eru
tvenns konar:
1. Styrkir til 4. árs verkfræði-
nema.
2. Styrkir til verkfræðinema í
framhaldsnámi.
COMETT II: Áætlun EB um sam-
starf atvinnulífs og skóla um
tækniþjálfun. EFTA-ríkin taka
þátt í öðrum hluta áætlunarinnar
1990-1994: Ráðstöfunarfé til
COMETTII er um 16,5 milljarðar
íslenskra kr. COMETT styrkir
skipulagningu á endurmenntun-
arnámskeiðum og á kennslugag-
nagerð sem snýr að nýjum tækni-
sviðum, veitir styrki til þjálfunar
einstaklinga en ekki styrki til
rannsókna. Hérlendis var stofnuð
samstarfnefnd um eflingu tækni-
þjálfunar á íslandi, Sammennt, í
tengslum við COMETT. í Sam-
mennt eiga sæti fulltrúar atvinnu-
lífs, skóla og rannsðknarstofnana.
Styrkveitingar COMETT til Ís-
lands í ár nema um 23 milljónum
króna.
ERASMUS-verkefninu er hvatt til
þess að nemendur fari til lítilla
málsamfélaga og eru veittir sérs-
takir styrkir til þess að stuðla að
tungumálanámi skiptinema og
kennara.
„Alþjóðasamstarf í menntamál-
um er ekki aðeins útlagður kostn-
aður, heldur fjárfesting," segir
Halla. „Það kemur okkur til góða
í framtíðinni. Þegar nemendurnir
sem hér hafa stundað nám í hinum
ýmsu greinum fara út á vinnu-
markaðinn kannast þeir við landið
og slíkt getur nýst okkur á margan
hátt. Þá koma nemendur og kenn-
arar oft með nýjar hugmyndir sem
nýst geta í kennslu síðar meir.“
Þóra bendir á að íslendingar
greiði um 12 milljónir á ári í þátt-
tökugjald til þess að öðlast aðgang
að ERASMUS og COMETT. „Við
þurfum einnig að leggja í töluverð-
an kostnað vegna skipulagningar
starfsins hér heima ef við ætlum
okkur að nýta þau tækifæri sem
bjóðast. En það hefur líka þegar
sýnt sig að ef vel er haldið á málum
hér heima eins og raunin hefur
verið um þátttöku okkar í
COMETT, þá fáum við kostnaðinn
margfaldlega greiddan til baka.“
Þóra, Kristín og Halla segja
ótrúlega mikið að gerast í alþjóða-
samskiptum í menntamálum núna.
„Við verðum að fylgjast sérstak-
lega vel með ef við eigum ekki að
missa af lestinni. Því er þörf á
markvissari stefnumótun innan
einstakra deilda og skóla. Niður-
skurður á fjárveitingum til Háskól-
ans getur komið niður á þátttöku
Háskólans og annarra skóla í land-
inu í áðurnefndum alþjóðaverkefn-
um. Þá væri betur heima setið en
af stað farið.“
fræði. Fyrsta árið lagði Charles fyrst
og fremst stund á norsku og ein-
beitti sér að eftirlætisrithöfundi sín-
um, Knut Hamsun. „Svo var mér
bent á að sækja um styrk til að
-leggja stund á íslensku við Háskóla
Islands. Ég er ákaflega þakklátur
þeim sem það gerðu, því það hefði
sjálfsagt ekki hvarflað að mér ann-
ars.“
- Þú ert greinilega maður breyt-
ingíi?
„Mér finnst hræðileg tilhugsun
áð vinna að því sama alla ævi, þó
að slíkt eigi ekki endilega við um
áðra.“
Charles kom hingað ásamt konu
sinni síðasta haust, hann settist á
skólabekk en hún hóf störf sem bréf-
beri. „Mér hefur þótt dásamlegt að
geta eytt öllum mínum tíma í nám
og lestur, auk íslenskunnar sótti ég
einn áfanga í jarðfræði, annað er
ekki hægt í landi sem státar af því-
líkri náttúru. Konan mín ætlaði sér
hins vegar að læra málið með því
að umgangast íslendinga en komst
fljótlega að því að það gekk ekki.
Hún hóf því íslenskunám, hélt áfram
starfi sínu sem bréfberi og söng auk
þess með Háskólakórnum."
Hann segir glímuna við íslensk-
una mun erfiðari en hann átti von
á, ekki síst samanborið við norsku.
Það hafi hins vegar verið viðureign
sem hann hafi notið ríkulega. „Is-
lenskan er undarlega erfitt mál, en
heillandi. Hún er vel þess virði að
læra hana, það er eins og dálítil
guðsgjöf að kunna íslensku. Til þess
að ná því að tala málið nokkurn
veginn skammlaust hefði ég hins
vegar þurft ár til viðbótar. En ég
er að ná tökum á lestrinum, sem ég
tel mikilvægara er frá líður. Draum-
urinn er að geta einhvern tíma lesið
Laxness á íslensku. Núna læt ég
mér nægja „Smið í fjórurn löndum"
eftir Finn Thorlacius enda ágætlega
við hæfi, þar sem ég vinn við smíðar
í sumar. Én málfræðitímarnir í vetur
bjuggu mig ekki undir það að fara
í Húsasmiðjuna til að kaupa mér
skrúfur og nagla, þar finn ég vel
hversu langt ég á í land með málið.“
Charles Pederson hefur ferðast
mikið um Island og segist njóta þess
að sýna gestum sínum landið. Sjálf-
og lagði stund
á íslensku
og hafið. Reykjavík var eitt af því
fáa sem var eins og ég hafði ímynd-
að mér. Við erum miklu hrifnari af
landinu en við áttum von á, landið
er nýtt og heillar endalaust."
í augum skiptinemans frá Minne-
sota erum við Islendingar kurteisir
og vingjarnlegir en lokaðir. „Maður
kynnist íslendingum ekki svo glatt,
ég þekki t.d. engan sem býr á sömu
hæð hér á stúdentagörðunum. Sterk
fjölskyldutengsl eru áberandi, ís-
lendingar virðast fremur leita til
ættingja sinna en vina þegar eitt-
hvað bjátar á. Þetta kann að vera
skýring á tilhneigingu Vestur-
íslendinga til að rekja ættir sínar.
Slíkt þykir fáránlegt í Bandaríkjun-
um, þar sem menn kenna sig í mesta
lagi við ættjörð forfeðranna. Dvöl
mín í Noregi og á íslandi hefur hins
vegar styrkt sjálfsímynd mína, ég
er meðvitaðri um hver ég er og hvað-
an ér er.“
Morgunblaðið/Kristinn
Charles Pederson: Draumurinn er að geta einhvern tíma lesið
Laxness á íslensku.
ur kom hann hingað með Norrænu
til Seyðisfjarðar og fór með rútu til
höfuðstaðarins. „Það var áhrifamikil
ferð um land sem var mun fámenn-
ara og eyðilegra en ég átti von á.
Vegirnir þóttu mér hræðilegir og
þeir halda áfram að koma mér
óþægilega á óvart en ég kann hins
vegar orðið vel að meta hversu fá
trén eru, hér skyggir ekkert á fjöllin
ISLENSKUNA
CHARLES PEDERSON
tók í vetur þátt í nemendaskiptum
Háskóla íslands og
Minnesotaháskóla