Morgunblaðið - 06.09.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 1992
KVOTMERFH)
ERDELLA
Einar Oddur Kristjánsson
forstjóri Hjálms hf. á
Flateyri omyrkur í máli
eftir Agnesi Bragedóttur
EINAR Oddur Kristjánsson sem lét af störfum sem formaður
Vinnuveitendasambands íslands í maí í vor, hefur síðan ein-
beitt sér að rekstri eigin fyrirtækis á Flateyri, Hjálms hf., enda
segir hann að miðað við núverandi rekstraraðstæð-
ur sjávarútvegsfyrirtækja í þjóðfélaginu, verði
menn að róa lífróður, eigi þeir að komast í gegnum
öldudal kvótaskerðingar og efnahagskreppu. Þótt
Einar Oddur hafi látið lítið fyrir sér fara frá því
hann hvarf aftur vestur, er ekki þar með sagt að
áhugi hans á þjóðmálum, stjórnmálum , efnahags-
málum, fískveiðistjórnun og sjávarútvegsmálum hafi dvínað.
Síður en svo. Þessa varð blaðamaður Morgunblaðsins áþreifan-
lega var er hann hitti Einar Odd að máli í ríki hans á Flateyri
nú fyrir nokkrum dögum. Einar Oddur greinir hér á eftir frá
andstöðu sinni við kvótakerfið, hvers konar stjórnun fiskveiða
hann telji ákjósanlega og lýsir þeim meinbug sem hann telur
vera fylgifisk sjófrystingar.
H
vermg kemur kvótaskerð-
ingin við þína útgerð?
„Kvótaskerðingin kem-
ur ekkert sérstaklega illa
niður á togaraútgerðum hér, heldur
á bátaútgerðum, sem eiga aflaheim-
ildir sínar eingöngu í þorski. Það á
auðvitað við um land allt.“
— Nú er ég búin að fara um ná-
grannabyggðarlögin og ræða við út-
gerðarmenn þar. Svör þeirra við
slæmu áferði eru á þann veg, að sjó-
frysting sé það eina sem geti komið
fyrirtækjunum til bjargar. Hvað seg-
ir þú um þessa þróun?
„Það liggur fyrir að frystitogarar
sýna mun betri afkomu en ísfiski-
skipin og vinnslan í landi. Skýring-
amar á því er m.a. þær, að fjárfest-
ingin nýtist betur, skattar eru minni
og vinnulaun eru hagstæðari, vegna
þess að í sjófrystingu losnar þú við
allskonar millistig í vinnslunni. En
þar fyrir utan, þá er það staðreynd
að úthlutaðar aflaheimildir nýtast
frystitogurunum miklu betur en öðr-
um. Þetta á sérstaklega við um fiski-
tegundirnar karfa og grálúðu,
þ.e.a.s. þær fískitegundir sem við
getum heilfryst á Asíumarkað."
— Þetta þarfnast nánari skýring-
ar, ekki satt?
„Mikið rétt. Frystitogararnir koma
eingöngu með heilfrystar afurðir að
landi og hafa aldrei landað einu
einasta flaki, hvorki af karfa
né grálúðu. Með þessu
vinnslumynstri hámarka
þeir hagnað sinn af hverju
lönduðu kvótakílói. Þeim
er síðan reiknuð nýting,
samkvæmt ákveðinni
prósentu, sem mér er
algjörlega óskiljanleg.
Þetta er ófram-
kvæmanlegt hjá okkur
í landvinnslunni. Við
getum aldrei komið
nema hluta af grálúðu-
og karfaaflanum sem
við fáum að landi heil-
frystum á Japansmark-
að.“
Einar Oddur býr til
samanburðardæmi,
máli sínu til stuðn-
ings. Það er svo-
hljóðandi: „ísfisk-
togari kemur
að landi
með
100
tonna afla af grálúðu. Um 20 tonn
eru ekki hæf í heilfrystingu og þau
verður að flaka, sem er miklu dýrari
vinnsla og lélegri nýting. Þannig fást
um 9 tonn í flökum, því nýtingin þar
er einungis um 46%. 80 tonn eru
heilfryst og þú færð 51 tonn af heil-
frystri vöru. Nýtingarprósentan
verður því um 64% hjá ísfisktogaran-
um í heilfrystingu. Samtals fær því
landvinnslan 60 tonn úr þessum 100
tonnum. En frystitogarinn fær hins
vegar 75 tonn af heilfrystum afurð-
um út úr 100 tonnunum, vegna þess
að þeir koma bara með allt í heilfryst-
ingu og þeim er reiknuð 75% nýting,
en við getum aldrei náð nema 64%
nýtingu. Segjum svo að það sé ein-
hver hugsanleg hámarksrýmun inni
í þessu. Það er mögulegt að hámarks-
nýting þeirra gæti farið í 70% miðað
við 64% okkar, af því þetta er nýr
fiskur sem þeir eru að vinna og hef-
ur ekki rýrnað. Samt sem áður henda
þeir 20% af þessum hundrað tonnum,
eða 20 tonnum, það liggur fyrir.
Þannig fá frystitogaramir 120 til 130
tonn sem þeir geta veitt í þessum
tegundum, en við fáum bara okkar
100 tonn. Þeir fá því 20% til 30%
meiri aflaheimildir í reynd en við
fáum. Gagnvart þessum tegundum,
þá er engin spurning um það í mínum
huga, að stór hluti skýringarinnar á
betri afkomu sjófrystingarinnar ligg-
ur í þessu og á áhuga manna fyrir
því að vilja koma frystingunni út á
sjó. Þeirra kíló eru miklu fleiri og
þeirra kíló nýtast á hagstæðari hátt
Þess vegna fannst mér það rosa-
lega kaldhæðnislegt að það voru
frystitogaraeigendurnir sem gengu
harðast fram í Morgunblaðinu eftir
að tillögur Hafrannsóknastofnunar
komu fram og vildu endilega skerða
veiðiheimildir sem mest.“
Einar Oddur segir að útgerð sem
eigi gráðlúðukvóta og bæði ísfisk-
togara og frystitogara láti að sjálf-
sögðu frystitogarann um að veiða
allan gráðlúðukvótann, vegna þess
að þeir séu í raun og veru að gera
það sem þeim ber, að reyna að há-
marka sinn hagnað.
— En með boðuðu auknu eftirliti
með veiðum um borð í frystitogurum,
getur ekki orðið breyting þarna á?
„Frystitogaramenn eru bara eins
og aðrir menn. Þeir aðlagast því
kerfi sem þeir eiga að vinna við. Það
eru bara heiðarlegir og duglegir
menn. En eftirlit tryggir ekkert, þó
það sé vel hugsað og vel meint. Það
bara gildir, það sem hagfræðin seg;
ir um þetta: Ójafnan er þessi - I
kvótakerfí henda menn fiski þeg-
ar verðmætin mínus kostnaður-
inn eru minni en kvótaverðið.
Svo einfalt er það og eftirlits-
menn breyta engu þar um.
Þetta er ekki af því að menn
séu vondir, heldur er það
eðlilegt og sjálfsagt að
menn reyni að bjarga sér
í því kerfi sem þeim er
gert að búa við.“
- Hvað segii' þetta