Morgunblaðið - 06.09.1992, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 1992
15
okkur um kvótakerfið?
„Það segir okkur einfaldlega það
að kvótakerfið, eins og það er og
eins og það virkar, er hreinræktað
„idjótí" og ekkert annað. Kvótakerfið
er allt saman uppbyggt, frá upphafi
til enda af „ökonómedikusum", sem
í öllum tilvikum taka módelin sín
fram yfír veruleikann. Þeir lifa bara
í sínum eigin heimi.
Auðvitað verðum við að stjórna
fiskveiðum og það er enginn að hafa
neitt á móti því. En menn mega ekki
gleyma því hvað er grundvöllurinn
að því að fiskveiðar og vinnsla hafa
verið mjög arðsöm atvinnugrein og
hvers vegna við höfum getað byggt
hér upp velferðarþjóðfélag á grund-
velli sjávarútvegs, sem engin önnur
þjóð hefur gert.
Það er fyrst og fremst sveigjan-
leikinn í þessari atvinnugrein, bæði
veiðum og vinnslu, sem hefur gert
hana svona hæfa og arðbæra. Þeir
sem skilja það ekki, þeir skilja ekki
neitt. Þeir sem vita það ekki, þeir
vita ekki neitt.“
Hér er maðurinn sem gekk lengur
en hann kærði sig um undir nafninu
„Bjargvætturinn", ef hann þá nokk-
urn tíma kærði sig um nafngiftina,
kominn í slíkan ham að honum halda
engin bönd og sannfæringarkraftur-
inn er slíkur í máli hans, að mig
grunar að hann færi langt með að
sannfæra þá félaga Þorstein Pálsson
og Kristján Ragnarsson.
Við erum með í gangi kerfí sem
byggir á módelum hagfræðing-
anna, sem er bara hrein og klár della.
Við höfum í raun og veru ekki náð
nokkrum árangri, frá því að stjóm
fískveiða hófst árið 1977. Stjórnun
hefur fyrst og fremst gengið út á
það að reyna að takmarka veiðamar
og til þess höfum við fyrst og fremst
notað þá aðferð að reyna að tak-
marka notkun framleiðslutækjanna,
það er að segja fiskiskipanna, en
allan tímann höfum við samt sem
áður verið að stækka og auka af-
kastagetu þessa flota. Við höfum því
allan tímann verið að fjarlægjast það
markmið að veiðar væru í samræmi
við skynsamlega nýtingu fískimið-
anna. Og við erum enn á þessari
braut.
Núna til dæmis liggur öll ný ijár-
festing í frystiskipum. Frystiskip eru
mun afkastameiri en þau skip sem
eru úrelt í staðinn fyrir þau. Á tíma-
bili byggðum við á annað þúsund
trillur. Svona hefur þetta gengið og
svona gengur þetta enn.“
— Hver er þá aðferðin í þínum
huga við að stjórna fiskveiðum?
„Eina leiðin til þess að stjóma fisk-
veiðum, er að gera það á mjög ein-
faldan hátt. Það er algjör krafa, ef
stjórnunin á að virka, að hún sé ein-
föld. Það er enginn vandi að tak-
marka veiðarnar. Eina eftirlitið sem
er í reynd framkvæmanlegt, er eftir-
lit með því hvenær skip liggur við
bryggju og hvenær ekki.
Númer eitt er að sjálfsögðu að
hafa áhrif á flotastærðina. Það er
hægt að gera með mjög einföldum
hætti: Jafnframt því að halda áfram
með Úreldingarsjóðinn, yrði settur
yfírstuðull á endurnýjun fiskiskipa.
Þannig yrði til dæmis settur stuðull-
inn að fyrir nýtt ísfískskip hyrfí í
staðinn skip með stuðlinum 1/1,1.
En gagnvart vinnsluskipum (frysti-
togurum) væri eðlilegt að endurnýj-
unarstuðullinn yrði 1/1,3 eða 1,4.
Þannig minnkaði flotinn mjög hratt
og við nálguðumst það markmið, sem
er grunnmarkmið, að hafa flota-
stærðina sem næsta veiðigetunni
hverju sinni.“
— Hvernig heldur þú nú að svona
hugmyndir falli í kramið hjá sægreif-
unum, vinum þínum og félögum um
land allt?
Mikill meirihluti útgerðarmanna í
dag er óviljugur til að hverfa frá
kvótakerfinu, vegna þess að útgerð-
armenn telja hagsmunum sínum ógn-
að með því. Mesta verðmætið í dag
í útgerð er fólgið f kvótaeigninni og
raunverulega er hún eina verðmætið
sem bankarnir telja nú veðhæft.
Menn óttast því, að með því að falla
frá kvótakerfinu, muni þeir eigna-
lega standa verr. En þetta er grund-
vallarmisskilningur. Úm leið og við
hefðum stjórn á flotastærðinni, sem
nálgaðist það að vera í einhveiju
skynsamlegu hlutfalli við það sem
heilbrigt er og eðlilegt að taka úr
Séð yfir Flat-
eyri við Ön-
undarfjörð.
Gyllir, ísfisk-
togari Hjálms
hf. heldur til
veiða á ný.
TILRAUNIR MED SKELFISKVINNSLU
EINAR Oddur Kristjánsson, forsljóri Hjálms hf. á Flateyri, réðst í
það nú sl. vor að kaupa af Byggðasjóði skelfiskskipið Æsu og hef-
ur hann ásamt Miðnesi hf. hafið tilraunaveiðar og markaðsrannsókn-
ir á kúfiski. Einar Oddur sagði i samtali við blaðamann Morgunblaðs-
ins að hér væri hafin tilraun sem ugglaust tæki ekki skemmri tíma
en tvö ár að sjá hvort væri þessi virði að vera framkvæmd. Milljón-
ir tonna af skelfisk væru á Islandsmiðum og því gerði hann sér
vonir um jákvæða niðurstöðu úr þessu samvinnuverkefni Hjálms
og Miðness.
Morgunblaðið/Agnes Bragadóttir.
Nýjung á Flateyri
fiskistofnunum á hveiju ári, þá vær-
um við í raun og veru búnir að loka
búðinni. Eignin sem núna liggur í
kvótaeign, hún myndi alls ekki
hverfa, heldur færðist hún af kvótan-
um yfir á fiskiskipin sjálf. Og í stað-
inn fyrir að fískiskipin sem eru lítils
virði í dag, en kvótarnir hátt skrifað-
ir, þá myndaðist þar með yfirverð á
fiskiskipum. Að sjálfsögðu yrði það
þannig, því þetta yrði í rauninni iok-
að kerfi, þar sem menn kæmust ekki
inn með ný fiskiskip öðru vísi en að
fórna verulegu til þess og taka önnur
fiskiskip úr umferð í staðinn. Eigna-.
lega væri því útgerðarmönnum alls
ekki ógnað á nokkum hátt við slíkar
kerfísbreytingar, þvert á móti. Þeir
ættu fiskiskip sem hefðu þá sér-
stöðu, miðað við önnur fískiskip
heimsins, að vera þau sem rriega
veiða í íslenskri landhelgi."
— Og hvað? Væruð þið sægreif-
arnir þar með komnir með einkaleyfí
til allrar framtíðar, til þess að físka
einir úr sameiginlegri auðlind þjóðar-
innar, fískimiðunum umhverfís ís-
land?
Hér glottir Einar Oddur eins og
honum er einum lagið og hefur svar
á reiðum höndum: „Ég átti nú von
á þessari eilífu spurningu Morgun-
blaðsins um réttlætið!“ Og svo hlær
hann innilega. „Vissulega væri þarna
kominn floti sem hefði einkarétt á
að veiða á Islandsmiðum. Svar mitt
við því er þetta: Það er allt í lagi
að borga fyrir afnot af Islandsmið-
um, þó að hugsun margra hagfræð-
inga um að auðlindaskattur sé for-
senda þess að hagkvæmni náist, fái
með engu móti staðist. Það er á hinn
bóginn alveg hægt að hugsa sér það
í framtíðinni, að þeir sem hafa að-
gang að fiskimiðunum, borguðu fyrir
þann aðgang ef aðstæður leyfðu. En
í mínum huga og mínu hjarta, ætti
sú greiðsla að vera fyrir sókn en
ekki fyrir afla.“
— Óg af hveiju það?
„Vegna þess, að þannig tryggjum
við það, að þeir sækja helst sjóinn
sem ná mestum árangri við veiðarn-
ar - það er eina réttlætið sem kem-
ur okkur við. Þannig væri sjósókn
stunduð frá þeim stöðum, þar sem
arðbærast er að gera út og ekkert
kjaftæði um einhveija byggðastefnu.
Því menn eiga ekki hér á verstöðvun-
um um land allt nokkurn rétt annan
en þann, að fá að keppa í fijálsri
samkeppni sín á milli. Útgerðarstað-
ur sem liggur betur við fiskimiðunum
en einhver annar, hann nýtur þess
þá, og það er sá réttur sem menn
hafa. Það er eina byggðastefnan sem
við getum réttlætt, því þá kemur það
af sjálfu sér. Við höfum enga ástæðu
til þess að halda uppi byggðum, nema
það sé okkur hagstætt."
Einar Oddur segir að sjávarútvegur
á íslandi hafi um langt árabil
verið í miklum hremmingum út af
þeirri óstjórn sem hér hafi ríkt í efna-
hagsmálum. „Í vetur gerðum við
samninga við Alþýðusambandið, sem
miðuðu að því að við ætluðum að
reyna að lifa við þær þröngu aðstæð-
ur, sem þá höfðu skapast. Flest hef-
ur gengið okkur á verri veg síðan
það var. Afurðaverð á sjávarafurðum
hefur farið lækkandi og hefur lækk-
að um 4% frá síðustu áramótum.
Lækkun á dollar veikir stöðuna. Enn
einu sinni urðum við fyrir kvóta-
skerðingu, sem margsinnis er nú
búið að ræða, en hún veikir stöðuna
h'ka, því það er minna magn til skipt-
anna. I þriðja lagi þá gerðum við
okkur miklar vonir um að það næðist
samkomulag um lækkun vaxta. Það
hefur alls ekki gengið eftir. Bankarn-
ir virðast vera komnir í algjöran víta-
hring. Þeir eru að afskrifa fleiri
hundruð milljónir króna á mánuði,
af töpuðum skuldum. Til þess að
geta það, verða þeir að sjálfsögðu
að hafa mikinn vaxtamun, og hafa
því verið að auka hann. Þetta er
þessi skelfílegi vítahringur, því að
um leið eru þeir að íþyngja atvinnu-
rekstrinum í landinu og þeir gætu
svo auðveldlega þannig verið að
grafa sína eigin gröf. Það er því al-
veg ljóst, miðað við þessar aðstæður,
að það er sama með okkur hér eins
og okkur alls staðar í atvinnurekstr-
inum kringum landið: Við þurfum
svo sannarlega á öllu okkar að halda
til þess að lifa þessar þrengingar
af,“ segir hinn eini sanni Einar Odd-
ur Kristjánsson, jafn ómyrkur í máli
og ávallt, að lokum.
Eg sagði það í vor og segi enn,
að það er eðlilegt að ætla sér
a.m.k. tvö ár í að ná árangri á
þessu sviði. Ég lít því á þetta sem
tilraunaverkefni okkar næstu tvö
árin. Við vitum að það er gríðar-
legt magn af skelfiski við ísland
og það er mestmegnis ekki nýtt.
En það er meira en að segja það
að komast í að nýta þessi skel-
fiskmið okkar. Það eru hreint ótrú-
lega margir þættir sem þarf að
hafa í huga, rannsaka og kanna
til hlítar, til þess að slík vinnsla
geti orðið hagkvæmar," segir Einar
Oddur.
Skipið heitir Æsa og til að byija
með verður það einkum gert út á
kúfiskveiðar. „Ég geri mér vonir
um að við hér á Flateyri komum
til með að hafa samstarf um þessa
tilraun við þá hjá Miðnesi hf., Ólaf
Baldur Ólafsson og félaga, sem
hafa í mörg ár verið að vinna að
rannsóknum á nýtingu skelfísks.
Einar Oddur var spurður um
hvaða verðmæti væri að ræða í
þessum efnum: „Við vitum það
ekki enn. Það eina sem við vitum
er að hér er um milljónir tonna að
ræða. Ég er sannfærður um að á
endanum klárum við þetta verk-
efni. En það er best að vera ekk-
ert að tjá sig frekar um það, fyrr
en það hefur tekist. Hænur sem
gagga áður en þær verpa - það
er enginn kostur, þannig að það
er engin ástæða tíT þess að vera
að gagga eitthvað frekar um þetta
tilraunabarn okkar. Það er mjög
skemmtilegt að fást við svona hluti,
ég fer ekki í launkofa með það,“
segir Einar Oddur Kristjánsson.
S I /V. u 1> 1 U
i cS • /| (>
HAGKAUP
—allt i einni ferö
PÓSTVERSLUN - GRÆNT NÚMER 99 66 80