Morgunblaðið - 06.09.1992, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 1992
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 1992
V V
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Starfssvið stjóm-
málaflokka
Sl. fimmtudag efndi Félag
frjálslyndra jafnaðar-
manna til fundar um at-
vinnustefnu á íslandi, þar
sem m.a. var kynnt ný bók
um þetta efni eftir dr.
Gunnar Helga Kristinsson.
Samkvæmt frásögn Morg-
unblaðsins í gær lýsti höf-
undur bókarinnar þeirri
skoðun á fyrrnefndum fundi
að starfshættir íslenzka
stjórnkerfisins þyrftu að
breytast og nefndi þrjá
þætti í því sambandi. í
fyrsta lagi að stjórnmála-
flokkar breyti um starfs-
hætti, dragi úr afskiptum
af stjórnsýslu og sinni al-
mennri stefnumótun í rík-
ara mæli. í öðru lagi að
styrkja þurfi stöðu stjórn-
sýslunnar gagnvart póli-
tískri fyrirgreiðslu og í
þriðja lagi að tengja landið
sterkari böndum alþjóðlegri
samvinnu, sem mundi ýta
undir, að hér ríki svipaðir
stjórnarhættir og í nálæg-
um löndum.
Allt er þetta athygli vert
og þá ekki sízt ummæli dr.
Gunnars Helga um starfs-
hætti stjórnmálaflokka. Það
er hárrétt athugasemd, að
þeir þurfa að draga úr af-
skiptum af stjórnsýslu og
sinna meira almennri
stefnumörkun. Þjóðin
stendur á margan hátt á
krossgötum um þessar
mundir. Við komumst ekki
lengra áfram eftir þeim far-
vegi, sem við höfum verið
í. Við þurfum að endurmeta
utanríkisstefnu okkar
vegna gjörbreyttra að-
stæðna. Við þurfum að end-
urmeta atvinnustefnu okkar
vegna gjörbreyttra að-
stæðna. Við þurfum að taka
viðteknar skoðanir og venj-
ur til endurmats á fjölmörg-
um sviðum.
Um þessi efni fara litlar
og í sumum tilvikum nánast
engar umræður fram á vett-
vangi stjórnmálaflokkanna,
þótt það sé auðvitað mis-
munandi eftir flokkum.
Áberandi er, hvað Sjálf-
stæðisflokkurinn fjallar lítið
um fískveiðistefnuna og
þann djúpstæða ágreining
sem um hana er, svo að
dæmi sé nefnt. Stjórnmála-
flokkarnir eiga að vera upp-
spretta nýrra hugmynda og
vettvangur umræðna um
þær hugmyndir. Stundum
mætti ætla, að þeir væru
hugmyndalega dauðir, svo
litlar umræður fara fram
innan þeirra og á þeirra
vegum um þau málefni, sem
helzt eru á döfínni. Þessar
umræður eiga þó ekki sízt
að fara fram á þeim vett-
vangi og vera grundvöllur
stefnumörkunar þeirra og
hlutverk fjölmiðlanna á
margan hátt að endur-
spegla þær umræður og þá
stefnumörkun í fréttum og
frásögnum, þótt dagblöðin
marki sína eigin stefnu, eft-
ir því, sem þeim hentar
hverju sinni.
Áhrif stjórnmálaflokk-
anna á þjóðfélagsþróunina
eiga þannig að koma fram
í krafti almennrar stefnu-
mörkunar þeirra og starfa
kjörinna fulltrúa þeirra á
Alþingi, í ríkisstjórn og i
sveitarstjórnum. Hinn
stefnumarkandi þáttur í
starfí stjórnmálaflokkanna
virðist vera í óvenju mikilli
lægð um þessar mundir og
hafa verið um skeið a.m.k.
hjá sumum þeirra. Athuga-
semdir dr. Gunnars Helga
um þessi efni kveikja von-
andi umræður innan þeirra
um það mikilvæga hlutverk,
sem þeir gegna að þessu
leyti.
85.L
UPPHAFI
• kaflans um
Ólaf Hjaltason Hóla-
byskup sem einkenn-
ist af frumlegum at-
hugunum og gerhygli
fræðimannsins Magn-
úsar Más Lárussonar segir svo —
og er ástæða til að rifja það upp nú
á dögum: „Siðskiptatímanum svipar
í ýmsu til vorra daga, er gamlar
og nýjar heimsskoðanir og lífsstefn-
ur togast á um mannssálina með
byltingarafli. Sá tími er því á ýms-
an hátt eðlilegt athugunarefni fyrir
nútímamanninn. Hér á landi gjörð-
ust siðskiptin með nokkuð öðrum
hætti en víða annars staðar. Erlent
vald þröngvar þeim á með aðstoð
tiltölulega fárra manna innlendra.
Og í átökum þeim, sem verða, gjör-
ast hinir merkustu atburðir. Allur
almenningur hefir þar verið skelfd-
ur áhorfandi, sem vart gat vitað,
hverju hann átti að trúa og hvers
hann mátti vona.“
Við þekkjum þetta andrúm úr
okkar tíma.
En að þessu hefur verið vikið hér
vegna þess að séra Ólafur Hialtason
Hólabyskup er einhver látlausasti
en farsælasti stjómandi sem hér
hefur komið við sögu án þess hæfi-
leikar hans og eðliskostir hafi kallað
á sérstáka aðdáun eftirtímanns
enda barst hann lítt á, smíðaði eng-
in stórhýsí, hvorki kirkjur né ann-
að, og lét ekki höggva höfuðið af
nokkrum manni. Engu er líkara en
sagan kalli slíka „framkvæmda-
HELGI
spjall
menn
framá
hinir,
Ólafur
einna helzt
leiksviðið en
einsog séra
Hólabyskup,
falli ofaní milli einsog
sagt er. En nú skulum
við ganga á fund hans
og kynnast honum af orðum hins
hálfáttræða húmanista sem sér um
leiðsögnina einsog forðum daga í
Skálholti. Magnús Már Lárusson
lýsir Ólafi byskupi Hjaltasyni þess-
um orðum: „Það skal tekið fram,
að eftir Ólaf Hjaltason liggur mikið
og farsælt starf. Honum tekst að
leggja þann menningargrundvöll,
sem Guðbrandur biskup byggir svo
glæsilega ofan á. Ep Ólafur Hjalta-
son fær aldrei sama sess í sögunni
sem forveri hans og eftirmaður
herra Jóns (Arasonar bp.). Slík eru
örlög hinna kyrrlátu og lítilmótlegu
í landinu. Fyrir bragðið er eins og
gat sé í sögunni. í ein tuttugú ár
virðist mönnum ekkert markvert
gjörast í Hólastifti. Þó eru þá sköp-
uð starfsskilyrði herra Guðbrands
og starf hans að nokkru mótað fyr-
irfram. En herra Ólafur á Hólum
er alþýðumaður af engri ætt. Af-
komendur hans hverfa flestir í öðr-
um lið í gleymskunnar dá. Engir
verða til þess að halda vörð um
minningu haás eftir dauða hans.
Og eftirmaður hans (Guðbrandur
bp. Þorláksson) virðist hafa lagt á
hann fæð og gjört lítið úr honum,
og getur þess ekki, sem geta mátti,
að hann hafi ómetanlegan stuðning
af starfi forvera síns í grallaragerð
og sálmabókarprenntun.
Herra Ólafur var þriðjung æfi
sinnar eða rúmlega það trúnaðar-
maður eins atkvæðamesta biskups
á iandi hér (Jóns Arasonar). Það
eitt ætti að sýna og sanna, að hann
hafi verið traustur og vitur maður
og haft nægilega mikið til að bera
af veraldarinnar hyggindum. Og er
hinir nýju straumar skola yfir hann
og gagntaka hann, verður hann
einlægur og dyggur þjónn hins nýja
siðar, en eigi herra. Vér sjáum það
af bréfsupphöfum hans sumum, þar
sem segir: Vér Ólafur undir Guðs
þolinmæði biskup á Hólum. — Og
titilblað Guðspjallabókarinnar seg-
ir: Uppbyijuð í Jesú Christi nafni
af mér óverðugum þræli Drottins
Ólafí Hjaltasyni. — Og tækifærið,
sem honum býðst til að auðga sjálf-
an sig og sína, eins og forverar hans
og eftirmenn gjörðu, lætur hann
ónotað. Ekki af trassaskap, því að
við Laufás skildist hann myndar-
lega, heldur af hinu, að hann hafði
fengið djúpan og rótgróinn imugust
á veraldarhyggindum og veraldar-
auði sinnar gömlu móður, kaþólsku
kirkjunnar, eins og fram kemur í
bréfunum um As og Reykjahlíð.
Hann er sannfærandi í mannleg-
leika sínum undir lokin, gamall, slit-
inn, heilsulaus, einlægur og snauð-
ur.“
Það er ósjaldan sem heimurinn
skilur með þessum hætti við þá
menn ýmsa sem hafa dugað bezt —
og hann á mest að þakka. M.
(meira næsta sunnudag)
ENGAN ÞARF AÐ
undra, þótt upp komi
áhyggjur vegna þeirrar
frystitogaraöldu, sem
bersýnilega er að rísa,
þar sem allir þeir sem
vettlingi geta valdið
stefna að því að ná sér
í frystitogara. Ástæðan fyrir þessum
áhyggjum er m.a. og ekki sízt reynsla
okkar sjálfra af því æði sem grípur Islend-
inga ef þeir telj a sig sjá stórgróða í augsýn.
Fyrir rúmum tveimur áratugum hófst
skuttogaravæðing þjóðarinnar. Niðurstaða
hennar- varð sú, að offjárfesting í skuttog-
urum varð gífurleg og hvorki sjávarútveg-
urinn né þjóðarbúið rísa undir þeirri ofíjár-
festingu. Fyrir áratug voru menn sann-
færðir um að mikill gróði væri í fiskeldi.
Allir sem vettlingi gátu valdið hófu fisk-
eldi. Milljörðum var dælt í fískeldi úr opin-
berum sjóðum með beinni eða óbeinni að-
stoð stjórnvalda. Niðurstaðan varð sú, að
þjóðarbúið hefur tapað gífurlegum fjár-
munum á fískeldi. Fyrir rúmum áratug
sannfærðu menn sjálfa sig um, að mikil
hagnaðarvon væri í loðdýrarækt. Milljarð-
ar streymdu í að byggja upp loðdýrabú
og þeir milljarðar hafa tapast. Trú okkar
á stóriðju var svo mikil, að við sitjum uppi
með 15 milljarða í offjárfestingu í virkjun-
um samkvæmt því sem Davíð Oddsson,
forsætisráðherra, upplýsti á dögunum. Við
höfum sem sagt offjárfestd skuttogurum,
fískeldi, loðdýrum og virkjunum á síðustu
10-20 árum og upphæðimar era gífurleg-
ar. Það er því ekki að ástæðulausu að
menn sjá ástæðu til að ganga hægt um
gleðinnar dyr, nú þegar nýtt æði er að
grípa um sig, þ.e. frystitogaraæðið.
Á frystitogurum annars vegar og t.d.
fískeldi og loðdýrarækt hins vegar er auð-
vitað sá reginmunur, að í síðamefndu til-
vikunum taldi þjóðin sér trú um, að stór-
gróði væri á næsta leiti, en frystitogaram-
ir hafa sýnt það og sannað að mikill hagn-
aður er af rekstri þeirra og það er á gmnd-
velli þeirrar reynslu, sem stöðugt fleiri
útgerðarmenn stefna að því að hefja út-
gerð á frystitogurum. Að því leyti má
segja, að ósanngjarnt sé að nefna ftysti-
togara í sömu andrá og fískeldr og loðdýra-
rækt. Sumir mundu kannski segja, að hinn
mikli áhugi sem nú er á frystitogurum sé
til marks um hvemig standa eigi að nýj-
ungum í atvinnulífínu. Frystitogaramir
hafí mtt sér til rúms smátt og smátt og
það hafí ekki verið fyrr en þeir höfðu sann-
að sig í rekstri, að vemlegur áhugi vakn-
aði á útgerð þeirra.
Á hinn bóginn fylgja frystitogaravæð-
ingunni ýmsir ókostir, sem valda því að
staldrað er við og spurt um þjóðhagslega
hagkvæmni þessa rekstrar. Þessa ókosti
má sjá í hnotskum á ísafírði, þar sem einn
dugmesti og fengsælasti skipstjóri og út-
gerðarmaður landsins, Ásgeir Guðbjarts-
son, hyggst selja eitt mesta aflaskip flot-
ans og kaupa frystitogara. Afleiðing þeirr-
ar stefnubreytingar gæti hins vegar orðið
sú að töluvert á annað hundrað Isfírðinga
missi atvinnu sína. Útgerðarmaðurinn
spurði, í samtali við blaðamann Morgun-
blaðsins á dögunum, hvort hægt væri að
krefjast þess, að 2-3 menn sæju um að
halda uppi atvinnu fyrir fólk ámm saman.
Þannig má auðvitað spyija en á móti kem-
ur önnur spuming og hún er þessi: Hvað-
an kemur kvótinn, sem gerir útgerðar-
manninum kleift að leggja út í þessa fjár-
festingu? Að langmestu leyti hefur hann
verið afhentur endurgjaldslaust úr sam-
eign þjóðarinnar. Þeir rúmlega hundrað
ísfírðingar sem hugsanlega missa atvinnu
sína vegna frystitogarakaupa eiga þátt í
því að afhenda hluta sinnar eignar, sem
síðan er ráðstafað á þann veg að þeir
missi vinnu sína. Gleggsta dæmið um þetta
er auðvitað rekstur útgerðarfyrirtækis á
Seyðisfírði sem ámm saman hefur ráðstaf-
að kvótanum án nokkurs tillits til hags-
muna byggðarlagsins.
Ekki skal dregið í efa, að Kristján Ragn-
Gróði frysti-
togaranna
arsson, formaður LÍÚ, kemur fram á sjón-
arsviðið og segir að það sé ekkert vit í
öðra en að reka útgerðina á þann veg, sem
hagkvæmast er og það má færa rök fyrir
því. En á móti getur þjóðin sagt við Krist-
ján Ragnarsson og frystitogaraeigendur:
Það er óumdeilt, að stórgróði er af rekstri
frystitogara og þess vegna er engin ástæða
til að bíða með gjaldtöku af frystitogumm
vegna kvótans, sem þið hafíð fengið fyrir
ekki neitt. Sú gjaldtaka getur þá að ein-
hveiju leyti gengið til þess að rétta hlut
þess fólks sem missir vinnuna í landi vegna
frystitogaravæðingar.
Sú fjárfestingaralda sem nú er að rísa
vegna frystitogaranna er því ein sterkasta
röksemd, sem lengi hefur komið fram fyr-
ir því að hefja gjaldtöku fyrir veiðiréttinn
í sameiginlegri auðlind þegar í stað að því
er frystitogarana varðar en fr.esta því ekki
um nokkur ár til þess að gefa útgerðinni
umþóttunartíma, eins og Morgunblaðið
hefur almennt í málflutningi sínum lagt
til. Vel má vera, að frystitogaraeigendur
komi og segi: Við höfum borgað fyrir vem-
legan hluta þessa kvóta, sem fylgir skipun-
um og það er rétt, þeir hafa verið mikil-
virkir í kvótakaupum. En sú staðreynd,
að þeir hafa haft efni á að kaupa þann
hluta kvótans er enn ein röksemd fyrir
því, að þeir greiði líka fyrir réttinn til þess
að veiða þann físk, sem þeir hafa ekki
borgað fyrir fram að þessu.
HVERS VEGNA
er margfalt meiri
hagnaður af rekstri
frystitogara en
annarra togara og
fískvinnslu í landi? Andri Teitsson, sem
starfar fyrir þá nefnd ríkisstjórnarinnar,
sem vinnur að endurskoðun fískveiðistefn-
unnar, gerði í sumar stórfróðlegan saman-
burð á rekstri frystitogara og fyrirtækis
með ísfísktogara og landvinnslu. Greinar-
gerð hans var birt í heild í sérblaði Morgun-
blaðsins um sjávarútveg, Úr verinu, í júlí-
mánuði. í þeim samanburði kemur ýmis-
legt athyglisvert í ljós.
Á frystitoguram er unnið hvenær sem
er sólarhringsins og ekki borgað sérstak-
lega fyrir vinnu utan dagvinnutíma. Frysti-
húsamenn hafa á undanfömum árum lýst
áhuga á að nýta betur þá fjárfestingu, sem
er í húsum og tækjum með vaktavinnu.
Hér á ámm áður, þegar Morgunblaðið
skrifaði töluvert um sameiningu frysti-
húsa, þ.e. að húsum yrði fækkað og meira
magn af físki unnið í hveiju húsi sem væri
í rekstri, var ein forsendan fyrir þeim skrif-
um sú, að tekin yrði upp vaktavinna í
frystihúsunum. Frystihúsaeigendur hafa
hins vegar ekki átt kost á því að taka upp
slíkt vinnslukerfí án þess að borga sérstak-
lega fyrir þá vinnu sem unnin er utan
dagvinnutíma. Álagið er frá 35-53% eftir
því, hvenær unnið er utan dagvinnutíma.
Andri Teitsson sýnir fram á í úttekt sinni,
að ef frystihús væm rekin með þremur
vöktum og fjórðu vaktinni bætt við um
helgar mundi það lækka gjöld um 8,6%
af tekjum frá því sem nú er jafnvel þótt
greitt sé álag á dagvinnutaxta. Hvað sem
líður samanburði við sjófrystingu em þess-
ir útreikningar auðvitað röksemd fyrir því
að gjörbreyta rekstri frystihúsanna í landi.
Annar athyglisverður þáttur í greinar-
gerð þeirri sem hér er vitnað til er sá sem
snýr að sjómannaafslætti. Með nokkrum
rökum má segja, að sjómannaafsláttur sé
aðferð skattgreiðenda til þess að borga
niður launakostnað útgerðarinnar, þótt
flestir hafí vafalaust hingað til litið á sjó-
mannaafslátt sem viðurkenningu samfé-
lagsins á mikilvægi sjómannsstarfsins.
Alla vega er ljóst, að eins og rekstraraf-
koma frystitogara er nú geta þeir auðveld-
lega tekið á sig þennan afslátt í hærri
launagreiðslum! En kjarni málsins er þó
sá, að í fyrmefndri greinargerð, er sýnt
fram á með tölulegum rökum, að samfélag-
ið borgar launakostnað frystitogaraút-
gerðar niður um 4,8 milljónir umfram
launakostnað fyrirtækis með útgerð og
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 5. september
fískvinnslu. Hér em komin tvö mjög skýr
dæmi um mismun á rekstrarskilyrðum
frystitogara annars vegar og fyrirtækis
með ísfísktogara og landvinnslu. Vafalaust
mundi þetta tvennt eitt út af fyrir sig
geta skipt sköpum í rekstri margra útgerð-
ar- og fískvinnslufyrirtækja á landinu.
Þá sýnir Andri Teitsson fram á, að fyrir-
tæki í útgerð og fískvinnslu greiðir mun
hærra aðstöðugjald en fyrirtæki sem rekur
frystitogara. Sjávarútvegsfyrirtæki, sem
rekur fiskvinnslu í landi greiðir fasteigna-
gjöld en slíkt gjald er ekki lagt á frystitog-
ara. Frystitogari hendir úrgangi í sjóinn
en landvinnslufyrirtæki hefur umtalsverð-
an kostnað af því að losna við úrgang.
Andri Teitsson sýnir einnig fram á með
óyggjandi rökum, að fjármögnunarkostn-
aður fyrirtækis með útgerð ísfisktogara
og landvinnslu er hærri en fiystitogaraút-
gerðar, athyglisverðar upplýsingar koma
fram um nýtingu hráefnis um borð í frysti-
togumm. Sýnt er fram á, að í dagvinnu
er hægt að vinna í frystihúsum um 2.000
klukkustundir á ári en frystitogarar geta
verið að veiðum og vinnslu í rúmlega 7.000
klukkustundir á ári. Með fjóram vöktum
í frystihúsi er hins vegar hægt að nýta það
í 8.000 klukkustundir á ári.
Ólík rekstr-
arskilyrði
ÞÆR UPPLÝS-
ingar, sem hér hef-
ur verið vitnað til
sýna, svo ekki verð-
ur um villzt, að for-
skot frystitogara á útgerð ísfísktogara og
landvinnslu stafar að hluta til af gjörólík-
um rekstrarskilyrðum. Það er auðvitað
fráleitt að búa þessum mismunandi aðferð-
um við útgerð og fískvinnslu svo ólíkar
aðstæður og umhugsunarefni fyrir þá, sem
hyggja á mikla fjárfestingu í frystitogur-
um, hvort líkur séu á, að sá mismunur
haldist til frambúðar. Það er hins vegar
Alþingis, ríkisstjórnar, sveitarfélaga og að
einhveiju leyti verkalýðssamtaka að meta
hver viðbrögðin eigi að vera og hvernig
þessi mismunandi rekstrarskilyrði verði
bezt jöfnuð. Það hefur aldrei gefízt vel í
atvinnulífi hér að eiga mikið undir opinber-
um aðilum. En augljóst er af þessum sam-
anburði^að frystitogaraútgerðir eiga mikið
undir opinbemm aðilum og verkalýðsfélög-
um.
Þessi mismunur rekstrarskilyrða skýrir
ekki allan muninn á afkomu frystitogara
og fyrirtækis með blandaðan rekstur ís-
físktogara og landvinnslu. En yrði þessi
mismunur jafnaður með atbeina stjórn-
valda og frystihúsamanna sjálfra er spurn-
ing, hvort sá afkomumunur sem eftir stæði
réttlætti þá gífurlegu fjárfestingu, sem að
öllu óbreyttu er fyrirsjáanlegur í frystitog-
aravæðingu. í Morgunblaðinu í dag, laug-
ardag, segir Ásgeir Daníelsson, hagfræð-
ingur hjá Þjóðhagsstofnun m.a.: „Ef vinnu-
afl og fjármagn er fullnýtt, atvinnugrein-
um ekki mismunað og markaðir í jafnvægi
þannig að verð og laun endurspegla rétti-
lega kostnað og ábata af rekstri er arð-
semi rétti mælikvarðinn á hagkvæmni.“
Nú er ljóst samkvæmt framansögðu, að
atvinnugreinum er mismunað og yfírburð-
ir sjófrystingar minnka, ef rekstrarskilyrði
em jöfnuð. Réttlætir sá mismunur sem
eftir stendur engu að síður mikla nýja fjár-
festingu í atvinnugrein, sem býr við gríðar-
lega offjárfestingu? Hér skal ekkert fullyrt
um það en þetta er spurning, sem þarf
að fjalla um.
Áður en þjóðin leggur út í nýja og stór-
aukna fjárfestingu í sjávarútvegi þarf líka
að íhuga hvað getur gerzt í frystitogaraút-
gerð, ef forsendur breytast. Þegar litið er
yfír farinn veg í íslenzkri þjóðarsögu und-
anfarna áratugi eru líkurnar fyrir því að
forsendur breytist, sem kippt geti stoðum
undan fjárfestingum einstaklinga og fyrir-
tækja, miklar! Hvort sem er af utanaðkom-
andi aðstæðum eða vegna ákvarðana
stjómvalda. Hver er t.d. staða frystitog-
ara, ef kvótakerfíð verður afnumið og tek-
in upp gjaldtaka fyrir veiðiréttinn? Hver
er staða frystitogara, ef verkalýðsfélögin
’ k
-
-
■’ -v' ,t ’ „.

Á Snæfellsjökli — Geldingafll í baksýn.
krefjast þess, að vinna utan dagvinnu verði
greidd með sama álagi um borð í skipum
og í landi? Hver er staða frystitogara, ef
stóraukin frystitogaravæðing og þar með
stóraukið framboð á afurðum frystitogara
leiðir til þess, að verð á afurðum þeirra
lækkar á erlendum mörkuðum?
Að öllu þessu þarf að hyggja. Þeir út-
gerðarmenn, sem hyggja á kaup á frysti-
togumm kunna að segja sem svo, að öðr-
um komi ekki við í hvaða fjárfestingu
þeir leggi, ef þeir hafí á annað borð fjár-
muni og lánstraust til þess og auðvitað
eru viss rök fyrir því. Vandinn er hins
vegar sá, eins og dæmin sanna og löng
lífsreynsla íslenzku þjóðarinnar sýnir okk-
ur, að mistök í fjárfestingu í útgerð koma
niður á þjóðinni allri en ekki bara þeim
einstakiingum sem taka ákvarðanir sem
hugsanlega kunna að reynast rangar. Þess
vegna kemur þetta þjóðinni við. Ef illa fer
er ætlast til að hún borgi vegna þess að
við lifum öll á fiski með einum eða öðram
hætti.
Morgunblaðið/ Alfons.
Heildar-
stefna í sjáv-
arútvegi
Á UNDANFÖRN-
um vikum hefur
verið vísað til þess
í Reykjavíkurbréf-
um Morgunblaðs-
ins, að í þeim iðn-
ríkjum sem hvað beztum árangri hafa náð
á undanförnum árum í efnahags- og at-
vinnumálum hefur tekizt náin samvinna
milli atvinnulífs, stjórnvalda og banka um
stefnumörkun í atvinnumálum. Hér á ís-
landi ér engin heildarstefna mörkuð í
málefnum mikilvægustu atvinnugreinar
landsmanna og alls ekki stefna, sem hugs-
uð er til langrar framtíðar. Uppbyggingin
í sjávarútvegi hefur byggzt á því, hvar
menn hafa fundið gullnámuna hveiju sinni
og þegar hún fínnst stefna allir á hana.
Nú hefur gullnáman fundizt og hún er í
frystitogaraútgerð og þangað stefna allir
þessa stundina.
Reynsla okkar af slíkri stefnumörkun
er hins. vegar misjöfn. Ef hægt er að segja
að einhver aðili í landinu marki stefnu í
sjávarútvegsmálum er það helzt LÍÚ.
Spyija má hvort stefna LÍÚ hveiju sinni
taki kannski fyrst og fremst mið af því,
hvaða hópar em áhrifamestir innan sam-
takanna þá stundina. Em það ekki frysti-
togaramenn nú?!
Með tilvísun til starfshátta Þjóðveija,
Frakka og Japana, sem áður hefur verið
vitnað til á þessum vettvangi, mundi sam-
ráð milli sjávarútvegsráðuneytis, við-
skiptabanka, LÍÚ og verkalýðssamtaka,
vera vænlegur kostur til þess að leggja
hinar stóm línur um uppbyggingu sjávar-
útvegsins í framtíðinni. Þeir samráðsaðilar
yrðu að horfast í augu við það, að trú
manna á kvótakerfið er hmnin jafnvel inn-
an sjávarútvegsins sjálfs. Einn áhrifamesti
forystumaður í atvinnulífi almennt og sjáv-
arútvegi sérstaklega, Einar Oddur Krist-
jánsson á Flateyri, lýsir í viðtali við Morg-
unblaðið um þessa helgi, sem vekja mun
þjóðarathygli, algeru vantrausti á kvóta-
kerfið.
Áður en kvótahafarnir sigla sinn sjó á
frystitogurunum og fólk verður skilið eftir
atvinnulaust í landi er rétt að staldra við
og huga að því,.hvort skynsamlegra geti
verið að stefna í aðra átt.
Um það skal ekkert fullyrt hér. Vel má
vera að niðurstaðan verði sú, eftir ræki-
lega könnun og umræður, að fiskverkun
á hafí úti sé framtíðin og að við verðum
að aðlaga okkur að þeim breyttu aðstæðum
■með sama hætti og við höfum gert áður,
þegar bylting hefur orðið í atvinnuháttum.
En að fenginni dýrmætri og dýrri (!)
reynslu er rétt að sú þylting verði þá fram-
kvæmd að athuguðu mál — en ekki óathug-
uðu.
„Hver er t.d.
staða frystitog-
ara, ef kvótakerf-
ið verður afnumið
og tekin upp
gjaldtaka fyrir
veiðiréttinn?
Hver er staða
frystitogara, ef
verkalýðsfélögin
krefjast þess, að
vinna utan dag-
vinnu verði
greidd með sama
álagi umborðí
skipum og í landi?
Hver er staða
frystitogara, ef
stóraukin frysti-
togaravæðing og
þar með stóraukið
framboð á afurð-
um frystitogara
leiðir til þess, að
verð á afurðum
þeirra lækkar á
erlendum mörk-
uðum?“