Morgunblaðið - 15.12.1992, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1992
Annáll hesta og knapa
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Guðmundur Jónsson, Þorgeir
Guðlaugsson:
Hestar og menn 1992
Arbók hestamanna
Slyaldborg 1992, 254 bls.
Þessi árbók hestamanna, sem
svo nefnist, kemur nú út í sjötta
sinn. Er hún því orðin nokkur rit-
röð og svo sannarlega hin
skemmtilegasta eign. Það er aug-
ljóst að þetta ritverk er komið af
erfiðustu bemskuárum og líklegt
að því auðnist langlífí. Með sama
sniði er árbókin og verið hefur,
enda sæmir ekki annað. Brot, út-
lit og uppsetning er sams konar.
Efnislega er sömu línum fylgt.
Greint er frá helstu hestamótum
ársins. Þættir eru um hrossarækt
og sögu móta. Viðtöl eru við
nokkra menn og ein ferðasaga að
venju.
Að þessu sinni er Vesturlandið
í brennidepli eins og vera ber, því
Fjórðungsmót Vesturlands var á
Kaldármelum í sumar. Öllum ber
saman um að það hafí verið hið
glæsilegasta mót. Af því er alllöng
frásögn hér. Þá er stutt grein um
hrossarækt á Vesturlandi, sem ber
undirtitilinn Af Skuggarækt og
fleiri stofnum. Það þykir mér fróð-
legt og læsilegt yfírlit.
Ágætis viðtal er við hinn kunna
hestamann Gísla Höskuldsson á
Hofsstöðum og loks er ferðasagan
vestfírsk, Á hestum yfír og fyrir
Breiðafjörð. Það var vissulega
mikil ferð: frá Þingeyri, yfir að
Brjánslæk og þaðan með bát í
Stykkishólm og á Kaldármela. Til
baka var farið vestur í Svínadal
og Saurbæ og fylgt fjörðum vestur
að Brjánslæk og þaðan sömu leið
Guðmundur Jónsson
vestur á Þingeyri. Mikill fjöldi
manna og hesta var í þessari ferð
og hefur hún án efa verið hin
Með titrandi geislaspjótum
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Martin Andersen-Nexö: Pelli
sigursæli 4. Dögun
Þýðing: Gissur 0. Erlingsson
Útg. Bókaútgáfan Slqaldborg
1992
Sagan hefst á því að Pelli er
að koma úr fangelsinu en hann
hafði látið að sér kveða í baráttu
fyrir því að bæta aum kjör verka-
lýðsins og aflaði sér óskiptrar virð-
ingar félaga sinna. En vinnuveit-
endur litu hann óhýru auga og
með klækjum hafði hann verið
fundinn sekur fyrir fölsun og
stungið í steininn.
Hann er ekki bugaður eftir
fangavistina en óneitanlega kvíð-
inn um hvað framtíðin beri í skauti
sér. Hann hefur endursent bréf
m.a. frá Ellen konu sinni meðan
hann sat í fangelsinu og óttast að
hún hafi snúið við honum baki
Hann heyrir að fjölgað hafí böm-
um í búi hennar og þykist sjá að
hún hafí ekki verið honum trú og
haldið áfram að afla sér peninga
eins og hún gerði fyrr.
Samt verður ekki hjá því komist
að vitja heimilisins og þá verður
hann þess vísari að viðbótarbamið
er raunar framhjábam hans sjálfs.
Þau hjónin reyna að taka upp
þráðinn að nýju og Pelli fer á stúf-
ana að fá sér vinnu og gengur það
ekki of vel. Hægt og rólega finna
þau hjón að saman vilja þau vera
og Pelli kemur sér upp skósmíða-
verkstæði í húsnæðinu og Ellen
reynir að setja upp eins konar
listamannakaffístofu. Allt gengur
bögsulega og hvert sem litið er
blasa erfíðleikarnir við þeim og
virðast á stundum óyfjrstíganlegir.
En það er seigla í báðum og þrótt-
ur og kjarkur eflist.
Með aðstoð vinar tekst Pella að
koma upp litlu samvinnufyrirtæki
og hagur þeirra vænkast, þau
flytja út fyrir bæinn og allt fer
að ganga betur þó Pelli megi hafa
sig allan við, það nýja fyrirkomu-
lag sem hann hefur mætir vita-
skuld andstöðu alls konar áhrifa-
manna.
Sagan um Pella er mögnuð lýs-
ing á baráttu fyrir réttindum sem
öllum fínnst löngu sjálfsögð nú.
Hún er meistaralega uppbyggð og
hægur stígandinn í fráösgn Nexö
með ívöfðum húmor og hlýju hitt-
ir í hjartað.
Persónurnar eru dregnar - upp
af listfengi og spretta upp af
síðunum sterkar og lifandi. Höf-
undur leggur að sönnu mesta rækt
við Pella og Ellen konu hans en
margar ógleymanlegar manneskj-
ur hafa þegar hér lýkur sögu kom-
ið til skjalanna í Iífí og starfí Pella.
Það er okkur mikill fengur að
hafa fengið þetta listaverk nú allt
á íslensku. Og þýðing Gissurs Ó.
Erlingssonar er að mínu viti full-
komlega samboðin frumtextanum.
Og er þá ekki lítið sagt.
Draumur um hest
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Perla
Draumur um hest
Höfundur: Sigrún Björgvinsdótt-
ir. Teikningar: Þuríður Einars-
dóttir, Oddgeirshólum. Setning,
umbrot, prentun og hönnun
kápu: Héraðsprent sf. Bókband:
G. Ben. prentstofa hf. Útgef-
andi: Höfundur.
Undur hugljúf saga um draum
lítillar telpu, sem hiotnast sú
ánægja að fá að verða hluti draums-
ins, stíga inn í hann, taka þátt í
að breyta honum í dagmynd. Þann-
ig verður hún aldrei söm eftir, því
sá sem lifir slíkt ævintýr, losnar
ekki við seið þess síðan. Hann get-
ur eignazt gripi meiri og betri, en
samt verða þeir allir, þrátt fyrir
fegurð og hýruspor, aðeins skuggar
þeirrar myndar er í bijóstinu býr.
I þökk til lífsins, er Perlu gaf, ritar
Sigrún því þessa sögu, snertir
streng í brjósti ungs Islendingsins,
er sama láni kynntist og kynnist
sem hún. Það fékk höfundur að
reyna, er sagan, 1986, barst að
hlustum margra í snilldar flutningi
Ragnheiðar Steindórsdóttur; já,
slíkt orð fór af, að Hanni Heiler
snaraði sögunni á þýzku og ári síð-
ar gladdi „Eiðfaxi" lesendur sína
með henni sem framhaldssögu. Hún
er því marg reynd, er hún birtist á
bók. Hér er saga um telpu, austur
á Héraði, og jarpt merforald, sem
hlaut nafnið Perla. Þær stöllur
kynnast og verða óaðskiljanlegar
síðan. Telpan hlýtur Perlu að gjöf,
átta ára, úr hendi móður, og þar
með er þykjustan orðin veruleiki.
Það er erfítt fyrir unga dreng
eða hnátu að bíða þess að tryppi
verði mannbært, enda hófust leikir
við múl og beizli snemma, og trypp-
ið og hnátan léku kúnstir, sem hin-
ir eldri hristu kolla yfir. Tamning?
Um slíkt má deila, en þær urðu
eins og einn vilji, ein sál. Stroka á
belg; umhyggja í krankleika; góð-
gæti við munn, allt þetta mat trypp-
ið við vinkonu sína og lagði sig því
alla fram um að geðjast henni.
Móðir telpunnar átti draum, í
Kólgu sinni, og er þær tóku að ríða
út saman mæðgurnar, kom í ljós,
að í Perlu bjó meir en leikfang lítill-
ar stúlku. Það sönnuðu og frægir
knapar síðar, er þeir höfðu lagfært
sjálfræði Perlu, Ieitt' hana að kost-
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Höfundur bæði texta og mynda:
Frithjof Sælen. Þýðandi: Vil-
bergur Júlíusson. Offsetprentun:
Prentsmiðjan Oddi hf. Útgef-
andi: Bókaútgáfan Björk.
Þetta er 4. útgáfa, endurskoðuð
og bætt, og það eitt segir okkur,
hversu vinsæl bók er rétt hér fram,
verið að svara kalli þeirra sem
árangurslaust hafa leitað hennar á
söluborðum í mörg ár.
Söguhetjan er kópur sem engu
hefir kynnst öðru en hlýju móður-
ástar. Hann er þó orðinn það stór,
að hann er farinn að skynja að fleiri
eru í heimi hér en þau tvö ein. í
ungum huga hans rúmast sakleysið
um sem með henni blunduðu. Þrek
hennar; ganghæfni; flýtir, allt urðu
þetta skrautfjaðrir í gleðivæng
þeirra vinanna.
Höfundur segir söguna mjög vel,
lýsir viti og kostum gæðings á lát-
lausan kíminn hátt, en umfram allt
af ástúð þess sem gleðin hefír snert.
Ekki kemur fram, hvert Perla á
ættir að rekja, en við lesturinn þótti
mér margt benda á Homafjörð.
Skiptir engu máli, en vakti mér
samt spurn.
Hér er bók sem hestelsk ung-
menni munu lesa með ánægju, ekki
einu sinni heldur oft, læra af, skilja
sjálf sig og hestinn sinn betur eft-
ir. Myndir eru mjög góðar, meira
að segja Reynir þekkist á baki.
Próförk vel lesin, varla hægt að
amast við þó s og n hafi stolizt til
að skipta um stöðu á síðu 50. Öllum
er að unnu til sóma.
eitt — allir hljóta að vera eins og
mamma eða þá Skeggi frændi. En
hann lærir, að ekki em allir viðhlæj-
endur vinir. Það líka, að lífsbrautin
er hál og vakir margar. Fagurgali
hræsnara tælir hann að heiman, í
villu, þar sem lífsháski leynist við
jakahröngl og íssins brún. Þó fer
allt vel að lokum, með hjálp Skeggja
frænda, svo kópur og urta hittast
undir „himnanna hásl í rafurloga“.
Höfundur segir þessa sögu af
mikilli fimi, og ekki draga myndir
hans undurfagrar úr áhrifamætti
bókarinnar. Hann segist vera að
fara með ævintýr fyrir börn og
unglinga. Víst er það sannleikur.
Börn hrífast af heillandi sögu, svo
saklaus hjörtu þeirra slá örar. Það
er líka sannleikur, að unglingar
fínna auðskilinn siðaboðskap í bók-
inni. En sannleikur birtist ekki öll-
Selurinn Snorri
Þorgeir Guðlaugsson
skemmtilegasta. Allmargar lit-
myndir fylgja greininni, svo og
merkt kort af leiðinni. Hins vegar
mætti ferðasagan sjálf vera betur
gerð. Leiðarlýsing er ófullkomin.
Oþarflega langar em sumar frá-
sagnir sem betur eiga heima ann-
ars staðar (bautasteinninn á
Hrafnseyri) eða áður hafa verið
sagðar og eiga að vera flestum
kunnar (Tungustapi).
Viðtöl em við sex hestamenn í
þessari bók. Fyrir utan nefndan
Gísla Höskuldsson eru það Sveinn
Jónsson, Jón Steinbjörnsson, Olil
Amble, Jón Þ. Ólafsson og Johann-
es Hoyos. Fróðleg eru þessi viðtöl
og á marga lund áhugaverð.
Fyrir utan Kaldármelamótið er
hér sögð saga íslandsmóta. Frá-
sögn er af íslandsmótinu í Reykja-
vík og Norðurlandamótinu. Allar
eru þessar frásagnir greinargóðar
og læsilegar. í lok bókar er svo
yfírlit yfir úrslit helstu hesta-
mannamóta á árinu (sex alls).
Eins og venja hefur verið er
margt mynda í þessari árbók,
margar hveijar í lit. Sumar þeirra
era gullfallegar.
Því miður eru prentvillur of
margar í þessu fallega og annars
ágæta riti og málfar hefði stund-
um mátt vanda betur.
Sigrún Björgvinsdóttir
um eins. Það fékk höfundur að
reýna. Það tók Þjóðveija aðeins einn
mánuð, 1941, að átta sig á því, að
sagan gat líka verið spegill. Morð-
þyrst illskan sá sjálfa sig í mynd
háskans sem Snorri selur mætti og
þá þurfti ekki lærða spekinga til
að breyta kópnum í fórnarlömb
bijálæðis stríðsins. Þeir bönnuðu
því þessa stórhættulegu bók. Þar
með sáu Norðmenn sjálfa sig í seln-
um Snorra. Hafa unnað honum síð-
an.
Þessi snilldardaga er því bók fyr-
ir alla aldurshópa. Hún er ævintýr,
mönnum til þroska; ádrepa; viðvör-
un. Á þennan hátt geta góðir höf-
undar leikið sér.
Þýðing Vilbergs er meistaratök
skálds, málið sparibúið. Prentun og
allur frágangur íslenskri prentiðn
til sóma. Villa er á síðu 80, þar sem
Glefsir heimtar að fá að standa í
nefnifalli. Útgáfan hefír í engu
sparað við að búa bókina sem best
úr garði.
Nýjar
bækur
■ Sögur úr Reykjavík heit-
ir bók þar sem sögumaður
er Ásgeir Hannes Eiríksson.
Þessi bók
er á bók-
arkápu nefnd
„sannkölluð
íslensk
fyndni" enda
sé sögumaður
þjóðkunnur
fyrir kímni
sína. Flestar
þessar sögur
em tengdar nöfnum þekkts
fólks, mönnum við kaffiborðið
á Hótel Borg og víðar, stjórn-
málamönnum á Alþingi og
utan þess, kennurum og nem-
endum úr Verslunarskólanum
á dögum sögumanns þar,
reykvískum glaumgosum,
kynlegum kvistum, fésýslu-
mönnum, utangarðsmönnum.
Sögumaður hefur kynnst öllu
þessi fólki og orðið náinn vinur
sumra. Gerð er grein fyrir at-
vinnu og ættemi flestra þeirra
sem koma við sögu, og jafnvel
mökum sumra ef þeim er til
að dreifa. „En umfram allt
situr skopið hér í hásæti,
furðuleg tiltæki og hnyttin
tilsvör,“ eins og komist er að
orði á bókarkápu.
Útgefandi er Almenna
bókafélagið hf. Bókin er
með nafnaskrá 207 bls. Hún
er prentuð í Prentbæ. Verð
2495 krónur.
I Frelsa oss frá illu heitir
bók eftir Gunnar Þorsteins-
í kynningu
segir: „í bók-
inni Frelsa
oss frá illu
fjallar Gunn-
ar Þorsteins-
son um Votta
Jehóva og
Mormóna.
Hann gerir
grein fyrir
uppruna og sögu þessara
hreyfínga og rekur helstu
kenningar þeirra og ber þær
saman við kenningar Ritning-
arinnar. Báðar þessar trúar-
hreyfingar telja sig einar vera
handhafa hins sanna kristin-
dóms og boða að allir kenni-
menn kristinnar kirkju séu
handbendi hins illa.
í bókinni leitast höfundur
við að svara flestum þeim
spurningum sem vakna hjá
þeim fjölmörgu sem hafa
fengið fulltrúa þessara hreyf-
inga í heimsókn.“
Útgefandi er Ax-forlag.
Verð 1790 krónur.
■ Fimmta hefti íslenskra
dsejgurlaga er komið út.
I bókinni em vinsæl íslensk
dægurlög, útsett fyrir píanó
eða hljómborð, ásamt söng eða
sólóhljóðfæraleik. Magnús
Kjartansson, tónlistarmaður,
útsetti lögin og hafði umsjón
með útgáfunni. í þessu nýja
hefti eru m.a. lögin: Nei eða
já, Stál og hnífur, Mýrdals-
sandur, Það jafnast ekkert á
við jass, Hjá þér, Láttu þér
líða vel, Án þín, Ó borg mín
borg og Alelda.
í bókinni em samtals 25 lög
og textar eftir rúmlega 30
höfunda og ennfremur eru
nokkrar síður með algengum
hljómborðs- og gítarhljómum.
Útgefandi er Félag tón-
skálda og textahöfunda.
Verð 1.500 krónur.
son.