Morgunblaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1-992
28
Átta þrepa virð-
isaukaskattur?
Álögur á íslenskan drykkjarvöruiðnað Léttir drykkir - Fjárhæðir í krónum Tœrl kol- Hreinn Djús s.s. Sýrt vatn Gos ávaxtasafi Svali o.fl. Pilzner Bjór 5j%
UmbúfiastærÖ 33 cl / lítri / lítri 25 cl 33 cl 33 cl
Heildsöluverö pr lítra 90,9 90,0 85,0 70,4 121,2 75,8
Vörugjald, 25% 22,7 22,5 21,3 17,6 30,3 18,9
Skilagjald pr lítra (án vsk) 15,33 5,06 " 15,33 15,33
Áfengisskattur 173,7
Opinberar álögur pr lítra
án vsk og viöbótar-
álagningar ÁTVR 38,1 27,6 21,3 17,6 45,6 208,0
Smásöluálagning m.v. stórmarkað 20% 20% 20% 20% 20% 20%
Álagning ÁTVR
umfram stórmarkaö 25%
— í krónum pr lítra 23,7
Smásöluverð pr lítra án vsk 151,7 140,1 127,5 105,6 197,2 326,4
VSK 37,2 34,3 31,2 25,9 48,3 80,0
Smásöluverð pr lítra 188,9 174,4 158,7 131,5 245,5 406,3
Opinberar álögur alls pr lítra 75,2 61,9 52,5 43,5 93,9 311,6
eftir Svein Hannesson
Vörugjaldið byijaði sem „Sér-
stakt tímabundið vörugjald“ árið
1975. Gjaldið átti að leysa úr tíma-
bundnum vandræðum ríkissjóðs.
Vandinn reyndist ekki tímabund-
inn. Þvert á móti er stöðugur vöxt-
ur ríkisútgjalda eitt af því fáa sem
telja má öruggt í þessum hverfula
heimi, þar sem skattheimtan eltir
endalausa aukningu samneyslunn-
ar. Við þurfum ekki að leita langt
til að sjá hvert þessi þróun stefnir.
Á Norðurlöndunum með Svíþjóð í
broddi fylkingar hefur útþensla
opinbera geirans stefnt þjóðunum
í hreinar ógöngur. Það er sam-
eiginleg niðurstaða úr viðamikilli
könnun iðnrekenda- og vinnuveit-
endasambanda þessara landa að
samneyslan sé að sliga iðnað
þeirra. Menn eru einnig famir að
átta sig á því að velferðin vex ekki
í réttu hlutfalli við opinber umsvif.
Lífseig bráðabirgðaráðstöfun
Þar sem vörugjaldið okkar átti
aðeins að vera tímabundin skatt-
heimta til að fylla í gatið á fjárlög-
unum var ekki lagt í þá vinnu að
búa til neitt sem kalla mætti'skatt-
kerfi. Gjáldið er lagt á vörur sem
falla undir tiltekin tollnúmer og á
að leggjast jafnt á innlenda fram-
leiðslu og innflutning, enda væri
annað brot á samningum okkar
við aðrar þjóðir. Það er hins vegar
langt frá lagi að halda því fram
að vörugjaldið mismuni ekki.
Gjaldið leggst ekki á allar fram-
leiðsluvörur og hefur þannig áhrif
á neysluna og mismunar framleið-
endum. Valdar eru greinar þar
sem fyrirtæki eru fá og stór á
okkar mælikvarða og framleiðslan
sérhæfð.
Á árinu 1991 námu heildartekj-
ur ríkissjóðs af vöragjaldinu 2.405
millj.kr. og þar af greiddu innlend-
ir framleiðendur 1.025 millj.kr.
Af innlendri framleiðslu kemur
langmestur hluti þessarar fyár-
hæðar frá tveim hópum framleið-
enda. Annars vegar era það fram-
leiðendur sælgætis, öls, gos-
drykkja og nokkurra annarra mat-
væla, sem greiddu 805 millj.kr.
en vöragjald á þessum vöram er
nú 25%. Hins vegar era svo ýmsar
byggingavörar með 9% vöragjaldi,
sem skilaði ríkissjóði 200 millj.kr.
frá innlendum framleiðendum og
innflutningur skilaði ríkissjóði
álíka ijárhæð.
Vörugjald í stað tolla
í frumvarpi sem nú liggur fyrir
Alþingi er gert ráð fyrir að halda
áfram með almenna 9% vöragjald-
ið og 25% gjald á drykkjarvörar
og sælgæti. Auk þess á að, fjölga
mjög þeim vöraflokkum sem bera
vöragjaldið og mæta þannig tekj-
utapi ríkissjóðs vegna niðurfelling-
ar fjáröflunartolla af iðnaðarvör-
um samkvæmt skuldbindingum
okkar vegna EES samningsins.
Gjaldflokkamir verða nú alls sex
talsins og gjöldin allt frá 6% og
upp í 30%. Þyngst í þessari breyt-
ingu vegur 30% vöragjald á raf-
magnstæki, 20% á heimilistæki,
16% á bílavarahluti og 6% á hjól-
barða. Til að flækja ekki málið
ætla ég ekkert að fjalla um fyrir-
hugaða fimm flokka farartækja
annarra en fólksbíla með vörugjald
á bilinu 15% — 90% auk 50% vöra-
gjalds á bensín.
Allar era þessar breytingar við
það miðaðar að skila ríkissjóði
tekjum í stað þeirra tolla sem sam-
ið hefur verið um að fella niður.
Þannig er ljóst að tollalækkanir
vegna EES samningsins skila sér
ekki í lækkuðu vöraverði til neyt-
enda. Sumir andstæðingar EES
hafa í þessu sambandi talað um
að verið sé að hlaða upp tollmúram
gagnvart löndum utan EES en
gleyma að geta þess að álagning
vöragjalds er alíslensk ákvörðun
sem hefur ekkert með EES samn-
inginn að gera og takmarkið er
einungis að ná tekjum í ríkissjóð.
Söluskatturinn endurfæddur?
Sú leið sem fara á samkvæmt
framvarpinu er engan veginn sjálf-
sögð. Benda má á að vöragjaldið
Sveinn Hannesson
„Með vörugjaldinu er
viðhaldið tvöföldu kerfi
neysluskatta, sem
hverfa þarf frá í tengsl-
um við endurskoðun á
virðisaukaskattinum,
hvort sem sú endur-
skoðun leiðir til fleiri
skattþrepa eða fækkun-
ar undanþága. Með
tveggja þrepa virðis-
aukaskatti og sex þrepa
vörugjaldi erum við
komin með átta þrep
neysluskatta sem er
gersamlega fáránlegt.“
hefur marga sömu ókosti og gamli
söluskatturinn. Sértæk skatt-
heimta af þessu tagi hefur í för
með sér neyslustýringu og veru-
lega mismunun milli vörategunda
og þá um leið milli framleiðenda.
Þá hefur álagning vöragjaldsins
t.d. á margar tegundir byggingar-
efnis uppsöfnunaráhrif í fram-
leiðslukostnaði innlendra fyrir-
tækja. Vöragjaldið er miðað við
heildsöluverð. Þegar um innflutn-
ing er að ræða er vöragjaldið inn-
heimt við tollafgreiðslu og þá
bætt við vöraverðið svokallaðri
„reiknaðri" heildsöluálagningu.
Hér hefur verið stuðst við eina
reglu á allar vörur og er áætluð
heildsöluálagning við tollaf-
greiðslu 25%. Sé raunveraleg
álagning hærri felst í þessu mis-
munun innlendum framleiðendum
í óhag.
Óhófleg skattheimta = Minni
skatttekjur
Engum blöðum er um það að
fletta að óhófleg skattheimta á
borð við álagningu 25% vöragjalds
og síðan 24,5% virðisaukaskatts
þar ofan á hefur mikil áhrif á
neyslu fólks. Skattheimta sem
þessi er löngu komin yfír þau
mörk að skila ríkissjóði auknum
tekjum.
Samtök iðnaðarins hafa í um-
sögn um nýja vörugjaldsframvarp-
ið varað við þeirri háskalegu þróun
að festa hið meingallaða vöragjald
enn í sessi með því að auka þátt
þess í skattkerfinu. Gjaldið hefur
stöðugt farið hækkandi og engin
merki era um að til standi að efna
það fyrirheit sem gefíð var í
tengslum við kjarasamninga 1989,
að afnema beri þessa skattheimtu
af öllum vöram sem framleiddar
era hér á landi í samkeppni við
innflutning. Þvert á móti hafa ver-
ið uppi hugmyndir um að auka enn
á þessa skattheimtu við afgreiðslu
framvarpsins, þó ekki hafí fengist
staðfest hvar bera á niður. Því
verður ekki að óreyndu trúað að
ríkisstjómin telji fært að auka við
þessa skattheimtu og allra síst á
þá innlendu framleiðendur sem
þegar era að kikna undan þessu
gjaldi.
Tvöfalt kerfi neysluskatta
Með vörugjaldinu er viðhaldið
tvöföldu kerfí neysluskatta, sem
hverfa þarf frá í tengslum við
endurskoðun á virðisaukaskattin-
um, hvort sem sú endurskoðun
leiðir til fleiri skattþrepa eða fækk-
unar undanþága. Með tveggja
þrepa virðisaukaskatti og sex
þrepa vörugjaldi eram við komin
með átta þrep neysluskatta sem
er gersamlega fáránlegt. Stjórn-
völd verða að taka sér tak og sam-
eina þessa skattheimtu í eitt kerfí
neysluskatta og þá kemur aðeins
til greina að nota virðisaukaskatt-
kerfíð. Átta skattþrep era þó alger
óþarfí nema menn hafí sett sér
það mark að komast í heimsmeta-
bók Guinness.
Höfundur cr fnunkvæmdastjóri
Félags ísl. iðnrekenda.
Með vísnasöng.
eftir Jón Þórarinsson
Nú er sá árstími, þegar oft er
farið með Kvæðið af stallinum
Christi, sem séra Einar Sigurðsson
í Eydölum orti líklega fyrir einum
400 áram. Við kvæðið er sungið
fallegt lag eftir Sigvalda Kaldal-
óns, og fer það ágætlega ef rétt
er með farið. En á því verður
stundum misbrestur. Það angrar
mig stórlega í hvert skipti sem ég
heyri þar hnökra á og þess vegna
era þessar línur settar á blað.
í kvæðinu ber mest á réttum
tvíliðum, eitt þungt atkvæði og
annað létt: Nóttin var sú ágæt
ein (áhersluatkvæði feitletrað).
En þar koma einnig fyrir réttir
þríliðir, eitt þungt atkvæði og tvö
f—— 1
"7T— s, V—1, t L
T7T\ TiT / 1 ir L 9 f
— :£ i 7
1. Þaö er nú heims-ins þraut - ar - mein
2. Svo haf-a engl - ar um þaö rætt
-ft --j\- --—f ^
é=H= 3. 1 : 1 jr—4 lág - an stall var lagö - ur hann
0 , j
^ --J— 4. 1 11 1 Friö-ur á jörð-u og 4 - feng - in sátt
0 f N K |V~~: p — -1
b. þVl hef ég mig þang - að, - herr - -lí-1 a minn
léttari: í allri veröldu ljósið skein
(veröldu er þríliður). Stundum
kemur áherslulaus forliður (í tón-
list oft nefndur upptaktur) í upp-
hafí Ijóðlínu, eins og í síðara dæm-
inu hér að ofan. Þar kemur forlið-
urinn á undan tvílið. En hann gefy
ur líka komið á undan þrílið: í
Betlehem var það barnið fætt.
(Betlehem er þríliður).
Mönnum hættir til, einkum í
upphafi þriðju ljóðlínu í sumum
vísunum, að ragla saman tvílið
með forlið annars vegar (létt-
þungt-létt atkvæði) og þrflið hins
vegar (þungt-létt-létt). Lagið býr
yfír þeim sveigjanleik, að auðvelt
er að fella það að öllum þessum
tilbrigðum í bragarhættinum, og
það er alveg nauðsynlegt að gera
það. Annað væri misþyrming á
ljóðinu.
Skulu nú tínd til nokkur dæmi
um það sem átt er við.
Jón Þórarinsson
„Fegfurð ljóðsins býr
meðal annas í þessari
svolítið óreg'luleg'u
hrynjandi, og einn höf-
uðkostur lagsins er
hversu auðveldlega það
aðlagast henni.“
1) í fyrsta erindi er oft sungið:
það er nú heimsins þrautarmein,
og því miður hefur textinn stund-
um verið settur þannig við lagið
á prenti. Þegar svona er sungið
er fyrsta orðið gert að áherslulaus-
um forlið, en í rauninni er um að
ræða fyrsta atkvæði í þrflið, enda
ber það fyrri stuðul braglínunnar
og hlýtur því að fá áherslu.
2) í öðru erindi kann að vera
álitamál hvort syngja skal: svo
hafa englar, eða svo hafa englar
um það rætt, og þykir mér þó hið
síðara (þríliðurinn) fara mun bet-
ur.
3) í þriðja erindi er hins vegar
alveg ljóst að braglínan hefst á
léttum forlið, því að stuðull kemur
á annað atkvæðið: / lágan stall
var lagður hann.
4) Jafnljóst er í fjórða erindinu
að Íínan hefst á þrílið (án upp-
takts): Friður á jörðu og fengin
sátt.
5) í sjötta erindi hefst brag-
línan á þrílið með upptakti: Því
hef ég mig þangað, herra minn.
Það er í 5. og 6. takti lagsins
sem á þetta reynir (stundum með
forlið sem kemur í lok 4. takts).
Þau dæmi sem hér hafa verið tek-
in gætu litið þannig út á nótum:
Hér læt ég þessu lokið, en heiti
á tónmenntakennara og aðra sem
standa fyrir flutningi þessa fagra
ljóðs og lags að athuga nú nótur
sínar (og samvisku í þessu efni)
og kippa í lag því sem áfátt kann
að hafa verið um rétta skiptingu
í bragliði og áhersluskipan. Fegurð
ljóðsins býr meðal annas í þessari
svolítið óreglulegu hrynjandi og
einn höfuðkostur lagsins er hversu
auðveldlega það aðlagast henni.
Með bestu kveðjum og jólaósk-
um.
Höfundur er tónskáld.