Morgunblaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1992
Því ekki þjóðarat-
kvæðagi'eiðslu?
eftir Gunnlaug
Júlíusson
Umfangsmikil umræða fór fram
fyrr í haust um það hvort efna ætti
til þjóðaratkvæðagreiðslu um EES-
samninginn eða ekki, áður en hann
verður endanlega afgreiddur. Mörg
orð féllu að því í því sambandi og
ekki öll viturleg. Það sem einna
merkilegast kom fram í þessari
umræðu var sú afstaða stjórnvalda
og þeirra er þau styðja, hve varhuga-
vert væri að hleypa almenningi ná-
lægt ákvarðanatöku um málið. Fólk-
ið í landinu átti ekki að hafa vit á
meginatriðum málsins, það átti að
greiða atkvæði um allt annað en
kosið væri um og jafnvel kom fram
ótti um að kjósendur nýttu sér tæki-
færið og létu óvinsæl stjórnvöld upp-
skera eins og til hefur verið sáð.
Oft gátú menn ekki dulið foragt sína
á kröfum almennings um virkt lýð-
ræði. Aðstoðarmaður utanríkisráð-
herra kallaði kröfur stjórnarandstöð-
unnar, stærstu launþegasamtaka
landsins og tugþúsunda einstaklinga
um þjóðaratkvæði „sífellt suð“.
Aðdróttanir prófessorsins
Prófessor við Háskóla íslands og
forstöðumaður félagsvísindastofn-
unar skrifaði t.d. grein í Mbl. þann
5. nóvember þar sem hann færir
ýmis rök að því að óviturlegt sé að
viðhafa þjóðaratkvæðagreiðslu um
þetta mál og önnur yfirleitt. Reynd-
ar skriplar hann heldur betur á sköt-
unni þegar hann fullyrðir að „for-
ystumenn Framsóknar og Alþýðu-
bandalagsins kjósi nú að hlaupa út
undan sér og styðji nú þjóðarat-
kvæðagreiðslu í þeirri von_ að það
kæmi ríkisstjórninni illa“. Á hverju
byggir prófessorinn þessa fullyrð-
ingu? Slíkar lágkúrulegar aðdróttan-
ir eiga ekki heima í fræðilegri um-
fjöllun frá prófessor við HI sem í
þokkabót kennir sig við Háskólann
í undirritun greinarinnar.
Gilda önnur lögmál á íslandi
en í öðrum löndum?
Miklar breytingar eru að eiga sér
stað í Vestur-Evrópu, bæði í EFTA-
löndunum og innan Evrópubanda-
lagsins. Ríki EB stefna að því að
þróa samvinnu sína í átt að meiri
samruna, flest EFTA-ríkin hafa sótt
um inngöngu í EB og koma þar til
með að breyta stjómkerfi sínu á
margan hátt. Þjóðaratkvæðagreiðsla
hefur átt sér stað í Danmörku,
Frakklandi og írlandi um aukinn
samruna EB-ríkjanna. Niðurstaðan
í Danmörku og Frakklandi hefur
haft miklar pólitískar afleiðingar.
Það var eins og stjórnmálamenn og
embættismenn vöknuðu upp við
vondan draum við þá gjá sem orðin
var milli þeirra og almennings. Eftir
það er talað um valddreifingu, nauð-
syn á auknum áhrifum ahnennings
og fleira í þessum dúr. í Svíþjóð,
Noregi og Finnlandi verður væntan-
legur samningur við EB lagður und-
ir dóm þjóðarinnar.. Maður fer að
velta fyrir sér hvað sé öðruvísi í
þessum löndum þar sem stjórnvöld
eru óhrædd við að leggja afdrifaríka
og flókna samninga undir dóm þjóð-
arinnar. Er almenningur betur upp-
lýstur þar, ganga pólitískir loddarar
ekki lausir þar, eru ríkisstjórnir svo
vinsælar að þær þurfa ekki að ótt-
ast að kosið sé um annað en viðkom-
andi samning, er hlutfall óráðinna
svo lítið að ekki þurfi að óttast að
skyndilegar breytingar í afstöðu
þeirra skipti sköpum um niðurstöð-
una? Þessum spurningum er öllum
hægt að svara neitandi. Því er ekki
sagt við fólkið í þessum löndum að
þjóðaratkvæðagreiðsla kosti of mik-
ið þannig að það verði að sætta sig
við að prófa aðildina um nokkurra
ára skeið og síðan sé hægt að segja
sig úr bandalaginu ef aðildin sé ekki
sá ávinningur sem líklegt þótti? Lík-
lega bera stjómvöld það mikla virð-
ingu fyrir kjósendum sínum að þeim
dettur ekki í hug að bera slíkt rugl
á borð fyrir þá.
Hvað er öðruvísi á íslandi?
En hvers vegna em þessir hlutir
Gunnlaugur Júlíusson
„Því skyldum við frekar
fá kröfur á íslandi en
erlendis um tugi þjóð-
aratkvæðagreiðslna
eins og utanríkisráð-
herra hefur haldið
fram, ef ein á sér stað?“
þá bornir á borð fyrir okkur hérlend-
is? Ef ekki er hægt að færa rök
fyrir því að almenningur sé verr
upplýstur hérlendis enn í þeim ná-
grannalöndum þar sem þjóðarat-
kvæðagreiðsla er framkvæmd þá
falla þær mótbárur dauðar og
ómerkar. Ef ekki er hægt að færa
haldbær rök fyrir því að Islendingar
taki afstöðu í slíkum málum út frá
allt öðrum atriðum en kosið er um
frekar en erlendir kjósendur, þá fell-
ur sú viðbára einnig dauð og ómerk.
Því skyldi þjóðaratkvæðagreiðsla um
EES á íslandi skapa svo afdrifaríkt
fordæmi að yrði farið að leggja flest
mál undir atkvæði þjóðarinnar frek-
ar hérlendis en í nágrannalöndunum.
í Noregi og Svíþjóð hafa t.d. farið
fram 5-6 þjóðaratkvæðagreiðslur á
þessari öld. Því skyldi þróunin verða
önnur hérlendis? Því skyldum við
frekar fá kröfur á íslandi en erlend-
is um tugi þjóðaratkvæðagreiðslna
eins og utanríkisráðherra hefur hald-
ið fram, ef ein á sér stað? Fyrir því
liggja engin haldbær rök. Því er
ekkert mark takandi á þeirri við-
báru. Hvað er þá eftir sem veldur
því að önnur lögmál eru talin gilda
hérlendis en í nálægum löndum?
Stjórnvöld eru orsökin!
Það eina sem eftir er að telja upp
og veldur því að ekki er hægt að
halda þjóðaratkvæðagreiðslu um
mikilvæg mál hérlendis eins og í
nágrannalöndum okkar eru stjórn-
völd. Þau hljóta því að hafa aðra
afstöðu gagnvart kjósendum en ger-
ist í kringum okkur. Stjórnvöld og
talsmenn þeirra eru því eini þátt-
urinn í þessari keðju sem er frá-
brugðinn hliðstæðum sínum í ná-
grannalöndum okkar. Á þeirra veg-
um var allt tínt til sem hugsanlegt
er til að koma í veg fyrir að þjóðin,
fólkið sjálft sem verður að taka af-
leiðingum af gerðum stjórnvalda, fái
að segja meiningu sína í afdrifarík-
asta máli sem við höfum staðið
frammi fyrir frá stofnun lýðveldis-
ins. Þar sem stjórnvöld virðast
standa í vegi fyrir því að virkt lýð-
ræði skipi jafn háan sess á íslandi
og í nálægum löndum, þá er ekki
til nema eitt svar við því, það verður
að afmunstra yfirmennina.
Höfundur er hagfræðingvr
Stéttarsambands bænda.
Forsendur sögnstefnunnar
eftir Siglaug
Brynleifsson
Upphaf og kveikju að þeirri
stefnu, sem birtist í ýmsum seinni
tíma ritum um íslenska sögu fyrri
alda og allt til nútímans eru að fínna
í uppsetningu sovéskrar hugmynda-
fræði og sagnfræði um upphaf og
gang Októberbyltingarinnar í Rúss-
landi 1917. Það var bylting í Rúss-
landi í febrúar 1917 og þar með var
zarstjóminni steypt og tilraun gerð
til þess að mynda vestrænt stjóm-
arfar í Rússlandi. „Októberbylting-
in“ sama ár var hins vegar ekki
bylting í þeim skilningi að þorri þjóð-
arinnar risi upp gegn valdhöfum.
Það sem gerðist í október var valda-
rán fámenns skipulags byltinga-
hóps, sem var fjármagnaður af
þýska herforingjaráðinu og jafnvel
skipulagður af þeirri stofnun undir
forastu Leníns. Síðar varð að búa
til „hina miklu októberbyltingu" og
það var gert af marxískum hug-
myndafræðingum eða öllu heldur
sovéskum hugmyndafræðingum.
Lygasagan um byltingu í október
var búin til og gerð að sögu, sem
var síðan upphafið að sögu Sovét-
ríkjanna.
Á Vesturlöndum vissu menn
sannleikann, en í síðari heimsstyij-
öld breyttust skoðanir margra í þá
vera að forastulið Sovétríkjanna
væri viðræðuhæft. Það álit var ríkj-
andi allt frá síðari hluta styijaldar-
innar og til þess að ,jámtjaldið“ var
dregið fyrir austurhluta Evrópu
(Churchill). Sovétríkin unnu frá
upphafí að því að magna upp og
halda við algjörum fjandskap við
Vesturlönd. Þessi fjandskapur
byggðist á skoðuninni um hinn for-
dæmda heim kapítalismans annars
vegar og hinn nýja heim sósíalism-
ans, framtíðina, hins vegar.
Á sjöunda áratugnum breyttu
sovéskir valdamenn um aðferðir,
þeir viðurkenndu terrorisma Stalíns
og tóku _að tala um vísi að slökunar-
stefnu. Á Vesturlöndum tóku sósíal-
istar og kommúnistar þessum boð-
skap fagnandi og þá kom upp hug-
takið „mannlegur sósíalismi". Á
Vesturlöndum var sú skoðun ríkj-
andi meðal sagnfræðinga, að Sovét-
ríkin væra ríki harðstjómar og kúg-
unar, höfuðandstæðingur vest-
rænna lýðræðisríkja. Með breyttri
afstöðu Khrashehvs til Stalíns hófst
nýr þáttur í áróðurstækni sovéskra
hugmyndafræðinga um sögu Sovét-
ríkjanna. Stalín var kennt um hryll-
inginn og Lenín settur upp sem hinn
sanni sósíalisti, jafnvel „mannlegur
sósíalisti". Tveir breskir sagnfræð-
ingar, Carr og Deutscher, og ýmsir
fleiri höfðu skrifað mikil verk um
sögu Sovétríkjanna og valdamanna
þar í stíl sovéskra hugmyndafræð-
inga. Á sjöunda áratugnum magn-
aðist áróðurinn meðal skoðana-
bræðra Carrs. Sovétríkin vora hlut-
geng og allt stefndi þar að fullkomn-
un hins endanlega ríkis jafnaðar og
réttlætis. Árangur þessa áróðurs
varð sá að áhrif marxista innan
háskóla á Vesturlöndum jókst hröð-
um skrefum, ekki síst með auknum
áhrifum þeirra sagnfræðinga sem
töldu alla sögu fyrst og fremst „þró-
unarsögu samfélaga". Pólitísk saga
og menningarsaga skipti litlu máli,
hið óljósa og fljótandi hugtak „sam-
félagssaga" bar 1 sér marxíska
söguskoðun, um að öll samfélög
þróuðust itl sósíalismans. Þessi
skoðun varð trúaratriði meðal hluta
menntamanna á Vesturlöndum, sem
mótuðu söguskoðanir að hluta á
ofanverðri 20. öld.
Áhrifamiklir aðilar að þessari
söguskoðun vora framkvöðlar og
kenningasmiðir „Frankfurter skól-
ans“ og þeir urðu boðberar (m.a.
Marcuse, Adomo og Horkheimer)
blauthyggjustefnunnar, sem kom
fram í umrótinu 1968, þegar
„valmúakynslóðin" þ.e. ’68 kyiislóð-
in tók að móta skólastefnu innan
vissra háskóla í Bandaríkjunum og
Evrópu.
Hér á landi hafa „stjúpsynir
Stasi“ og áhangendur marxískrar
söguskoðunar mótað meira og
minna þær kennslubækur sem not-
aðar era í íslenska fræðslukerfmu
bæði í mannkynssögu og íslands-
sögu. Inntak þessara bóka er algjör
fordæming á fortíðinni oft í formi
afskræmingar manna og málefna
fyrri tíðar og allt stefnir samkvæmt
kenningunum að fullkomnum sósíal-
ísks samfélags, sem verður lok allr-
ar sögu.
í þessum kennslubókum og einnig
í íslandssögubókum, sem ætlaðar
era til almenns lestrar, örlar vart á
þeim skilningi að fortíðin verði að-
eins skilin (að nokkra) á hennar
eigin forsendum. Dómar- og stað-
reyndaumfjöllun er bundin viðhorf-
um „nútímamanna". sem því miður
virðast samkvæmt skoðunum höf-
undanna og skrifum vera mörkuð
talsverðri sjálfdrýldni og miklum
skorti á innlifun og takmörkuðum
. heiðarleika varðandi val og úr-
vinnslu heimilda, auk þess sem hug-
takið menntun þeirra sjálfra verður
að vera í gæsalöppum.
Hugmyndir manna um umhverfíð
og heiminn berast nú með fjölmiðlun
upplýsinga og frétta. Hugmyndir
um fortíðina era mótaðar meðal
flestra með þeirri uppfræðslu og
þeim hugmyndum sem sagnfræðin
veitir í skólum, þar verða áhrifin
sterkust og mest mótandi og hljóta
að verða tekin gagnrýnislaust gild
af „fórnarlömbum vitlausra kenni-
setninga". Eitt er það sem eykur
áhrifamátt skrifanna en það er að
höfundarnir era fullkomnlega vissir
í sinni sök og skrifa. gjarnan og
ræða um „menntun“ sína. Hógværð
þeirra er í lágmarki.
Þrátt fyrir atburðina 1989-1991
virðast gjörbreytt viðhorf til sögu-
kenninga með hruni marxískrar
söguskoðunar engin áhrif hafa haft
á höfunda íslenskra kennslubóka í
sögu. Þeir halda „blýfast í lífsskoðun
sína“ og allt endurmat á sögu „Okt-
óberbyltingarinnar“ og atburða sem
fjær eru í tíma hefur farið framhjá
þeim. Það er ekki aðeins full þörf,
það er menningarleg lífsnauðsyn að
stöðvaðar verði frekari útlistanir
Siglaugur Brynleifsson
„Hér á landi hafa
„stjúpsynir Stasi“ og
áhangendur
marxískrar söguskoð-
unar mótað meira og
minna þær kennslu-
bækur sem notaðar eru
í íslenska fræðslukerf-
inu bæði í mannkyns-
sögu og íslandssögu.“
marxískara söguskoðunar innan
fræðslukerfísins, því þar situr lygin
í öndvegi.
Höfundur er rithöfundur.
Bókhaldsforritið Vaskhugi
Sigurður Brynjólfsson,
bflstjóri með sjálfstæðan
rekstur:
„Nú eru páskarnir orðnir
frítími, áður fóru þeir í
bókhaldsrugl".
Vaskhugi færir sjálfvirkt í DEBET og KREDIT.
Vaskhugi er í notkun um allt land. Hann hentar flestri starfsemi þar sem
kaup og sala eiga sér stað, svo sem hjá verktökum, iönaðarmönnum,
sjoppum, verkfræöingum, svo eitthvað sé nefnt.
Verð á Vaskhuga er kr. 48.000,-, sem er svipað og ein vinnslueining
kostar í eldri kerfum.
. Hringið og við sendum bækling um hæl
IpVaskhugi hf. T? 682 680
Fóstrur mótmæla að-
gerðum stjórnvalda
MÓTMÆLT er harðlega fyrirhuguðum aðgerðum ríkisstjórnarinnar
af fundi stjórnar kjararáðs 1. fulltrúa deilda og samninganefnda
Fóstrufélags íslands og sagt að þær feli í sér mikla skerðingu á
ráðstöfunartekjum og bitni harðast á barnafjölskyldum og sjúkling-
um.
Einnig segir að enn og aftur sé völd að hætta nú þegar við þessi
höggvið í sama knérann og vegið áform og fara aðrar leiðir til að
að velferðarkerfinu og enn sé breiðu mæta þeim vanda sem við blasir í
bökunum markvisst hlíft. Síðan seg- atvinnulífi þjóðarinnar."
ir: „Fundurinn skorar því á stjóm-