Morgunblaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1992
51
Tungnmálavandi
í norrænu starfi
eftirEggert
Asgeirsson
í samstarfi Norðurlandaþjóða
er tækifæri sem óvíða gefst ann-
ars staðar að koma góðu til leið-
ar. Þeir sem hafa trú á starfinu
leggja sig fram og gera sitt besta
verða þjóð sinni, Norðurlöndum
og veröldinni að gagni.
Norðurlandamál eru ólík. Fjórð-
ungur íbúanna þarf að kunna ann-
að en móðurmálið til að hafa gagn
af starfinu. Til að beita áhrifum
verður að kunna dönsku, norsku
og sænsku. Auk íslendinga eru
það fínnskumælandi Finnar, Sam-
ar, Færeyingar og Grænlendingar.
Danir, Norðmenn og Svíar
þurfa að leggja sig fram ef sam-
skiptin eiga að takast vel. Á því
er misbrestur. Þeim verður samt
æ ljósara, að ef þeir gera það
ekki bitna erfiðleikar á Finnum
og íslendingum, svo þeir séu
nefndir er mjög taka þátt í starf-
inu. Heildarárangur verður lítill.
Ráðstefnur, námskeið og fundir
koma ekki að fullu gagni. Miklu
kostað til lítils.
Norrænt samstarf er ekki mik-
ils virði ef jafnræðis er ekki gætt.
Eftir fund er ég átti hlut að kom
upp óánægja vegna þess að árang-
ur varð ekki sá sem vænst hafði
verið. Var það í fyrstu rakið til
ólíkra tungumála. Kom síðar í ljós
að fleiru var um að kenna. Erfíð-
leikar komu niður á Finnum og
Islendingum.
Tungumálavandi hefur verið
ræddur á Norðurlandafundum,
rannsóknir gerðar, stofnanir sett-
ar til að sinna málinu og rit gefin
út. Nýlegt endurmat á samstarf-
inUj gerir þessari hlið ekki skil.
Á stjórnmálasviðinu hafa heyrst
óskir um ensku á fundum. Kannski
til að allir hafi sama tunguhaft!
Er það bein afleiðing þess er skóla-
fólk á um kosti að velja í námi
sínu. Þetta hefur mikil áhrif t.d.
á sémám. Enska er samnefnarinn
og enskar bækur einu fagbækurn-
ar, utan móðurmálsins, sem allir
þykjast geta notað. íslenskt náms-
fólk leitar til margra heimshluta,
sækir jafnvel nám á ensku meðal
frönsku-, þýsku- og norrænu
mælandi þjóða.
Sameiginleg menning og
bræðralag Norðurlanda heldur
þeim saman. Enska smýgur, eins
og fyrr var drepið á, inn um gátt-
ir og óvíst hvenær ístöðulausir
gefast upp fyrr sókn enskusinna.
Til að halda tengslum og norrænni
menningu þarf norræna að hafa
nokkum forgang.
Krafa um norrænt mál getur
leitt til þess að fundir verði einhæf-
ir ef við útilokum með því annað
hæfileikafólk. Hið sama á að sínu
leyti einnig við um fundi sem
haldnir eur á öðrum tungumálum.
Ekki þarf að orðlengja að enska
er gott mál. Þeir er ensku hafa
að móðurmáli standa að sjálfsögðu
vel að vígi, ásamt öðmm er hafa
tök á málinu. Geta þeir komið ár
sinni fyrir borð á enskumælandi
fundum. í Evrópustarfí sækir
franska og þýska á og þurfa þeir
sem ætla sér hlut þar að kunna
málin.
Rannsóknir sýna að meðal
þeirra sem taka þátt í Norður-
landastarfi em fáir sem kunna
ensku vel. Enskan er því ekki ein-
hlít lausn. Margir hafa tileinkað
sér það sem kalla mætti sólar-
stranda- eða hótelmál („the key
please“) og sýna enn að auðlærð
er ill enska, svo gamalt orðtak sé
fært til nútíma.
Erfítt er að ræða að gagni og
eiga fjölbreytt samskipti við þá er
ekki tala gott mál. Fyrir þá sem
tala annað mál en sitt eigið er
gott að eiga viðmælanda er talar
ljóst og fagurt mál. Em það rök
fyrir því að við reynum að eiga
skipti við Skandinava á þeirra
máli fremur en að ætlast til að
þeir tali ensku. Ég reikna ekki
með að neinn ætlist til að tekin
sé upp spænska þótt sá kunni
hana.
• Furða er hve lítt Norðurlanda-
samtök hafa sinnt þessu. Norður-
lönd hafa ekki markvissa stefnu.
Sendiherrar Norðurlanda ávarpa
fundi hér á lélegri ensku.
Okkur hættir til að leggja mikið
upp úr hvaða tungumál er notað
í starfínu. Gleymum gjama því
sem mikilvægt er, að leggja okkur
fram á fundum, undirbúa okkur
og velja rétta fulltrúa; gera kröfur
til þeirra um að þeir standi sig og
komi upplýsingum á framfæri við
aðra er heim kemur. Leggjum
vinnu í málefni fremur en tung-
ulipurð í tíma — eða ótíma!
Að sjálfsögðu em tungumál erf-
ið og geta verið hindmn í sam-
skiptum, hvort sem er á Norður-
löndum eða annars staðar. Margt
má gera til að draga úr erfíðleik-
unum. Velja auðveld orð o.s.frv.
Algengt er að ræðumaður setji
sér að tala hægt'Og skýrt. Fáir
halda lengi út að breyta talsmáta
og gleyma sér. Einfalt ráð hefur
nýst vel. Ræðumenn velja sér
rullu. Fara úr eigin hlutverki og
leika. Ráðið hefur vakið athgyli —
og kæti.
Við gætum hugsað okkur að
Dani setji sér að tala eins og uppá-
haldsleikarinn, t.d. Poul Reumert,
með áherslum sem gera dönsku
sérkennilega, fallega og skýra.
Svíi gæti valið Jarl Kulle. Aðferðin
kemur okkur að notum er við
leggjum okkur fram um að tala
önnur tungumál vel. Algengt er
að lesa kvæði upp undir áhrifum
frá Davíð eða Jóni Helgasyni.
Vandi margra þjóðtungna er að
ungt fólk, eða þeir sem það tekur
sér til fyrirmyndar, talar áherslu-
Eggert Ásgeirsson
„Við eignm að halda
okkur við norræn mál
í Norðurlandastarfi.
Mikilvægt er að und-
irbúa fundi vel, stjórna
þeim og skipuleggja af
kostgæfni, vanda val á
ræðumönnum. Tryggja
að efni sé vel fram
sett.“
lítið, óskýrt og hratt. Talfærin
slakna og fólk beitir ekki tungu
og rödd svo sem áður var talið að
allir gerðu. Þetta kemur niður á
áheyrendum sem eiga erfítt með
að fylgjast með. Ekki ætti að velja
til ræðuhalds eða fyrirlestra aðra
en þá er uppfylla lágmarkskröfur.
Nú orðið er fólk óhrætt við að
koma fram. Fleiri gera en geta.
Espólín-nafnið er útdautt hér á
landi. í Noregi er Gísli Espólín
Jónsson, frændi okkar í 5. lið,
frægur rekstrarfræðingur. Hann
hefur sett fram kenningu sem
gengur gegn gæðablóðinu í stjóm-
un. Hann rekur margan vanda,
m.a. í ráðstefnuhaldi, til góðhjart-
aðra stjórnenda sem undirbúa
fundi illa, láta viðgangast að hver
sem vill sæki fund án þess að
hafa til þess unnið, undirbúi sig,
geri þar gagn eða gefíst tími til
þess. Kenningar hans eiga ekki
síst við fjölþjóðlegar ráðstefnur.
Gísli neftiir að óstundvísi og hyskni
verði samt aldrei til þess að menn
missi af flugi á fundi í útlöndum!
Er norrænir menn koma á al-
þjóðlega fundi rekur þá í roga-
stans yfír hve fulltrúar stórþjóða
ráða þar miklu og láta að sér
kveða. Telja menn gjaman að það
megi rekja til kunnáttu í frönsku,
þýsku eða ensku. Ef að er gáð'
sýnir sig að þeir koma undirbúnir
til funda enda til þess ætlast að
þeir vinni og skili árangri. Er mik-
il upphefð talin að því að vera
valinn til funda enda koma fáir á
hvem í stóru löndunum, eins og
sagt var.
Vegna fámennis norrænna
þjóða koma margar stefnur á lítinn
hóp sem ekki skilar neinu af sér
vegna þess að þeir hafa hvorki
tíma til undirbúnings eða þrek til
að fylgja málum eftir. Eini mæli-
kvarðinn á sókn er stundum hvort
menn koma fölir eða sólbrenndir
heim!
Niðurstaðan er sú, að vanda í
norrænu starfí megi leysa með því
að undirbúa fundi vel og mark-
visst.
Huga þarf að skipulagi funda
til þess að þeir er verst eiga með
að skilja það sem fram er fært fái
stuðning.
Ekki síst er val manna á stefn-
ur stundum ómarkvisst. Menn era
valdir stöðuheitis vegna, ekki
vegna þess að líklegt sé að þeir
hafí tök á efninu, skilji það sem
fram fer eða skili því frá sér aft-
ur. Er eins líklegt að til funda'
veljist fólk sem ekki hefur vald á
tungumálum. Þetta á bæði við
fundi á Norðurlöndum og öðrum
heimshomum.
Niðurstaðan er að við eigum að
halda okkur við norræn mál í
Norðurlandastarfi. Mikilvægt er
að undirbúa fundi vel, stjóma þeim
og skipuleggja af kostgæfni,
vanda val á ræðumönnum.
Tryggja að efni sé vel fram sett.
Og þátttakendur hæfír.
Árangur funda er sem sé undir
fleira kominn en því hvort notuð
er danska, sænska eða norska.
Þátttakendur þurfa að gera
kröfur til sín og annarra. Þá fyrst
er árangur tryggður er þátttak-
endur nota sjálfsagðan rétt sinn
og fínna að því sem fram er borið
ef þeir telja ástæðu til.
Slæmur fundur er dýr, reyndar
verri en enginn.
Höfundur er skrifstofustjóri.
Nýtt tilbob í ríkisvíxla
fer fram mibvikudaginn
16. desember
Næstkomandi miðvikudag fer fram nýtt tilboð í
ríkisvíxla. Um er að ræða 4. fl. 1992 í eftirfarandi
verðgildum:
Kr. 1.000.000 Kr. 50.000.000
Kr. 10.000.000 Kr. 100.000.000
Ríkisvíxlarnir eru til 3 mánaða, með gjalddaga
19. mars 1993. Þessi flokkur verður skráður á
Verðbréfaþingi íslands og er Seðlabanki íslands
viðskiptavaki ríkisvíxlanna.
Ríkisvíxlarnir verða seldir með tilboðsfyrirkomu-
lagi. Lágmarkstilboð samkvæmt tilteknu tilboðs-
verði er 5 millj. kr. og lágmarkstilboð í meðalverð
samþykktra tilboða er 1 millj. kr.
Löggiltum verðbréfafyrirtækjum, verðbréfa-
miðlurum, bönkum og sparisjóðum gefst einum
kostur á að gera tilboð í ríkisvíxlana samkvæmt
tilteknu tilboðsverði.
Aðrir sem óska eftir að gera tilboð í ríkisvíxla eru
hvattir til að hafa samband við framangreinda
aðila, sem munu annast tilboðsgerð fyrir þá og
veita nánari upplýsingar. Jafnframt er þeim
sjálfum heimilt að bjóða í vegið meðalverð
samþykktra tilboða (meðalávöxtun vegin með
fjárhæð).
Öll tilboð í ríkisvíxlana þurfa að hafa borist
Lánasýslu ríkisins fyrir kl. 14, miövikudaginn
16. desémber. Tilboðsgögn og allar nánari
upplýsingar eru veittar hjá Lánasýslu ríkisins /
Þjónustumiðstöð ríkisverðbréfa, Hverfisgötu 6,
1 síma 62 60 40.
a
ÞJÓNUSTUMIÐSTÖÐ
RÍKISVERÐBRÉFA
LANASYSLA RIKISINS
Hverfisgötu 6, 2. hæð, 150 Reykjavík, sími 91- 62 60 40.