Morgunblaðið - 11.05.1993, Side 18

Morgunblaðið - 11.05.1993, Side 18
18 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. MAI 1993 Tillíiga um afturför í stjórnun sjúkrahúsa eftir Sigríði Snæbjörnsdóttur og Ragnheiði Haraldsdóttur Að undanförnu hefur orðið bylting í starfsemi og rekstri sjúkrastofn- ana. Annars vegar stafar þessi bylt- ing af örri þekkingarþróun á sviði tækni og vísinda, hins vegar vegna gífurlega aukins kostnaðar sem þessi þróun hefur haft í för með sér. Umræðan um kostnað og aðhald í rekstri heilbrigðisþjónustunnar hef- ur ekki farið fram hjá mörgum hér á landi enda snertir hún flesta lands- menn. Hlutur hjúkrunar í þeim árangri sem náðst hefur hefur þó ekki verið í hávegum hafður í fjöl- miðlum. í þessari grein verður fjallað um einkenniléga mótsögn sem hjúkrun- arfræðingar standa nú andspænis: í kjölfar góðs árangurs af stjórnun- arstörfum hjúkrunarfræðinga stefna ýmsir að því að draga verulega úr stjómunarábyrgð þeirra. Fjölmennasta heilbrigðisstéttin Fjölmennasta heilbrigðisstéttin, þ.e. hjúkrunarfræðingar, hefur að undanförnu verið í fararbroddi í hagræðingu og rekstri í heilbrigðis- þjónustu innan og utan sjúkrahúsa. Hafa þeir fyrir vikið hlotið lof sam- starfsmanna sinna og annarra þeirra er þekkja til reksturs heilbrigðisþjón- ustu. Það er ekki tilviljun sem ræður því að hjúkrunarfræðingar leggja svo mikið af mörkum til þess að halda niðri kostnaði í heilbrigðisþjón- ustu sem raun ber vitni, jafnframt því sem leitast er við að halda sömu gæðum þjónustunnar og við höfum búið við hingað til. Stjórnunarmenntun hjúkrunarfræðinga Hjúkrunarfræðingar hafa í námi sínu, einir heilbrigðisstétta, fengið skipulagðan kúrs í stjórnun, þar sem tekið er á flestum þeim þáttum sem verið er að glíma við í heilbrigð- iskerfínu nú. Auk þess hafa hjúkr- unarfræðingar mjög margir bætt við sig eins til tveggja ára viðbótamámi í stjómun og nokkrir lagt verulega áherslu á stjórnun í framhaldsnámi sínu til meistaragráðu eriendis. Þá hafa hjúkrunarfræðingar verið heilbrigðisstétta áhugasamastir um ýmis námskeið hérlendis og erlendis sem lúta að stjómunarþætti starf- anna. Hjúkrunarfræðingar bera ábyrgð á hjúkrun Lögum samkvæmt bera hjúkrun- arfræðingar ábyrgð á hjúkrun (lög nr. 97/1990). Hjúkrunarfræðingar eru ásamt sjúkraliðum við híið sjúkl- inganna allan sólarhringinn allan ársins hring á sjúkrahúsum. Þar af leiðandi gegna þeir mjög mikilvægu samhæfingar-hlutverki, því á hveij- um degi kemur fjöldi annarra heil- brigðisstarfsmanna á einhvern hátt að meðferð og umönnun sjúklinga. Um mikilvægi klínísks þáttar hjúkr- unar þarf ekki að fjölyrða. Hjúkrunarstjórnir á sjúkrahúsum hafa það hlutverk að bera ábyrgð á og hafa yfirsýn yfir hjúkrun, m.a. skipulag þjónustu, starfsmannahald, gerð fjárhagsáætlana og eftirlit. Mikilvægi stjórnunarhlutverks hjúkrúnarforstjóra og hjúkrunar- framkvæmdastjóra í hjúkrunar- stjómum og deildarstjóra á sjúkra- deildum ætti því að vera öllum ljós. Þeir hafa líka sinnt hlutverki sínu vel og þróað með sér nútíma stjórn- unarhætti, sem hafa komið sjúkling- um og skattborgurum vel á tímum þegar fjárveiting til heilbrigðismála er takmörkuð. Þeir hafa jafnvel skil- að hlutverki sínu svo vel að öðrum heilbrigðisstéttum hefur e.t.v. verið örlítið ógnað, m.a. vegna þess að hjúkrunarfræðingar hafa átt lítilla fjárhagslegra eiginhagsmuna að gæfa og tekið ákvarðanir með hags- muni sjúklinga og stofnana fyrir augum. Hjúkrunarfræðingar hafa ekki lagt í vana sinn að mikla störf sín opinberlega né heldur hafa þeir fengið rausnarlega fjárhagslega umbun fyrir þau. Þar af leiðandi er almenningi, eðlilega, oft ekki ljóst í hvetju störf hjúkrunarfræðinga em fólgin og hversu mikilvægu hlutverki þeir gegna. Endurskoðun á lögum um heilbrigðisþjónustu Nú stendur yfir endurskoðun á lögum um heilbrigðisþjónustu. Nefnd sú sem fékk það mikilvæga hlutverk er að ljúka störfum. Enginn hjúkranarfræðingur átti setu í þeirri néfnd, þrátt fyrir loforð heilbrigðis- ráðherra um að svo mundi vera. Að undanfömu hefur verið um það fjall- að í fjölmiðlum að f frumvarpsdrög- unum sé stefnt að skertri rekstrar- ábyrgð hjúkrunarfræðinga á sjúkra- stofnunum. í bréfí heilbrigðisráðherra dags. 21. nóvember 1991 til landlæknis er gerð skýr grein fyrir túlkun á núgildandi lögum. Þar segir m.a. þegar vitnað er í 29. gr. heilbrigðis- laganna um hvaða stjómendur verða að vera á sjúkrahúsi: „Samkvæmt þeirri grein þarf að vera yfirlæknir, hjúkranarforstjóri og framkvæmda- stjóri við hvert sjúkrahús og ráðu- neytið lítur svo á að þessir stjórnuna- raðilar heyri hver fyrir sig undir stjórn stofnunarinnar með þau sér- mál sem þeir hver fyrir sig sinna.“ Þessi skilningur er samhljóma skiln- ingi hjúkrunarfræðinga og er í raun grundvöllur fyrir þeirri áherslu sem þeir hafa lagt á hagræðingu og skipulagningu á starfsvettvangi. Breyting í hverra þágu? En hver vill sjá rekstrarábyrgð hjúkrunarfræðinga skerta? Margir kunna að telja að það séu læknar, því þeim er líklega ætlað samkvæmt drögunum að fá forræði yfir hjúkr- un. Gefum því læknum orðið. í sam- tali við Tímann 30. apríl 1993 bend- ir formaður læknaráðs Borgarspít- alans á að þetta kerfi (núverandi stjómskipulag) hafi gengið í mörg ár og eigi að geta gengið áfram. Jafnframt bendir hann á að með áranum hafi hjúkranarfræðingar prðið sífellt sjálfstæðari starfsstétt. í bréfi formanns Iæknaráðs Land- spítalans, dags. 15. desember 1992, sem sent var stjórn Félags háskóla- menntaðra hjúkrunarfræðinga í til- efni af áiyktun þeirra um umrædd framvarpsdrög, segir meðal annars: .... vil ég nota tækifærið og full- vissa stjórn félags yðar um að innan stjórnar læknaráðs Landspítala er fullur einhugur um að virða og meta afstöðu hjúkranarfræðinga, eins og fram kemur í almennri ályktun yðar, sem mér sýnist fyrst og fremst snúa að drögunum að nýju lagafrumvarpi um heilbrigðisþjónustu.“ Ennfremur „. .. af stjórn læknaráðs Landspítal- ans er hlutdeild og frumkvæði hjúkr- unarfræðinga í hagræðingu hér á stofnuninni bæði vel metin og þökk- uð . .. Það er einlæg skoðun mín, að með sameiginlegu átaki verði best staðið að skilvirkri stjórnun og þróun þessa spítala og annarra.“ Ennfremur má minna á, að í þeirri umræðu sem nú á sér stað um breyt- ingar á stjórnskipulagi stærstu sjúkrahúsanna í Reykjavík, hafa ekki komið fram tillögur sem skerða rekstrarábyrgð hjúkrunarfræðinga. Ekki era þó allir læknar samþykk- ir þessum viðhorfum. í samræðum við þá lækna sem telja að lækna- stétt eigi að fara með stjórnun hjúkr- unar, kemur gjaman í ljós að þeir vilja taka við stjórnunarstöðunum og ákvarðanavaldinu, m.a. eins og það snýr að skiptingu fjár. Hins vegar eru þeir hvorki reiðubúnir til að taka á sig stjórnunarvinnuna né axla ábyrgðina á störfunum. Það mættu hjúkrunarfræðingar hafa áfram! Þetta sjónarmið er þó engin Sigríður Snæbjörnsdóttir Ragnheiður Haraldsdóttir „I þessari grein ve,rður fjallað um einkennilega mótsögn sem hjúkrunarfræðingar standa nú and- spænis: I kjölfar góðs árangurs af stjórnunar- störfum hjúkrunarfræðinga stefna ýmsir að því að draga verulega úr stjórnunarábyrgð þeirra.“ ástæða til að eigna nema fáum lækn- um, eins og ummæli læknisfræði- legra yfirmanna tveggja stærstu sjúkrastofnana landsins hér að ofan bera vitni um. Ástæða er til að taka fram hér sérstaklega að hluti af störfum hjúkranarfræðinga á sjúkradeildum felst í að framfylgja fyrirmælum lækna um meðferð sjúklinga og mun að sjálfsögðu vera svo áfram. Um það er ekki ágreiningur. Hjúkrunarfræðingar sýna þoiinmæði Hjúkrunarfræðingar hafa alla tíð sýnt mikla þolinmæði og þeir búa yfír miklu langlundaVgeði hvað varð- ar viðurkenningu á mikilvægi starfa þeirra. Það er þó að bera í bakkafull- an lækinn ef ekki má einu sinni umbuna hjúkrunarfræðingum með því að viðurkenna hlutverk þeirra og störf í lögum um heilbrigðisþjón- ustu. Þolinmæði hjúkrunarfræðinga er því á þrotum, og reiði þeirra vegna þessara síðustu frétta, í kjölfar erf- iðra deilna um kjör, setur mark sitt á alla umræðu meðal þeirra. Hjúkr- unarfræðingar treysta því að lög- gjafinn fallist á sjálfsagðar kröfur þeirra um viðurkenningu á stað- reyndum; að lög um heilbrigðisþjón- ustu endurspegli ábyrgðarsvið hjúkrunar og tryggi stjórnskipulega stöðu hjúkrunarfræðinga í heilbrigð- iskerfinu. Hjúkranarstéttin sættir sig aldrei við að vægi hjúkrunar í heilbrigðiskerfinu verði skert. Höfundar eru báðir hjúkrunar- fræðingar. Sigríður er hjúkrunar- forstjóri Borgarspítalans og Ragnheiður hjúkrunarfram- kvæmdastjóri á Landspítalanum og lektor við námsbraut í hjúkrunarfræði í Háskóla íslands. Bara bamatennur eftir Margréti Rósu Grímsdóttur Sem betur fer heyrist sjaldan' nú orðið: „Þarf nokkuð að lappa upp á þessar tennur, þetta eru jú bara barnatennur." Barnatennur gegna margvíslegu hlutverki og fellur sú síðasta ekki, hjá flestum börnum, fyrr en um 12 til 14 ára aldur. Þær þjóna okkur því einn sjötta hluta ævinnar, þann hluta sem við eram að vaxa og þroskast. Eitt af hlutverkum barnatanna, er að varðveita rými fyrir fullorðins- tennur og beinlínis stýra þeim á rétt- an stað eins og gerist á jaxlasvæðum þar sem tannkím fullorðinsfoijaxls vex inn á milli rótanna á barna- jaxli. Þessi þáttur er þó mis mikil- vægur eftir því hvaða barnatönn á í hlut og minnkar vægið eftir því sem framar dregur í munninum. Leiðir þetta til að líkurnar á að bilið minnki eru meiri ef barnajaxl er dreginn úr ótímabært, en ef um bamaframtönn væri að ræða. í HÁSKÓLI ÍSLANDS ENDURMENNTUNARSTOFNUN HEIMSPEKIDEILD ítalska - byrjendanámskeið Tvö byrjendanámskeið í ítölsku verða á vegum Endurjnenntunarstofnunar og heim- spekideildar HÍ, 24. maí - 12.júní. Námskeiðin eru 45 kennslustúndirað lengd. Kennt í 3 stundir á dag, 5 daga í viku, í 3 vikur. Leiðbeinandi: Lucia Pantaleo, sendikennari frá Studio di Italiano í Róm. Tími: 24. maí- 12. júní. Síðdegisnámskeið: Kl. 17.00-19.45, mánud. til og með fimmtud. og kl. 9.30-12.30 á laugard. Kvöldnámskeið: Kl. 20.00-22.45, mánud. til og með fimmtud. og kl. 13.00-16.00 á laugard. Yerð: Þátttökugjald er 18.000 krónur, námsbækur innifaldar. Upplýsingar í síma 694923 -24 -25. þessu sambandi skiptir aldur barns- ins og tannþroski miklu máli. Því yngra sem barnið er, því líklegra er að bil minnki eða jafnvel lokist al- veg, ef barnatönn er dregin úr ótíma- bært. Hvað er þá til ráða, ef svo óheppi- lega vill til að barnatönn glatast áður en hlutverki hennar lýkur? Tannlæknir sem annast barnið getur komið fyrir rýmishaldara eftir að samanbit og annar kjálka- og tann- þroski hefur verið metinn. Þó er ekki alltaf hægt að koma rýmishald- ara við, t.d. þegar aftasta barnatönn tapast áður en 6 ára jaxlinn kemur í munninn. í flestum tilfellum er það einungis á færi sérmenntaðra tann- lækna í tannréttingum að laga slíkt. Rýmishaldara þarf af fyrrgreindum ástæðum ekki nauðsynlega að koma fyrir á framtannasvæði. Það allra besta er að sjálfsögðu að koma í veg fyrir að barnatönn tapist, áður en hlutverki hennar lýk- ur. Góð munnhirða og hollar matar- venjur vega þar mest. Foreldrar geta best aflað sér upplýsinga um slíkt hjá tannlækni. Að fara með barn til tannlæknis um eins árs ald- ur ætti að vera jafn sjálfsagður hlut- ur og að fara með bam í sprautur á þeim aldri. Tilgangurinn með hvora tveggja er að byrgja brunninn áður en barnið dettur ofan í hann. Einnig er mikilvægt að meta sam- anbit hjá börnum með allar 20 bamatennurnar og hjá eldri börnum sem komin eru með nokkrar fullorð- instennur. Vissar tannskekkjur má lagfæra á þessu stigi á auðveldan og hagkvæman hátt. Má því hugs- anlega koma í veg fyrir flóknar og erfiðar tannréttingar, eða jafnvel aðgerð á unglings- eða fullorðins- áram. Nokkur dæmi um þetta eru m.a.: krossbit, þar sem efri gómur- inn er of þröngur miðað við þann neðri; yfirbit, þar sem neðri kjálkinn Margrét Rós Grímsdóttir „ Að fara með barn til tannlæknis um eins árs aldur ætti að vera jafn sjálfsagður hlutur og að fara með barn í sprautur á þeim aldri.“ er of aftarlega miðað við þann efri, og djúpt bit, þar sem framtennur neðri góms bíta nánast eða alveg upp í tannhold efri góms. Hér hefur aðeins verið fjallað um mikilvægi barnatanna í að varðveita rými fyrir fullorðinstennur. Þá er ónefnt hlutverk þeirra í tyggingu, meltingu, útliti og almennri vellíðan barnsins. Óhætt er því að fullyrða að það er ekkert til sem heitir „bara barnatönn". Höfundur er tannlæknir.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.