Morgunblaðið - 29.05.1993, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MAÍ 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Betri er hálfur skaði
en allur
Sjómenn greinir á um ástand þorskstofnsins og tillögu
„Aflabrögðin styrkjs
ingar fiskifræðinga
Hafrannsóknarstofnun hef-
ur lagt til að þorskafli á
næsta fiskveiðiári verði ekki
meiri en 150 þúsund tonn. Að
öðrum kosti verði gengið um
of á hrygningar- og veiðistofn,
sem þegar séu í sögulegu lág-
marki. Vinnuhópur sérfræð-
inga í hag- og fiskifræði kemst
að svipaðri niðurstöðu. Draga
má þær ályktanir af áfanga-
skýrslu hópsins að hagkvæmar
veiðar úr þorskstofninum liggi
á bilinu frá 125 þúsund í 175
þúsund lestir. Veiði umfram
175 þúsund tonn sé hins vegar
hvorki hagkvæm né hyggileg.
Sú er niðurstaða vinnuhóps-
ins um hagkvæma nýtingu
fiskistofna að verði þorskafli
miðaður við 175.000 lestir sé
líklegt að hrygningarstofninn
haldist óbreyttur, en sýni engin
batamerki á allra næstu árum.
Veiðistofninn minnki hins veg-
ar og fari í lágmark árið 1995.
En litlar líkur séu á hruni
stofnsins og hann rétti smám
saman við til lengri tíma litið.
Minni þorskafli en 175 þúsund
lestir felur í sér hraðari vöxt
stofnsins og dregur umtalsvert
úr líkum á hruni hans. Svipað-
ur þorskafli næstu árin og í
ár, um eða yfir 225 þúsund
lestir, býður á hinn bóginn
heim hættunni á því að draga
verði verulega úr þorskveiðum
innan fárra ára. Obreytt afla-
brögð fela einnig í sér þriðj-
ungs líkur á hruni þorskstofns-
ins, að mati Hafrannsóknar-
stofnunar.
Þessar fiskifræðilegu niður-
stöður, sem koma í kjölfar
margra ára efnahagslægðar,
eru mikið viðbótaráfall fyrir
þjóðarbúið: Atvinnuöryggið,
lífskjörin, skiptahlutann áþjóð-
arskútunni. Verði þorskafli
takmarkaður við 150-175 þús-
und tonn, sem fiskifræðilegar
niðurstöður krefjast, þýðir það
margra milljarða tekjusam-
drátt í þjóðarbúskapnum. Sá
tekjusamdráttur bitnar ekki
einvörðungu á sjávarútvegin-
um, þótt skaði hans verði mest-
ur, heldur jafnframt á efna-
hagsumhverfi landsmanna
allra og skattstofnum ríkis og
sveitarfélaga. Við þessar efna-
hagsaðstæður verða bæði rík-
is- og þjóðarbúskapurinn að
rifa útgjaldaseglin. Við þessar
aðstæður er óhjákvæmilegt að
sjávarútvegurinn hraði rekstr-
arlegri aðlögun að veiðiþoli
helztu nytjastofna.
Aukinn afli á loðnu, rækju
og úthafskarfa, sem stofn-
stærðir þessara tegunda
standa til, dregur eitthvað úr
efnahagsáfallinu. Talið er að í
þessa stofna megi sækja búbót
sem svarar um 20 þúsund
þorsktonnum. Engu að síður
er ljóst, að þjóðin verður enn
að þrengja kost sinn næstu
misserin, ef fylgja á fram til-
lögum um uppbyggingu þorsk-
stofnsins. Og betri er hálfur
skaði strax, sem jafnframt er
vegvísir á betri tíð með þorsk
á miðum, en skaðinn allur inn-
an fárra ára með hruni stofns-
ins.
Það eru gömul sannindi og
ný að auðlindir hafsins gera
landið byggilegt. Eignir þjóð-
arinnar, afkoma hennar og
efnahagslegt fullveldi eru að
lang stærstum hluta sótt til
sjávar. Þorskurinn hefur verið
og er dýrmætasta og gjöful-
usta sjávarauðlindin. Það má
undir engum kringumstæðum
búa honum sömu örlög og
Norðurlandssíldinni, sem var
þungvæg í þjóðartekjum um
áratugaskeið en hrundi vegna
ofveiði og/eða breytinga í líf-
ríki sjávar. Þannig námu síld-
arafurðir 21-45% af árlegúm
útflutningstekjum þjóðarinnar
á árabilinu 1961-1968. Hrun
síldarstofnsins skók afkomu-
og efnahagsundirstöður þjóð-
arinnar á sinni tíð. Hrun þorsk-
stofnsins yrði enn afdrifarík-
ara. Við höfum einfaldlega
ekki efni á að taka þá áhættu
sem ofveiði þorsks hefur í för
með sér.
Hagsmunir íslenzku þjóðar-
innar í þessu máli eru augljós-
ir, hvort heldur séðir eru frá
efnahagslegum eða fiskifræði-
legum sjónarhóli. Við verðum
að fara að tillögum sem fela í
sér uppbyggingu þorskstofns-
ins fyrir framtíðina. Það er
tvímælalaust rétt mat hjá
Kristjáni Ragnarssyni, for-
manni Landssambands ís-
lenzkra útvegsmanna, þegar
hann segir:
„Við sem höfum fylgst með
þorskveiðunum síðastliðið ár
og þetta ár sjáum að eitthvað
alvarlegt er að gerast í þorsk-
stofninum... Við vitum af rann-
sóknum, meðal annars með
togararallinu, að næstu ár-
gangar þorsks eru litlir og
miklu minni en meðaltal ár-
anna á undan. Þess vegna
verðum við að horfast í augu
við það núna, hvort við ætlum
að halda áfram þessa göngu
niður á við, sem við, að mínu
mati, getum ekki gert.“
NOKKUÐ skiptar skoðanir eru
meðal sjómanna um ástand þorsk-
stofnsins og tillögur fiskifræðinga
um hámarksafla á þorski á næsta
fiskveiðiári, eins og fram kemur
I eftirfarandi samtölum. Tillögur
fiskifræðinga um minnkun aflans
virðast koma flatt upp á þá flesta
og eiga þeir erfitt með að sætta
sig við svo mikla kvótaskerðingu.
„Frekar vistfræðilegt vandamál
en ofveiði"
„Mér líst djöfullega á þetta allt
saman og þar er engin tegund undan-
skilin,“ sagði Skúli A. Elíasson, skip-
stjóri á Framnesi ÍS 708. Skúli var
að leggja togaranum að bryggju á
Þingeyri þegar talað var við hann í
gær eftir grálúðutúr. Hann sagði að
illa hefði gengið með grálúðuna, skip-
ið væri of lítið til að eiga við hana á
þessu dýpi. Lúðan hefði undanfarin
ár sífellt verið að dýpka á sér,
smækka og magnið að minnka.
Skúli sagði að vandi ráðamanna
væri ekki lítill, þegar hann var spurð-
ur að því hvort hann myndi fara með
þorskkvótann niður í 150 þúsund
tonn ef hann sæti í stól sjávarútvegs-
ráðherra. „Ég tel að frekar sé vist-
fræðilegt vandamál í sjónum en of-
veiði. Maður vonast til að skilyrði
geti skapast til þess að þetta lagist
seinna, annars værum við ekki að
þessu. Ég vil benda á að fyrr á öldum
reri bara maðurinn með krókinn og
kerfið var óbreytt um aldir. Um miðja
átjándu öld bar svo við í verstöð
undir Jökli að það voru fimm fiskar
í hlut á vetrarvertíðinni. Það var sama
sóknarmunstur þann vetur og næstu
vetur á undan og næstu vetur á eft-
ir. Af þessu dreg ég þá ályktun mína
að frekar sé um að ræða vistfræði-
legt vandamál en ofveiði. Mér líst
djöfullega á þessi 150 þúsund tonn.
Það er búið að ganga svo á hlut
okkar sjómanna undanfarin ár að það
er engu lagi líkt, engin stétt myndi
sætta sig við slíka kjaraskerðingu,"
sagði Skúli.
Hann sagðist vera nokkuð gagn-
rýninn á vísindi fiskifræðinganna.
„Ef það lægju fyrir 100 ára rann-
sóknir myndi ég taka þær trúanieg-
ar. Ég tel að það sé ekki hægt að
Hingað til hefur Seðlabankinn
skráð gengi krónunnar kl. 9.15 á virk-
um dögum. Við gengisútreikninga
hafa annarsvegar verið notaðar upp-
lýsingar frá gjaldeyrismarkaði í Lond-
on og hins vegar gengisvogin hveiju
sinni. Gengisvogin hefur frá ársbyrj-
un 1992 verið samsett af evrópsku
mynteiningunni ECU með 76% vægi,
Bandaríkjadollar með 18% vægi og
japönsku jeni með 6% vægi.
Breytingarnar sem Seðlabankinn
kynnti í gær í gjaldeyrismálum snúa
telja fiskana í sjónum með því' að
keyra yfir eitthvert lón. Okkur tekst
það í það minnsta ekki,“ sagði Skúli.
Hann viðurkenndi að fiskiríið væri
dauft um þessar mundir en sagði að
það væri ekki nýtt fyrirbæri, svo
væri oft í maímánuði. •
Skúli sagðist ekki sjá glitta í neitt
ljós í myrkrinu. Talað væri um aukn-
ingu í úthafskarfanum en hann væri
eingöngu fyrir stóru skipin. „En
maður treystir því alltaf að eitthvað
rofi til. Þegar vont veður er bíður
maður eftir því að veðrið lægi svo
fiskiríið fari batnandi. Og ef það
gerist ekki fer maður aftur að bíða
eftir vonda veðrinu í von um að það
lagist þá. Svona er þetta búið að
vera og verður áfram," sagði Skúli
á Framnesinu.
„Kemur fæstum á óvart“
„Þetta kemur fæstum á óvart sem
starfa við þessa atvinnugrein. Þetta
er í beinu framhaldi af því sem við
höfum verið að horfa upp á í vetur,
að minnsta kosti við sem erum á
togurunum. Þegar litið er á aflatölur
togaranna leynir það sér ekki að eitt-
hvað stórkostlegt er að,“ sagði
Sveinn Hjálmarsson, skipstjóri á
Kaldbaki EA 301, þegar rætt var við
hann í gær þar sem hann var að elt-
ast við grálúðu út-af Austíjörðum.
Spurður um það hvort hann teldi
að stjórnvöld ættu að fara að tillögum
fiskifræðinga um 150 þúsund tonna
hámarksafla af þorski sagði Sveinn:
„Stjórnvöld geta gert það sem þeim
sýnist. Það skiptir engu máli hvort
þeir segja 150 þúsund tonn eða friða
sjálfa sig og segja 250 þúsund, það
verður erfitt að ná því sem verður
úthlutað, sama hvort það er mikið
eða lítið."
Hann sagði að fyrir nokkrum dög-
um hefði komið þorskskot á Digra-
nesflakið. „Það stóð í örfáa klukku-
tima og reyndist ekki neitt. Nokkur
skip keyrðu á þetta en þau sem voru
á staðnum fengu ekkert. Svona er
þetta búið að vera meirihluta síðásta
árs og það sem af er þessu. Það kom
eitt þorskskot á Látragrunnið í vet-
ur Þar var lokað 60 mílna belti frá
miðju Látragrunni og norður í Djúp-
ál. Það sýnir okkur stærðina á fískin-
að miklu leyti að millibankamarkaðn-
um. Skráningarfundirnir verða haldnir
í Seðlabankanum kl. 10.45 á virkum
dögum þar sem gengi erlendra mynta
verður skráð og viðskipti eiga sér stað
á milli aðila. Það gengi sem skráð er
á fundunum er svonefnt miðgengi en
sérstök skráning á kaup- og sölugengi
á sér ekki stað þar. Gjaldeyrir sem
samið er um viðskipti með á skráning-
arfundi verður síðan almennt afhentur
tveimur dögum síðar sem er í sam-
ræmi við alþjóðlega viðskiptavenju.
um, hann fer alltaf smækkandi auk
þess sem sífellt er minna af honum
í sjónum,“ sagði Sveinn. Hann sagði
að einnig virtist vera illa komið fyrir
karfanum og grálúðunni.
„Eru þessi vísindi nokkuð ómerki-
legri en hver önnur. Aflabrögðin síð-
ustu mánuði hljóta að styrkja kenn-
ingar fiskifræðinganna," sagði
Sveinn þegar hann var spurður um
skiptar skoðanir sjómanna á áreiðan-
leika fiskifræðinnar. „Það er síðan
annað mál hvort menn geta séð ná-
kvæmlega upp á einn fisk hvað marg-
ir þorskar eru í sjónum, eins og hann
Jakob gerir, það er annað mál,“ sagði
Sveinn á Kaldbak.
„170-190 þúsund tonn nálægt
lagi“
Guðmundur Guðlaugsson, skip-
stjóri á Þórunni Sveinsdóttur VE
401, var á Öræfagrunni í gær að
reyna við karfa og ýsu. Sagðist hann
vera að flækjast fram og til baka þar
sem fiskiríið væri búið að vera tregt,
enda tíðin leiðinleg. Þórunn Svéins-
dóttir er frystiskip og sagðist Guð-
mundur reyna að haga veiðunum
eftir því hvernig verð afurðanna þró-
aðist.
„Mér finnst þetta alveg hrikalegt,“
sagði Guðmundur þegar leitað var
álits hans á tillögum fiskifræðing-
anna. Hann sagði erfítt að segja til
um hvort tillögur þeirra kæmu heim
og saman við reynslu hans af veiðun-
um. „í ár hefur maður orðið meira
var við smáþorsk en undanfarin ár,
eins og líka hefur sést á lokun veiði-
svæða. Það gefur góða vísbendingu,
einhver fiskur er á ferðinni þarna
austur frá,“ sagði Guðmundur.
Aðspurður um hans eigin tillögur
um hámarksafla sagðist Guðmundur
telja nauðsynlegt að minnka veiðina
eitthvað vegna þess hvað útlit með
þorskstofninn væri dökkt. Hann
sagði hins vegar að fiskifræðingarnir
væru full svartsýnir og sagðist ekki
geta farið niður í 150 þúsund tonnin.
Taldi hann 170-190 þúsund tonn
geta verið nálægt lagi. Taldi hann
að ekki yrði erfitt að ná þeim afla.
„Höfum ekki efni á því“
Ragnar Ragnarsson, stýrimaður á
Þessi nýi millibankamarkaður mun
hafa margvísleg áhrif á önnur gjald-
eyrisviðskipti í landinu. Seðlabankinn
mun skrá opinbert viðmiðunargengi
á grundvelli þess gengis sem mynd-
ast á millibankamarkaðnum. Það
gengi verður hægt að nota í dómsmál-
um eða vegna samninga sem áður
miðuðust við gengisskráningu Seðla-
bankans. Bankar og sparisjóðir munu
væntanlega einnig nota fundagengið
sem viðmiðun í almennum gjaldeyri-
sviðskiptum. Bankastofnunum verður
hins vegar fijálst að ákveða mun á
milli kaup- og sölugengis í almennum
gjaldeyrisviðskiptum þannig að við-
skiptavinir bankanna geta búist við
að þessi munur verði mismunandi
eftir upphæð og tegund viðskipta.
Óhagstæðara gengi á
peningaseðlum
Þeir sem hyggja á ferðalög til út-
Viðskipti með gjaldeyri á millibankamarkaði hófuí
Gengí krónunnar san
atriði milli bankasto
Seðlabankinn tryggir þó áfram framgang fastgengisstefnunnar ir
VIÐSKIPTI á millibankamarkaði með gjaldeyri fóru í fyrsta sinn fram
hérlendis í gærmorgun þegar fulltrúar viðskiptabankanna og Lánastofn-
unar sparisjóðanna mættu á svonefndan skráningarfund hjá Seðlabank-
anum. Gengi krónunnar mun hér eftir ráðast af því hvað um semst
milli banka og sparisjóða á þessum markaði en er ekki ákvarðað af
Seðlabankanum einhliða eins og verið hefur. Gengið mun þó ekki sveifl-
ast verulega gagnvart hinum ýmsu myntum því áfram verður fylgt
núverandi fastgengisstefnu. Seðlabankinn mun með sínum eigin viðskipt-
um og sljórntælyum sínum reyna að tryggja það að gengið hækki hvorki
né lækki um meira en 2,25% frá núverandi gengisviðmiðun.