Morgunblaðið - 29.05.1993, Blaðsíða 23

r um hámarksafla
ikenn-
nna“
Aðalbjörgu RE 5, sagði að nóg væri
af þorski þar sem hann væri á veið-
um, að minnsta kosti veiddu þeir
hann. Aðalbjörgin er á netaveiðum
úti af Suðurlandi og sagðist Ragnar
aðallega vera í stóra þorskinum, eins
og hann orðaði það. Hann sagði að
skiptar skoðanir væru meðal sjó-
manna um þessi mál. Sjálfur sagðist
hann ekkert sjá sem styddi jafn stór-
felldan niðurskurð kvóta og Hafrann-
sóknastofnun legði til.
„Ég held bara að við höfum ekki
efni á því,“ sagði Ragnar þegar hann
var spurður hvort stjómvöld ættu að
lækka þorskveiðiheimildirnar í 150
þúsund tonn til að byggja stofninn
upp. Sagðist hann ekki vita hvort
rannsóknirnar gæfu alltaf rétta mynd
af ástandinu og nefndi togararallið
sem dæmi um það. Þorskurinn hafí
verið mældur þegar stórstreymt var
og það gæti verið villandi. Sagðist
hann telja að sjómenn væru almennt
vantrúaðir á að svona illa væri kom-
ið fyrir þorskstofninum. Hann viður-
kenndi að togaramennimir hefðu
verið að kvarta undan lélegum afla
en aðrir hefðu ekki gert það.
„Megum ekki fara neðar“
Skarphéðinn Gíslason, skipstjóri á
Hálfdáni í Búð ÍS 19, sem í gær var
á grálúðuveiðum djúpt vestur af Vík-
urál, sagðist telja að sjómenn væru
almennt andvígir því að færa þors-
kveiðikvótann niður um 75-80 þús-
und tonn eins og fiskifræðingar legðu
til. „Mér finnst þetta fráleitt. Við
erum núna í lágmarki og megum
ekki fara neðar. Kvótarnir eru orðnir
svo litlir að það er skelfilegt," sagði
Skarphéðinn.
Hann sagði að ágætlega hefði
gengið að veiða upp í kvótann og
væru þeir búnir með þorskkvótann,
þó hann viðurkenndi að minna væri
af fiski en oft áður. Skarphéðinn
sagði að sjómenn hefðu sínar efa-
semdir um vísindin. Einnig um það
hvað hægt væri að fara langt niður
með kvótann. Taldi hann eðlilegt að
úthluta svipuðum kvóta og í ár, alls
ekki mætti minnka hann því kvótinn
væri þegar kominn niður í hættu-
mörk fyrir útgerðimar og þjóðarbúið.
„Maður fer að verða hræddur um að
st hérlendis í gær
imngs-
fnana
tnan tiitekinna marka
landa mega nú búast við því að erlend-
ir peningaseðlar verði afgreiddir á
mun óhagstæðara gengi en þegar um
er að ræða ferðatékka eða úttektir
með greiðslukortum. Af sömu ástæðu
er þess að vænta að gengið verði eitt-
hvað mismunandi milli einstakra
bankastofnana eins og reyndar kom
í ljós í gær. Varðandi stærri upphæð-
ir í gjaldeyrisviðskiptum bankanna
mun hins vegar gilda tveggja daga
afhendingarfrestur og annar gengis-
munur en í almennum smáviðskipt-
um.
Bönkum er frjálst að gera við-
skipti sín á milli á gengi sem um
semst utan skráningarfundar eða
leita eftir viðskiptum við Seðlabank-
ann. Gengið getur því hreyfst utan
fundarins ef t.d. snöggar breytingar
verða á innbyrðis gengi helstu gjald-
miðla á alþjóðlegum gjaldeyrismark-
aði.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MAÍ 1993
23
ÁhPif samdráttar í þorskafla 1993/94
I
Ahrif afiaskerðingar á
útflutningsverðmæti þorsks
200 þús. tonn 175 þús. tonn 150 þús. tonn
Utflutnings-
verðmæti
minnkar um
2,5-3,0
milljarðakr. ,
milljarðar kr.
7,5-8,0
milljarðar kr.
Landsframleiðsla
dregst saman
200 þús. tonn 175 þús. tonn 150 þús. tonn
-1%
Samdráttur lands-
framleiðslu 1992-93
1992 1993
-1%
-3,7%
Tillögnr um samdrátt þorskafla
Yerðmæti útfiutn-
ings minnkar um IVi
til 8 milljarða kr.
það stefni í algert þorskveiðibann ef
haldið verður áfram að færa kvótann
niður um 20-40% á ári,“ sagði
Skarphéðinn. Hann sagðist þó ekki
vera hræddur um að stofninn muni
hrynja. „Ég held að það séu einhver
ytri skilyrði sem gera það erfiðara
að ná í hann.
Það virðist vera erfiðara en áður
að ná í allan fisk. Við erum til dæmis
í grálúðu núna. Hún er öll á svo
miklu dýpi að vandræði eru að ná í
hana. Það er nudd á 500-700 faðma
dýpi en hún sést ekki á 300-400
föðmum þar sem hún var fyrir nokkr-
um árum. Það þýðir að aðeins stærstu
og öflugustu skipin ná árangri. Skii-
yrðin virðast ráða þessu. Það eru
ekki eins sterk strauma- og hitaskil
og undanfarin ár og getur það spilað
inn í þetta. Ætli það sé ekki eitthvað
svipað með þorskinn,“ sagði Skarp-
héðinn.
Hann taldi að ufsastofninn væri
nokkuð sterkur og sagðist ráða það
af því að ágæt ufsaveiði hefði komið
af og til í allan vetur. Þá sagðist
hann telja að'ekki hefðu verið vanda-
mál með að veiða karfakvótann.
„Sljórnvöld búa ekki til fiskinn“
Björgvin Helgason, bátsmaður á
Jóhanni Gíslasyni ÁR 42, sagði að
fiskiríið væri heldur tregt. Þeir voru
í gær í Skaftárdýpi að reyna við
karfann en ýsuna á nóttunni. Björg-
vin sagði að alls staðar væri lélegt
og þeir hefðu lítinn þorsk fundið í
vetur. Þá sagði hann að þorskurinn
sem menn væru að veiða á dýpunum
væri ekki stór en reyndar væru smá-
bátarnir að veiða fallegan rígaþorsk
á grunnunum.
Ekki var Björgvin fáanlegur til að
segja hvað hann myndi ráðleggja
stjórnvöldum að gera í stöðunni.
Sagðist hann telja að menn væru að
reyna að gera það sem þeir gætu en
þegar enginn fiskur væri í sjónum
gætu stjórnvöld ekki búið hann til.
Hann sagði að margt væri gott sem
menn reyndu nú þegar vei veiddist
og hefði raunar þurft að byrja fyrr,
nefndi hann tilraunir með úthafs-
karfa, skel, búra og margt fleira.
Björgvin sagði að enn væru marg-
ir ljósir punktar. Hann sagði að nú
lofuðu fiskifræðingar góðum loðnu-
göngum. Við það lengdist loðnuveiði-
tímabilið og loðnubátamir sæktu þá
minna í annað. Hann sagði hins veg-
ar skömm að því hvemig farið væri
með verðmætin sem lægju í síldinni.
Ekki væri eðlilegt að keyra þennan
góða mat beint í bræðslu, það hlyti
að vera hægt að markaðssetja síldina
öðruvísi. Þá sagði Björgvin að ýsu--
veiðin hefði verið ágæt og kannski
fengi hún að njóta sín betur þegar
þorskurinn væri í lægð — og menn
reyndu þá líka meira við hana.
Björgvin taldi að árferðið hveiju
sinni réði miklu. „Þetta hlýtur að
braggast. Menn verða að vera bjart-
sýnir, ef maður lifði ekki í voninni
væri alveg eins gott að hætta bara,“
sagði Björgvin og bætti því við að
fiskverðið væri orðið allt of lágt, það
væri stórmál að hækka það.
FORSTJÓRI Þjóðhagsstofnunar
segir að minnkun þorskafla um 75
þúsund tonn, samkvæmt tillögum
Hafrannsóknastofnunar, myndi
leiða til þess að verðmæti útflutn-
ings myndi minnka um 7 Vi til 8
milljarða króna. Þá áætlar hann
að slíkur aflasamdráttur gæti leitt
til 3% samdráttar í landsfram-
leiðslu og reyna verulega á hag-
kerfið.
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar sagði í gær, að ekki
væri búið að gera útreikninga á þjóð-
hagslegum áhrifum hugsanlegs afla-
samdráttar. Þó væri nokkurn veginn
ljóst hvaða áhrif þorskaflasamdráttur
hefði á verðmæti útflutnings. Ef sam-
drátturinn yrði minni en fískifræðing-
ar leggja til, til dæmis 175 þúsund
tonn, myndu verðmætin minnka um
5 til 5‘A milljarð frá núverandi afla
og um 2V2 til 3 milljarða ef veidd
yrðu 200. þúsund tonn. Allar tölurnar
miðast við það verð sem nú er á afurð-
unum.
Þórður sagði erfiðara að átta sig á
öðrum breytingum í fiskafla sam-
kvæmt tillögum Hafrannsóknastofn-
unar, til dæmis aukningu á loðnuafla
og úthafskarfa. Þar væru ýmis óljós
atriði og sagðist hann ekki áætla áhrif
MINNI aflakvótar á næsta fisk-
veiðiári þurfa ekki að kalla á end-
urskoðun nýgerðra kjarasamn-
inga að mati aðstoðarfram-
kvæmdastjóra Vinnuveitendasam-
bandsins.
I kjarasamningunum segir, að
samningurinn byggi á þeim forsend-
um að gengi krónunnar verði innan
viðmiðunarmarka Seðlabanka ís-
lands enda standist ákveðnar for-
sendur, þar á meðal að aflakvótar á
fískveiðiárinu 1993-94 verði ekki
minni en á yfírstandandi fískveiðiári.
Þegar Hannes G. Sigurðsson að-
þeirra fyrr en þau skýrðust betur.
Þórður sagði að aðrir útreikningar
á áhrifum aflasamdráttarins væru
erfíðari því þau færu að verulegu leyti
eftir því hvernig við yrði brugðist, til
dæmis að hve miklu leyti hann kæmi
fram í lækkun þjóðarútgjalda eða
erlendum lántökum. Hann sagði þó
að áætla mætti að 75 þúsund tonna
samdráttur þorskafla gæti leitt til 3%
minnkunar í landsframleiðslu. Á sama
hátt myndi 175 þúsund tonna þorsk-
afli leiða til þess að landsframleiðslan
drægist saman um 2%.
Dýfan reynir á hagkerfið
Þórður sagði ljóst að ef tillögur
Hafrannsóknastofnunar yrðu niður-
staðan myndi það leiða til þess að
landsframleiðslan tæki nýja dýfu á
næsta ári sem gæti orðið svipuð og
dýfan sem við lentum í á árinu 1992,
er landsframleiðslan dróst saman um
3,7%. í ár er áætlað að landsfram-
leiðslan dragist saman um 1%. Sagði
Þórður að slík dýfa sem kæmi í kjöl-
far stöðnunar 1988-91, dýfu 1992 og
1% samdráttar í ár, myndi reyna
hagkerfið. Hann sagði að þjóðin kæm-
ist í gegn um hana, en sagði of
snemmt að segja hvaða kosti við
ættum í því efni.
stoðarframkvæmdastjóri VSÍ var
spurður hvaða áhrif það hefði á kja-
rasamningana ef farið yrði eftir til-
lögur Hafrannsóknarstofnunar um
150 þúsund tonna þorskkvóta, sagði
hann að ef svo færi væri það ekki
sjálfstætt tilefni til endurskoðunar á
samningnum.
Hann svaraði hins vegar þeirri
spurningu játandi hvort samnings-
ákvæðið þýddi í raun, að minni afla-
kvótar kynnu að gefa tilefni til að
breyta gengi íslensku krónunnar, án
þess að það gæfi tilefni til að segja
upp samningnum.
Mat aðstoðarframkvæmdastjóra VSÍ
Mimii kvóti þarf ekki að
þýða uppsögn samnings
Morgunblaðið/Þorkell
Gjaldeyrismarkaður settur á laggirnar
SEÐLABANKINN kynnti í gær hinn nýja millibankamarkað með gjaldeyri. Á myndinni eru f.v.: Sigurður
Örn Einarsson skrifstofustjóri, Jóhannes Nordal seðlabankasljóri, Birgir ísleifur Gunnarsson seðlabanka-
sljóri og Már Guðmundsson forstöðumaður liagi-annsóknadeildar.
Gengið getur sveiflast
Ríkisstjórnin hefur að tillögu Seðla-
bankans ákveðið að gengi krónunnar
skuli vera haldið innan +/-2,25%
marka frá núgildandi gengisviðmið-
un. Þessi fráviksmörk munu vera al-
geng meðal Evrópumynta. Mun bank-
inn leitast við að halda genginu innan
ofangreindra marka með eigin við-
skiptum á gjaldeyrismarkaði og öðr-
um stjórntækjum. Til þessa hefur
Seðlabankinn verulegt bolmagn því
gjaldeyrisforði hans nemur nú nálægt
35 milljörðum króna. Þá hefur einnig
verið lögð aukin áhersla á að auka
möguleika bankans til að hafa áhrif
á skammtímanafnvexti. Liður í því
var samningur hans við fjármálaráðu-
neytið á síðasta ári um að loka fyrir
yfirdrátt ríkissjóðs. Þess í stað aflar
ríkissjóður fjármagns til skamms tíma
með útgáfu ríkisvíxla sem skráðir eru
á Verðbréfaþingi.
Þeir bankar sem aðild eiga að milli-
bankamarkaðnum fá heimild til að
hafa misvægi á milli gjaldeyriseigna
og skulda í einstökum myntum sem
nemur 10% af eigin fé í upphafi árs
og 20% í heild. Þessi breyting felur í
sér að hluti af gjaldeyrisforða lands-
manna er færður út til bankanna.
Þetta er svipað fyrirkomulag sem gild-
ir víða um lönd.
Fremur lítil viðskipti urðu fyrsta
daginn á millibankamarkaðnum og
engar teljandi breytingar á meðal-
gengi frá þvi sem verið hefur að und-
anfömu. Sölutilboð bárust í dollara,
mörk og sterlingspund.
Hluti af frjálsari
peningamarkaði
Jóhannes Nordal vék á fundi með
blaða- og fréttamönnum í gær að
vandamálum þess kerfis sem verið
hefur í gildi. Hann benti á að hér á
landi hefði verið ein föst gjaldeyris-
skráning allan daginn meðan gengið
erlendis hefði verið að breytast inn-
byrðis milli gjaldeyristegunda. „Það
hefur skapað misræmi sem menn
hafa getað að einhverju leyti notað
sér og flýtt sér að kaupa gjaídeyri
sem menn sáu að myndi hækka næsta
dag. Nú munu bankarnir bregðast
strax við og gengið hér ætíð fylgja
genginu erlendis í öllum stærri við-
skiptum. Þetta var ein af ástæðunum
til þess að það var orðið nauðsynlegt
að taka upp slíkan markað. Þetta er
hluti af því að koma á fijálsari pen-
ingamarkaði."
Jóhannes sagði að þessi breyting
væri ennfremur nauðsynleg vegna
væntanlegs frelsis í fjármagnsflutn-
ingum til skamms tíma til og frá land-
inu. Stórir aðilar gætu hagnast í mjög
miklum mæli ef gengisskráningin hér
fylgdi ekki gengisskráningu erlendfs.
„Mjög mikið af stórum viðskiptum
sem fara fram á gjaldeyrismarkaði
erlendis eru einmitt þannig að menn
eru að leita að misræmi. Það er óhjá-
kvæmilegur þáttur í sjálfstæði í gjald-
eyrisviðskiptum að markaðurinn hér
fylgi alltaf markaðnum annars slað-
ar,“ sagði seðlabankastjóri.