Morgunblaðið - 24.07.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 1993
Heimsendafrétt Tímans
eftir Svein Hannesson
Hún var ekki uppörvandi fréttin
í Tímanum 15. júlí sl. sem birtist
undir fyrirsögninni Innlendar vörur
aðeins 'h af öllum innkaupum heim-
ila. Henni er síðan fylgt eftir í leið-
ara 17. júlí undir fyrirsögninni Iðn-
aðurinn á niðurleið. í báðum tilvik-
um er þar fjallað um minnkandi
hlut iðnaðar af heildarinnkaupum
heimilanna undanfarin fímm ár og
vitnað til neyslukönnunar Hagstof-
unnar.
í fréttinni segir: „Innlendar vörur
eru aðeins orðnar lítið brot og stöð-
ugt minnkandi, af innkaupum ís-
lenskra heimila, öðrum en matvæl-
um.“ Kjaminn í fréttinni er þessi
tafla (samlagning á ábyrgð
Tímans):
1988 1998
% %
Búvörur í verðl.grundv. 13,3 9,0
Aðrar innl. matvörur 19,8 17,2
Innfluttar matvörur 5,1 6,2
Matur og-drykkjarvörur 38,2 32,4
Áfengi og tóbak 5,8 6,2
Bíll, bensín, varahlutir 17,7 23,7
Aðrar innfl. vörur 27,8 29,1
Aðrar innlendar vörur 10,7 8,8
Aðrar vörur en matv. 61,8 67,6
Vörukaup alls 100,0 100,0
Þ>ar af fslenskar 43,7 34,9
Gallinn við þessa töflu er sá einn,
að hún er lýsing á mælitæki sem
Hagstofan notar við útreikning á
vísitölu framfærslukostnaðar en
Hagstofan telur það raunar rang-
nefni og væri réttara að tala um
„vísitölu neysluverðs" (Hagtíðindi
des. 1992). Þetta er verðkönnun en
alls ekki tæki til að mæla markaðs-
hlutdeild. Um þetta segir í bréfí
Hagstofu íslands til FÍI dags. 21.
júlí 1993: „Mestu máli skiptir að
um nákvæmlega sömu vöru ogþjón-
ustu sé að ræða frá einum mánuði
til annars. Vísitala framfærslu-
kostnaðar mælir því ekki breytingar
á hlutfalli innlendra og erlendra
vara í innkaupum heimila. “ Þessar
tölur tekur Tíminn svo og breytir í
frétt um minnkandi markaðshlut-
deild innlendrar framleiðslu! Ein-
hvem tíma hefði þetta nú þótt
„kryddsíldarblaðamennska" af
bestu gerð.
Tökum dæmi til skýringar. Af
kostnaðarliðunum í töflunni hér að
framan sker einn liðurinn sig úr
hvað hækkun varðar en það er liður-
inn „Bíll, bensín og varahlutir" sem
hækkar úr 17,7% af vörukaupum
alls í 23,7% sem er 33,9% hækkun.
Hér kemur ugglaust hvort tveggja
til, aukin bílaeign og aukin skatt-
lagning. Þar sem bílar, bensín og
flestir varahlutir em innfluttar vör-
ur, eykst hlutur þeirra og hlutur
innlendrar vöm minnkar, jafnvel
þótt ekkert annað hafí gerst og all-
ar aðrar vömr væm seldar í
óbreyttu magni og á óbreyttu verði,
því að heildarkaupin em samtals
óbreytt 100,0%.
En hvað gerist nú ef innlend iðn-
aðarframleiðsla lækkar í verði. Þá
lækkar hundraðshluti þessa inn-
lenda liðar í heildarútgjöldunum.
Hvort tveggja, hækkun skatta á
bensín og lækkað verð á innlendri
„En við skulum ekki
skella skuldinni af eigin
óstjórn á fríverslun.
Fáar þjóðir eigameira
undir því en við íslend-
ingar að ekki verði
horfið af braut fijáls-
ræðis í milliríkjavið-
skiptum.“
vöm líta blaðamaðurinn HEI og leið-
arahöfundur Tímans á sem fréttnæ-
man ósigur íslensks iðnaðar.
Ef áhugi er fyrir að fýlgjast með
markaðshlutdeild innlendrar fram-
leiðslu, eins og við hjá FÍI höfum,
þá má benda á að slíkar upplýs-
ingar em unnar af félaginu og í
samvinnu við Hagstofuna fyrir
nokkra vömflokka. Nýjastar eru
upplýsingar í júníhefti fréttabréfsins
Á döfínni.
Ekki er ástæða til að fjalla nánar
um granninn að skrifum Tímans um
íslenskan iðnað en ekki batnar það
þegar leiðarahöfundurinn fer að
draga ályktanir af tölunum. Hann
sér einungis eina ástæðu fyrir því
hversu illa gengur í iðnaðinum,
nefnilega fríverslun með iðnað-
arvörur. Þar ganga fremstir í flokki
iðnrekendur sem em svo kolmglaðir
að þeir vilja aðild að Evrópsku efna-
hagssvæði, eins og þeir hafi ekki
Sveinn Hannesson
fengið nóg af samkegpni þau rúm
tuttugu ár sem liðin eru frá inn-
göngunni í EFTA.
Má ég í fullri vinsemd benda leið-
arahöfundi Tímans á að í hans eigin
töflu hér að framan minnkar lið-
urinn „Búvörar í verðlagsgmnd-
velli“ úr 13,3% í 9,0% sem er 32,3%
lækkun og verður ekki skýrð með
verðlækkunum á þessum vömm.
Ekki er heldur um að kenna skaðleg-
um áhrifum fríverslunar, svo er inn-
flutningsbanni fyrir að þakka.
En við skulum ekki skella skuld-
inni af eigin óstjóm á fríverslun.
Fáar þjóðir eiga meira undir því en
við íslendingar að ekki verði horfið
af braut fijálsræðis í milliríkjavið-
skiptum.
I Tímanum er auðvitað ekkert
minnst á þær ástæður sem flestir
hugsandi menn telja að hafí hindrað
eðlilegan vöxt og viðgang iðnaðarins
undanfama tvo áratugi: Óðaverð-
bólgu, verðlags- og gjaldeyrishöft,
ranga gengisskráningu, lánsijárs-
kort og síðan afar háa raunvexti,
annað og verra skattkerfi en í sam-
keppnislöndunum og fleira mætti
telja. Að öllu þessu samanlögðu var
ef til vill ekki von að upp gæti vax-
ið öflugur iðnaður en margt af þessu
hefur nú verið lagfært eða er verið
að lagfæra þótt það hafí enn ekki
skilað sér vegna þeirrar djúpu efna-
hagslægðar sem við nú emm í.
Sennilega er þakkarvert að leið-
arahöfundurinn, sem skrifar undir
merkjum frjálslyndis, samvinnu og
félagshyggju, lætur alveg hjá líða
að koma með tillögur til úrbóta.
Hann getur þó ekki stillt sig um
að hnýta í það átak sem samtök
iðnaðarins, verkalýðsfélögin og fleiri
hafa staðið að og skilað hefur sýni-
legum árángri. Það er fljótafgreitt:
„Áróðurinn fyrir að kaupa íslenskt
er hjáróma og marklítill og heilu
framleiðslugreinarnar hafa hrein-
lega gefíst upp fyrir innfluttri
vöm ...“ en síðan lýkur leiðaranum
á þessum orðum: „Til ráða er ekk-
ert annað en að kaupa íslenskt, en
á svoleiðis ráðgjöf er ekki hlustað."
Við þetta er engu að bæta öðru
en þeirrí spumingu einni sem hver
svarar fyrir sig: Hvers konar blaða-
mennska er þetta eiginlega?
Höfimdur er frnmkvæmdastjóri
Félags íslenskra iðnrekenda.
Mannréttíndabrot á íslandi
eftir Daða Einarsson
Nýlega barst úrskurður Mann-
réttindadómstóls Evrópu í máli
leigubílstjóra sem vildi standa utan
félags leigubflstjóra, Frama. Niður-
staða dómstólsins var að íslensk
stjómvöld höfðu brotið mannréttindi
á honum með því að skylda hann
tii aðildar að verkalýðsfélaginu.
Dómurinn túlkar því 11. grein Mann-
réttindasáttmála Evrópu þannig að
með réttinum til að stofna félög í
öllum löglegum tilgangi fylgi réttur-
inn til að standa utan félaga. En
grein 11 í mannréttindasáttmála
Evrópu er orðuð á svipaðan hátt og
73. grein stjórnarskrárinnar, þ.e. sú
grein í stjómarskrármi sem fjallar
um félagafrelsi. Mannréttindasátt-
máli Evrópu er ekki eini alþjóðlegi
sáttmálinn sem ísland hefur staðfest
sem fjallar um félagafrelsi og má
nefna Mannréttindayfirlýsingu SÞ
til dæmis. Þar segir í grein 20.2.:
„Engan mann má neyða til að vera
í félagi." ísland staðfesti þessa yfir-
lýsingu 1948, einungis fjómm ámm
eftir að stjórnarskrá íslenska lýð-
veldisins tók gildi. Með þessu má
segja að staðfest hafí verið sú túlkun
sem Mannréttindadómstóllinn hefur
komist að. Enda hefur það varla
verið tilgangur höfunda stjórnar-
skrárinnar að heimila mönnum að
stofna félög en skylda um leið aðra
menn til aðildar að félögum einung-
is vegna þess að þeir vinna við
ákveðin störf eða leita sér ákveðinn-
ar menntunar.
Mun fækka umtalsvert í
skylduaðildarfélögum?
Ekki er það reynslan hjá félögum
sem fólk var áður skyldað til aðildar
að en hafa nú tekið upp félaga-
frelsi. Gott dæmi um slíkt er Nem-
endafélag Verzlunarskóla íslands en
þar hefur nemendum verið frjálst
að velja um hvort þeir em félagar
eður ei síðastliðinn vetur og eru all-
ir nemendur skólans félagar og hafa
tekið virkari þátt í starfi félagsins.
Svipað ætti að gerast í verkalýðsfé-
Iögunum það er að segja ef forysta
þeirra stendur rétt að starfí félag-
anna geta þau verið áhyggjulaus um
fjöldaúrsagnir. Vegna eðlis verka-
lýðsfélaganna mun þó að öllum lík-
indum eitthvað fækka í þeim til að
byija með, en á móti kemur að starf-
ið verði í höndum fleiri aðila og yrði
því frekar í samræmi við óskir fé-
lagsmanna og mun því skila sér í
öflugra félagi.
Hvað er hægt að gera?
Afnema skylduaðild að verkalýðs-
félögum og öðrum þeim félögum sem
skylduaðild er að, með því að nema
úr gildi þær lagagreinar og reglu-
gerðir sem tryggja skylduaðildina.
Þetta verkefni verður Alþingi að
leggja út í strax í haust og í þeirri
vinnu mega menn ekki hlusta á áróð-
ur verkalýðsforingjanna sem halda
því fram að ekki sé um skylduaðild
að verkalýðsfélögum að ræða.
Verkalýðsforingjar halda fast við
það að ekki sé um skylduaðild að
ræða heldur gjaldskyldu, en það er
„Enda hefur það varla
verið tilgangur höf-
unda stjórnarskrárinn-
ar að heimila mönnum
að stofna félög en
skylda um leið aðra
menn til aðildar að fé-
lögum einungis vegna
þess að þeir vinna við
ákveðin störf eða leita
sér ákveðinnar mennt-
unar.“
margfalt verra. Það er eins og að
borga fyrir vöru en fá ekkert í stað-
inn þ.e. engin félagsleg réttindi í
félögunum á móti greiðslu félags-
gjalda. En þessi félög em líka oft í
pólitískri andstöðu við þá sem er’u
neyddir til að borga í þau.
Að lokum
Mannréttindadómstóll Evrópu
hefur nú í annað sinn úrskurðað um
að ísland bijóti grunnmannréttindi
á þegnum sínum og er það hneisa
fyrir ísland og íslendinga. Fyrst var
það um verndun tjáningarfrelsisins
og nú um félagafrelsið. Þessir tveir
úrskurðir ættu að vera þjóðinni við-
vörun og ástæða fyrir stjórnmála-
menn iandsins að hrista af sér slen-
ið og sjá til þess að mannréttindi
séu virt á íslandi.
Höfundur er ungur
sjálfstæðismaður.
Fjármálastjórn
eftir Sigurjón
Pétursson
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, borg-
arfuiltrúi, ritaði grein hér í Morgun-
blaðið þar sem hann telur fjárhags-
stöðu Reykjavíkurborgar trausta og
fjármálastjóm sterka.
Ég get fallist á að enn megi telja
fjárhagsstöðu borgarinnar sterka,
en að fjármálastjómin sé traust eru
ótrúleg öfugmæli.
Hættulegast er kannski ef þeir,
sem fjármálum borgarinnar stýra,
eru blindir á eigin verk og sjá ekki
eða_ vilja ekki sjá hvert stefnir.
Á árinu 1992 urðu gjöld borgar-
innar umfram tekjur um 2.000 millj-
ónir króna og allt stefnir í svipaða
tölu í ár.
Vextir og afborganir af þessum
eyðslulánum verða næstum 1.000
milljónir króna þegar þau koma til
greiðslu innan tveggja ára.
Fjárvöntun Reykjavíkurborgar
verður því um 3.000 milljónir króna
miðað við óbreyttan rekstur og fram-
kvæmdir á meðan verið er að greiða
lánið.
í árslok 1991 skuldaði hverReyk-
víkingur sem svaraði 48.000 krón-
um. I árslok 1992 er þessi skuld
„ Af þessari fjármála-
stjórn hef ég áhyggjur,
og kannski enn meiri
áhyggjur af því að
meirihlutaflokkurinn
skuli telja þetta í besta
lagi.“
komin í 72.000 krónur eða sem svar-
ar tæpum 300.000 krónum á hveija
fjögurra manna fjölskyldu.
Af þessari fjármálastjórn hef ég
áhyggjur, og kannski enn meiri
áhyggjur af því að meirihlutaflokk-
urinn skuli telja þetta í besta lagi.
Þar er einnig áhyggjuefni hvernig
borgarsjóður mergsýgur fyrirtæki
borgarinnar.
Af hveijum 100 krónum sem
greiddar em fyrir rafmagn eða heitt
vatn hjá Rafmagnsveitu og Hita-
veitu farar 10 krónur beint í borgar-
sjóð í formi sérstaks afgjalds.
Þegar vinstri menn réðu borginni
1978-1980 var afgjaldið um 1,50
kr. af hveijum 100 krónum. Flokk-
urinn sem hækkar ekki skattana
hefur nær sjöfaldað þessar álögur.
í molum
Sigurjón Pétursson
Borgarsjóður Reykjavíkur hefur
að láni frá sjóðum og fyrirtækjum
borgarinnar um 1.400 milljónir
króna en lánar öðram fyrirtækjum
samtals rúmar 300 milljónir króna.
Á síðasta ári greiddi borgarsjóður
þeim fyrirtækjum, sem áttu fé hjá
Daði Einarsson
honum 1,35% í vexti en á sama tíma
lét hann fyrirtæki sem skulduðu
honum greiða 15,29% vexti.
Vilhjálmur var svo djarfur að
nefna í grein sinni bæði Ráðhús og
Perlu og var harla glaður yfir þeim
framkvæmdum.
Á síðasta ári var framkvæmda-
kostnaður við Perluna 27,4 milljónir
króna (allt umfram fjárhagsáætlun)
og rekstrarkostnaður 33,1 milljón
króna.
Tekjur af húsinu voru hins vegar
kr. 9,6 milljónir.
Notendur Hitaveitunnar greiða
því um 2 milljónir króna með rekstri
hússins á hveijum mánuði.
Það var með ofanritað í huga, auk
annars, sem ég ályktaði svo við af-
greiðslu á reikningum borgarinnar
fyrir árið 1992: „Augljóst er að mik-
illa umskipta er þörf í fjármálastjórn
Reykjavíkurborgar. Núverandi
meirihluti er greinilega ekki þeim
vanda vaxinn að stjórna fjármálum
borgarinnar.
Þeir, sem kjörnir verða til að fara
með fjármál hennar á næsta kjör-
tímabili, verða að glíma við mikinn
fortíðarvanda, auk þeirrar lægðar,
sem nú gengur yfir þjóðfélagið.
Yfirstandandi kjörtímabil sannar
að Sjálfstæðisflokknum er ekki
treystandi til að leiða borgarsjóð út
úr fjárhagsvandanum."
Höfundur er borgarfulltrúi
Alþýðubandalagsins