Morgunblaðið - 24.07.1993, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JULI 1993
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JUU 1993
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavik. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1368 kr. með vsk. á mánuðí
innanlands. I lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Verðhækkanir
Verð ýmissa vara hefur
hækkað verulega í kjölfar
gengisfellingarinnar í júnílok.
Morgunblaðið hefur í hartnær
mánuð birt upplýsingar um
verðhækkanir. I þessum frétt-
um kemur fram að margar
neyzluvörur, heimilistæki og
þjónusta hafa hækkað á bilinu
8 til 9%, jafnvel allt upp í 10%.
Þetta er ekki samræmi við
væntingar manna í júnílok, en
þá sögðust forystumenn ríkis-
stjórnarinnar gera ráð fyrir
„hóflegum“ verðlagsáhrifum
gengisfellingarinnar. Margir
hagfræðingar tóku í sama
streng og höfðu þá í huga áhrif
gengisfellingarinnar í nóvem-
ber á síðasta ári, sem ekki
komu að fullu fram í verðlagi.
Sumir spáðu því að það sama
myndi nú gerast; fyrirtækin
mætu stöðugleikann svo mikils
að þau myndu taka hluta geng-
isfellingarinnar á sig og reyna
að skera niður kostnað. Launa-
kostnaður hefði verið festur til
langs tíma með kjarasamning-
um og gæfi ekki tilefni til
hækkana. Einnig komu þau rök
fram að samkeppni væri nú
orðin svo virk á mörgum svið-
um markaðarins að fyrirtæki
treystu sér ekki til að hækka
verðið verulega.
Þetta hefur ekki gengið eft-
ir. Lánskjaravísitalan hefur
hækkað frá síðasta mánuði um
0,76%, sem svarar til 9,5%
verðbólgu á ári. Vafamál er að
spá Þjóðhagsstofnunar um 4%
verðbólgu á þessu ári og 3% á
því næsta standist. Þótt gera
megi ráð fyrir að vísitöluhækk-
unin sé tímabundin, er hún
hættumerki. Fyrirtækin hafa
ekki treyst sér til að taka á sig
aðra gengisfellingu. Þegar
gengið hefur einu sinni verið
fellt, stendur verðhækkunar-
leiðin fyrirtækjunum alltaf op-
in.
Verðbólgan er því á fleygi-
ferð þessa dagana. Slíkt kemur
í veg fyrir, að vextir geti lækk-
að og þrýstir upp kostnaði fyr-
irtækja. Það kæmi ekki á óvart
að raddir fæni fljótlega að
heyrast um að meiri gengisfell-
ingar sé þörf til að vega á
móti háum aðfanga- og fjár-
magnskostnaði útflutningsfyr-
irtækja. Með því væri gamal-
kunnur vítahringur verðhækk-
ana og .gengisfellinga hafinn
enn á ný og stöðugleikanum,
sem við höfum lagt svo mikið
á okkur til að ná, fórnað.
Sigurður B. Stefánsson, for-
stöðumaður Verðbréfamarkað-
ar íslandsbanka, gerir stöðug-
leika og gengismál að umtals-
efni í grein í viðskiptablaði
Morgunblaðsins síðastliðinn
fimmtudag. Sigurður segir þar:
„Stöðugleiki undanfarinna ára
þegar verðbólga hefur verið
svipuð og í nágrannalöndunum
hefur gert fyrirtækjum kleift
að brjóta upp á nýjum leiðum
til að spara í rekstri. Áfram-
haldandi stöðugleiki er for-
senda fyrir því, að íslenzk
stjórnvöld geti reynt að standa
sig í þeirri hörðu samkeppni,
sem geisar á alþjóðlegum
markaði þar sem viðskipti hafa
verið gefin fijáls að meira eða
minna leyti. Stöðugleiki og
festa er án efa það dýrmætasta
sem stjórnvöld hafa á valdi sínu
til að efla hagvöxt, auka at-
vinnu og lækka vexti. . . Lík-
urnar á því að það takist að
grynnka á skuldabyrðinni án
mikilla og ónauðsynlegra áfalla
eru ekki miklar, ef gengi krón-
unnar er ekki haldið stöðugu
eða verðhækkanir á íslandi eru
meiri en í nágrannalöndunum.
Af öllum þessum ástæðum eru
engin úrræði til þegar kemur
til aflabrests og tekjulækkunar
önnur en þau að skera niður
kostnað og hagræða í rekstri.
Og það á við um fjármálafyrir-
tæki og banka, önnur þjónustu-
fyrirtæki og iðnfyrirtæki ekki
síður en sjávarútvegsfyrirtæki.
Ef Japanir geta náð 10% kostn-
aðarlækkun ár eftir ár í fram-
leiðslugreinum sínum (til að
mæta gengishækkun jensins)
er íslendingum ekkert að van-
búnaði að gera slíkt hið sama.
Undirstaða slíks árangurs er
traustur gjaldmiðill."
Þetta eru orð, sem mark er
á takandi. Hvenær ætlar
stjórnvöldum að lærast að
gengisfelling er ekkert annað
en „hrossalækning"? Verð-
hækkanabylgjan, sem nú hefur
gengið yfir, ætti að verða ríkis-
stjóminni viðvörun þegar næst
koma fram kröfur um gengis-
breytingu. Sparnaður, hagræð-
ing og kostnaðarlækkun, ekki
sízt í sjávarútveginum, er lykill-
inn að öflugra atvinnulífi, sem
hefur styrk til að komast upp
úr þeim öldudal, sem þjóðar-
skútan er nú í. Það er marg-
sannað að gengisfelling gerir
yfirleitt aðeins illt verra, jafn-
vel þótt hún sé bara „hófleg“
eins og gengisfellingin í júní
átti að vera.
Danska varðskipið Vædderen gestur á Hafnardegi Reykjavíkurhafnar
j ýjjjjý

Sigla saman
VARÐSKIPIN taka sig glæsilega út í samsiglingu á leið til Reykjavíkurhafnar. Danska varðskipið Vædderen er nær og fjær er varðskipið Ægir.
„Samstarfið við Land-
helgisgæsluna frábært“
Texti og myndir Agnes Bragadóttir
HUN er bæði heillandi, framandi og ótrúlega skemmtileg, tilfinningin
sem fylgir því að fljúga í þyrlu, skríða rétt yfir haffletinum, hækka
svo flugið og nánast hanga í loftinu, og finnast sem varðskipin sem
sigla fyrir neðan ætli bara að taka framúr þyrlunni. Demba sér svo
aftur niður og lenda á þyrlupalli varðskipsins, eins og ekkert sé. I
gærmorgun sigldi danska varðskipið Vædderen inn í Reykjavíkurhöfn
og lagði að Faxagarði. Skipið verður gestur á Hafnardegi Reykjavíkur-
hafnar sem hefst kl. 8 í dag og stendur til kl. 18 síðdegis. Um borð
í Vædderen var meðal annara Helgi Hallvarðsson skipherra Landhelgis-
gæslunnar, sem var ásamt nokkrum fjölmiðlamönnum ferjaður frá
Keflavíkurflugvelli um borð í Vædderen með Lynx-þyrlu sjóhersins,
sem er að jafnaði um borð í Vædderen.
Skipherra Vædderen heitir Axel
Fiedler og sagði hann í samtali við
Morgunblaðið að samstarf danska
sjóhersins og Landhelgisgæslunnar
væri með miklum ágætum og hefði
á undanförnum árum færst mjög í
vöxt. „Samstarf okkar við Landhelg-
isgæsluna er frábært og ég tel það
afar sérstakt að tvær þjóðir eins og
Danir og íslendingar geti starfað
saman á þessu sviði á Norður-Atlants-
hafinu á jafnnáinn og skipulagðan
hátt og við getum gert,“ segir Fiedler.
Fiedler segir að samstarf Land-
helgisgæslunnar og varðskipa danska
sjóhersins hafi færst í vöxt og haldn-
ar séu reglulegar æfingar sameigin-
lega, þar sem áhersla sé lögð á þjálf-
un og samstarf dönsku varðskipanna
og þyrluflugmanna Landhelgisgæsl-
unnar, sem geti þannig athafnað sig
með aðstoð dönsku varðskipanna, ef
um löng leitar- eða björgunarflug er
að ræða. „Við tökum venjulega æf-
ingu í hálfan dag eða svo með Islend-
ingunum í hvert skipti sem við komum
til íslands," segir Fiedler.
Fjóra mánuði í túrnum
Vædderen kemur hingað frá Græn-
landi og heldur héðan á þriðjudag
áleiðis til Færeyja. Að tveimur vikum
liðnum heldur varðskipið svo heim til
Danmerkur á ný og verður þá búið
að vera fjóra mánuði í túrnum.
Varðskipið Ægir fylgdi Vædderen
til Reykjavíkurhafnar, svo og þyrla
Landhelgisgæslunnar. Varðskipin
höfðu litla æfingu á leiðinni til
Reykjavíkur, þar sem ýmist var siglt
þétt saman, hlið við hlið, eða í beinni
línu og á meðan hringsólaði danska
þyrlan með fjölmiðlafólk um borð fyr-
ir ofan og kringum skipin. Vædderen
hleypti af þremur fallbyssuskotum
úr sjálfvirkri 76 mm OTO MELARA
fallbyssu sinni á leið inn til Reykjavík-
urhafnar og Gæslan svaraði að bragði
með þremur skotum.
Vædderen er afar glæsilegt skip
af Thetis-gerð. Það var byggt í Svend-
borg Skipsvæft og tekið í notkun í
desember 1991. Skipið er um 3.500
rúmlestir, 112,5 metrar á lengd og
14,4 metrar á breidd. Sextíu og tveir
menn eru í áhöfn skipsins. Skipið er
útbúið hverskonar tæknilegum útbún-
aði, eins og djúpsónar (VDS), HMS-
sónar og samtengdu stjórn-, eftirlits-
og boðberakerfi (C3).
Glæsilegt skip
Helgi Hallvarðsson kveðst vera
afar hrifinn af Vædderen. „Þetta er
glæsilegt skip í alla staði og vel út-
búið. Ég er hrifnastur af veltitönkun-
um, því þeir gera það að verkum að
hægt er að vera úti í hvaða sjó sem
er, án þess að menn þurfi að ríghalda
sér. Það er ekki bara að þetta sér
betra fyrir áhöfnina og auki öryggi
skipsins, heldur draga þessir tankar
úr slysahættu," segir Helgi.
Helgi kveðst afskaplega ánægður
með samstarf Gæslunnar og danska
sjóhersins. „Það eru nokkur ár síðan
að danska flotastjórnin og Landhelg-
isgæslan gerðu með sér samstarfs-
samning, sem felur í sér samstarf
dönsku varðskipanna sem eru við
gæslu á milli Grænlands og íslands,
eða Færeyja og íslands, við okkar
skip. Ef eitthvað kemur upp á, eins
og leit og björgun, þá eru Danirnir
tilbúnir að koma inn með sín skip og
flugvélar. Þeir eru með þyrlu um
borð í skipunum og eins eru þeir með
flugvél staðsetta á Grænlandi, þannig
að þetta samstarf eflir öryggið sem
Skjótið!
KOMMANDÖRKAPTAJN Axel Fiedler í brúnni á Vædderen. Hér gef-
ur hann fyrirskipanir um að skjóta af fallbyssu varðskipsins.
Púðurreykur
ÞEGAR Vædderen hafði skotið þremur fallbyssukúlum á leið sinni inn
í Reykjavíkurhöfn, svaraði Gæslan að bragði með öðrum þremur skot-
um og gaus upp nokkur reykur við skotin, auk þess sem drunurnar
voru ógurlegar.
við búum við í þessum efnum,“ sagði
Helgi. „Allir muna hið frækilega
björgunarafrek, þegar þyrla frá for-
vera þessa skips, gamla Vædderen,
bjargaði skipverjum úr gúmbát, eftir
að íslenska flutningaskipið Suðurland
sökk hér norðvestur af Langanesi í
desember 1986. Slíkur atburður sýnir
hversu björgunarþyrlur Dana eru
mikilvægur hlekkur í öryggiskerf-
inu,“ sagði Helgi.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
KRISTINN BRIEM
Vaxtaákvarðanir í
frumskógi viðmiðana
BANKAR og sparisjóðir hafa á undanförnum árum notað ýmiskon-
ar viðmiðanir til að skýra sínar vaxtabreytingar. Vextir óverð-
tryggðra lána hafa í stórum dráttum verið látnir fylgja verðlagsþró-
uninni og hafa bankar ýmist vísað til verðbólguspáa Seðlabankans
eða verðbólgu liðins tíma. Þannig er reynt að skapa jafnvægi milli
verðtryggðra og óverðtryggðra kjara. GrundvöIIur við ákvarðanir
um vexti af verðtryggðum lánum hefur aftur á móti verið hinn
svokallaði eftirmarkaður spariskírteina á Verðbréfaþingi en litið
hefur verið á ávöxtunarkröfu spariskírteina sem eins konar „vaxta-
gólf“ í landinu. Fleiri atriði koma auðvitað við sögu við vaxtaákvarð-
anir eins og samkeppni, afkoma, lausafjárstaða og síðast en ekki
síst yfirlýsingar um vaxtamál í tengslum við kjarasamninga o.fl.
Allar þessar viðmiðanir hafa þó verið misjafnlega skýrðar af hálfu
bankanna með framsetningu talna eins og glöggt kemur í ljós þeg-
ar litið er yfir farinn veg.
Viðmiðanir við vaxtaákvarðanir
bankanna hafa líklega komið
skýrast fram við kjarasamninga á
undanförnum árum og sjaldan hef-
ur verið kveðið fastar að orði en í
þjóðarsáttarsamningunum í febr-
úar árið 1990. í samkomulagi sem
gert var í tengslum við samningana
fólst að við ákvarðanir um vexti
óverðtiyggðra lána ætti fremur að
miða við framtíðina en fortíðina þar
sem verðbólgan væri á niðurleið.
Sú regla var ákveðin að miða við
spá Seðlabankans um þróun lán-
skjaravísitölu tvo mánuði fram í
tímann og hækkunina einn mánuð
aftur í tímann. Þessi viðmiðun gilti
út árið 1990.
Frá ársbyrjun 1991 hafa bank-
arnir stuðst við mismunandi viðm-
iðanir, bæði spár og verðbólgu lið-
ins tíma en sú forsenda lögð til
grundvallar að jafnvægi ríkti milli
vaxtakjara verðtryggðra og óverð-
tryggðra útlána. Þetta jafnvægi
skiptir sköpum fyrir afkomu banka-
kerfisins vegna svonefnds misvægis
milli verðtryggðra eigna og skulda.
Verulegur hluti af innlánsfé er
verðtryggður en þessu fé hefur síð-
an að miklu leyti verið ráðstafað í
óverðtryggð útlán. í lok ársins var
talið að verðtryggð innlán banka-
kerfsins væru um 30-45 milljörð-
um hærri en verðtryggð útlán.
Hefur misvægið farið vaxandi eftir
að sú regla var sett að aðeins
mætti verðtryggja útlán til lengri
tíma en þriggja ára. Bankamir
hafa því á vissan hátt orðið ofur-
seldir verðtryggingunni.
Við ákvörðun um vexti af verð-
tryggðum útlánum hefur hin síð-
ustu misseri verið vísað til ávöxtun-
arkröfu spariskírteina á Verðbréfa-
þingi. Hafa bankamenn haft á orði
að þeir séu að fylgja eftirmarkaðn-
um þegar þeir eru krafðir skýringa
á hækkunum á þessum vöxtum.
Vextir á Verðbréfaþinginu hafa
þannig orðið einn helsti mælikvarð-
inn á vaxtastig í landinu eða eins
konar „hitamælir" á fjármagns-
markaðnum. Má í því sambandi
nefna yfírlýsingar banka og spari-
sjóða um vaxtaákvarðanir sem þeir
gáfu í tengslum við kjarasamninga
í apríl á sl. ári. Þær vom túikaðar
þannig að vextir algengustu flokka
fasteignatryggðra skuldabréfa
yrðu með um það bil 2% vaxtaálagi
á vexti spariskírteina ríkissjóðs í
frumsölu eða á eftirmarkaði. Hafa
breytingar á vöxtum á verðtryggð-
um útlánum í seinni tíð fylgt þróun-
inni á vöxtum spariskírteina á
Verðbréfaþingi í stómm dráttum. Á
þetta þó hefur skort í sumar þar
sem vextir á eftirmarkaði hafa
lækkað umtalsvert á sama tíma og
vextir verðtryggðra útlána hafa
hækkað. Þess er að vænta að bank-
arnir muni aðlaga sig að lækkun-
inni á eftirmarkaði um næstu mán-
aðamót. Spariskírteinavextirnir eru
einskonar grunnpunktur og eiga
að vera lægstu vextir í kerfinu, svo
notað sé orðalag eins bankamanns.
Mikið misræmi á árinu 1991
Á árinu 1991 skapaðist mikið
misræmi milli óverðtryggðra og
verðtryggðra kjara og stóðust þá
viðmiðanir lítt innan ársins. Verð-
bólga fór verulega fram úr þeim
spám sem stuðst var við á fyrstu
mánuðum ársins við vaxtaákvarð-
anir þannig að raunvextir óverð-
tryggðra skuldabréfa urðu mjög
lágir í samanburði við vexti verð-
tryggðra lána. Þetta olli bönkum
verulegu tapi sem þeir reyndu að
vinna upp með því að halda vöxtum
óverðtryggðra lána mjög háum á
síðari hluta ársins. Frá þeim tíma
hafa bankarnir ekki þurft að glíma
við sambærilegar sveiflur í verðlagi.
íslandsbanki markaði þá stefnu
undir lok ársins 1991 að raunvext-
ir verðtryggðra lána á árinu 1992
yrðu að jafnaði 1% lægri en vextir
af óverðtryggðum lánum. Kom
fram að þetta væri gert til að hvetja
lántakendur til að taka verðtryggð
lán. Með því skapist meira jafnvægi
á efnahagsreikningi bankans og
eðlilegt að þeir njóti þess í kjörum
sem vinni með þeim að þessu leyti.
Um miðjan júlí árið 1992 hækk-
aði íslandsbanki vexti óverð-
tryggðra lána og kom fram að við
vaxtaákvörðun sína miðaði bankinn
við verðbólguspá Seðlabankans á
sex mánaða grundvelli. Þá var verð-
bólguhraðinn á þessum mælikvarða
talinn 2,4% til 2,6% og færi síðan
lækkandi. En fyrri hluta ársins var
þessi viðmiðun nálægt 2%. Lýsti
bankinn sig reiðubúinn að lækka
vextina aftur til samræmis við það
ef verðbólgan lækkaði í lok ársins.
Með þessu sagðist íslandsbanki
vera að laga vexti sína að þessum
breytingum og fínstilla vextina mið-
að við markaðinn. Bent var á að
vaxtaákvörðun bankans væri í fullu
samræmi við yfirlýsingar bankanna
við gerð kjarasamninga. Þá hefði
verið gert samkomulag um ákveðn-
ar aðferðir við útreikning vaxta
óverðtryggðra útlána, þar sem tek-
ið væri mið af vöxtum á eftirmark-
aði spariskírteina ríkissjóðs með 2%
álagi, verðbólguspá og 1% óvissu-
álagi. Þessari reglu hefur ekki ver-
ið haldið á lofti frá þeim tíma.
Samkeppnisstaða og
starfsskilyrði
Landsbankinn hefur staðið með
öðrum hætti að því að kynna sínar
viðmiðanir í vaxtamálum á undan-
förnum árum. Við vaxtalækkun
þann 21. maí 1992 sendi Lands-
bankinn frá sér tilkynningu um
vaxtamál. Þar greindi bankinn m.a.
frá yfirlýsingu sinni gagnvart aðii-
um vinnumarkaðarins um stefnu
sína í vaxtamálum og þann grund-
völl sem hún hvíldi á. Aðalatriðin
í yfírlýsingu Landsbankans voru
þau að bankinn myndi breyta kjör-
um á algengustu vísitölubundnum
skuldabréfalánum með hliðstæðum
hætti og ákveðin yrðu á nýjum
spariskírteinum ríkisins í kjölfar
kjarasamninga enda breyttust
vaxtakjör þeirra á markaði (eftir-
markaði) með samsvarandi hætti.
Þá greindi bankinn frá því að ef
forsendur skopuðust með nýjum
kjarasamningum fyrir litlum verð-
hækkunum á árinu mundi verða
unnt að taka tillit til verðþróunar
til lengri tíma með vaxtaákvarðanir
á óverðtryggðum útlánum sem
mundi þá leiða til þess að raun-
ávöxtun óverðtryggðra og verð-
tryggðra útlána í hliðstæðum lána-
flokkum nálgaðist. Þá lýsti bankinn
þeirri almennu skoðun sinni að
vaxtaákvarðanir banka og spari-
sjóða tækju jafnan mið af sam-
keppnisaðstöðu og starfsskilyrðum
á hvetjum tíma og að jafnvægi í
markaðsaðstæðum mundi almennt
leiða til svipaðra og sambærilegra
kjara í sambærilegum viðskipta-
formum á fjármagnsmarkaði.
Miðað við 8% verðbólgu
næstu 2 mánuði
Með nýjum lögum sem tóku gildi
1. júlí voru vaxtaákvarðanir alfarið
lagðar í hendur bankastjórna en
áður hafa bankaráð fjallað um
vaxtabreytingar. Bankaráðunum er
hins vegar ætlað að móta almenna
stefnu í þessum málum. Á þetta
reynir nú í fyrsta sinn. í tengslum
við síðustu vaxtabreytingar hefur
komið fram að íslandsbanki miðaði
vexti óverðtryggðra útlána við 2%
verðlagsbreytingar fyrir gengisfell-
inguna. Hins vegar er búist við að
næstu tvo mánuði verði verðlags-
breytingar 8% þannig bankinn telur
að hækka þurfi vextina um 6% til
að mæta þessum verðbólgutoppi.
Með því að hækka vexti hefur bank-
inn því aðeins náð að mæta um
þriðjungi af þessari hækkunarþörf.
„íslandsbanki hafði tekið viðmiðun
til sex mánaða á fyrri hluta þessa
árs,“ segir Björn Björnsson, fram-
kvæmdastjóri. „Það þýddi það að
við fórum í gegum nokkra verð-
bólguöldu í febrúar og mars sem
við ætluðum að vinna upp aftur
þegar kom fram á árið. Það hafði
bankinn ekki náð að gera þegar
núna næsta alda ríður yfir. Þetta
er auðvitað mikið áhyggjuefni fyrir
bankann og þess vegna teljum við
að núna sé æskilegt að jafna verð-
tryggð og óverðtryggð kjör á miklu
skemmri tíma heldur en áður hefur
jafnan verið gert. Þetta er væntan-
lega skammtímahreyfing í verðlag-
inu sem ég held að flestir vilji þeg-
ar upp verður staðið að líði hjá sem
allra fyrst. Eins og reynslan hefur
sýnt er það ákaflega erfitt fyrir
bankana að ætla að halda upp vöxt-
um sem eru ékki að fullu í sam-
ræmi við verðbólgu augnabliksins
til þess að vinna upp eitthvað sem
er liðin tíð.“
Verðbólgan fór langt
fram úr spánni
Búnaðarbankinn hefur ekki látið
frá sér nákvæmar talnalegar for-
sendur vaxtahækkunarinnar á
sama hátt og íslandsbanki. Jón
Adolf Guðjónsson, bankastjóri Bún-
aðarbankans, bendir á að hér áður
hafi ákveðnar viðmiðanir gjarnan
verið notaðar yfir þróunina á
þriggja mánaða tímabili. „Aðstæð-
umar voru hins vegar þá töluvert
aðrar og verðbólgan mun meiri en
nú er. Við sjáum það að verðbólgan
mun aukast næstu tvo mánuði og
við getum ekki annað en að brugð-
ist strax við. Hins vegar er það
alveg deginum ljósara að vextir
munu lækka um leið og verðbólgan
hjaðnar á ný. Ég legg áherslu á
að þetta er ekki varanlegt."
Jón Adolf segir að Búnaðarbank-
inn hafi fyrst og fremst stuðst við
spá Seðlabankans. Núna hafí
hækkun lánskjaravísitölu orðið
miklu meiri en spáin gaf til kynna.
„Verðtryggðu kjörin fara langt upp
fýrir óverðtryggð kjör. Með hækk-
uninni erum við að taka af þeim
kúf og það hlýtur að skila sér til
baka þegar verðbólgan hjaðnar aft-
ur. Það eru nákvæmlega engin rök
fyrir því að hækkunin sé varanleg.“
Jónas Reynisson, sparisjóðsstjóri
Sparisjóðs Hafnarfjarðar, segir að
jafnan sé reynt að hafa sambærileg
raunvaxtakjör á verðtryggðum og
óverðtryggðum útlánum yfir árið í
heild og á hvorum árshelmingi. „I
þessu sambandi þarf einnig að taka
tillit til ávöxtunar innlána á hálfs-
ársfresti. Það eru engar fastá-
kveðnar reglur við ákvörðun vaxta
eins og t.d. að líta á verðbólgu einn
mánuð aftur og spá tvo næstu
mánuði heldur er reynt að tiorfa á
verðlagsþróun á hvorum árshelm-
ingi fyrir sig og fýrir árið í heild.
Ástæðan fyrir síðustu nafnvaxta-
hækkun grundvallast á verðbólgu-
spá fyrir þennan seinni helming
ársins. Við ákvörðun raunvaxta á
útlánum er aftur rekið mið af al-
mennri vaxtaþróun á verðbréfa-
markaði á hveijum tíma.“
Engar ákvarðanir hafa verið
teknar um vaxtabreytingar hjá
Landsbankanum um næstu mán-
aðamót en ef að líkum lætur mun
bankinn fylgja eftir þeim hækkun-
um sem orðið hafa á markaðnum.
Olafur Orn Ingólfsson, forstöðu-
maður fjárreiðudeildar Landsbank-
ans, bendir á að bankarnir hafí í
þjóðarsáttarsamningunum fallist á
að taka meira mið af framtíðinni
en fortíðinni vegna þess hve verð-
bólgan lækkaði hratt á þeim tíma.
„Við höfum verið að stýra vöxtun-
um á öðrum forsendum núna en
áður, þ.e. ekki eingöngu horft á
jafnvægi milli óverðtryggðra og
verðtryggðra kjara. Við erum að
reyna að gera okkur grein fyrir því
hvemig við ætlum að mæta þessum
verðbólgutoppi en höfum ekki eina
fasta reglu til viðmiðunar. Vaxta-
ákvaröanir eru teknar með hliðsjón
af samkeppni, afkomu, lausafjár-
stöðu o.fl. Fyrst og fremst erum
við að hugsa um að reka þessa
sfofnun með viðunandi arösemi,"
sagði Ólafur.