Morgunblaðið - 31.07.1993, Blaðsíða 10
10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 1993
Verslun og þjónusta búa yfir at-
vinnutækifærum framtíðarinnar
eftir Birgi Rafn
Jónsson
í ár höldum við hátíðlegan 100.
frídag verslunarmanna en sá fyrsti
var haldinn 13. september 1894 á
meðan launþegar og atvinnurekend-
ur í verslun deildu enn sama stéttar-
félagi. Strax í upphafi fékk hugmynd
að slíkum frídegi góðan hljómgrunn
og tilheyrandi hátíðahöld voru fjöl-
sótt. í dag markar frídagur verslun-
armanna hápunkt sumars í hugum
flestra.
Það var kraftur í verslun hér á
landi um og eftir aldamótin. Verslun
var leiðandi afl og verslunarmenn
virtir borgarar. Verslunin átti einnig
frumkvæði að mörgum mestu framf-
aramálum þjóðarinar og nægir að
nefna stofnun Verslúnarskólans og
Lífseyrissjóðs verslunarmanna sem
atvinnurekendur og launþegar í
greininni sameinuðust um.
Höft og fjötrar á undanhaldi
Margt hefur farið á annan veg
en ætlað var þegar nítjándu aldar
menn á íslandi gerðu ftjálsa verslun
að grundvallaratriði í baráttu sinni
fyrir sjálfstæði þjóðarinnar. Stærst-
an hluta tuttugustu aldarinnar, eða
allt frá fyrra stríði, hefur verslun
verið hnegpt í höft og fjötra þótt
sjálfstæði íslands hafi orðið að veru-
leika. Útflutningsverslun með aðal-
framleiðsluvörur þjóðarinnar hefur
verið háð leyfum og takmörkunum,
innanlandsverslun með t.d. mjólk,
rafmagnstæki og áfengi hefur lotið
einokun og innflutningsverslun og
neytendur hafa mátt greiða tolla og
álögur til verndar ýmsum atvinnu-
greinum, sem jafnframt hefur leitt
til hærra vöruverðs. Skattur á versl-
unar- og skrifstofuhúsnæði hefur að
auki skekkt stöðu gagnvart öðrum
atvinnugreinum. Þrátt fyrir þetta er
verslun stærsta atvinnugrein þjóðar-
innar og sem betur fer hillir nú und-
ir breytta tíma og aukið verslunar-
frelsi.
Verslun er stærsta
atvinnugreinin
Verslun, þ.e. heildverslun og smá-
söluverslun, veltir samanlagt mest-
um verðmætum allra atvinnugreina.
í verslun er mestur íjöldi starfandi
fyrirtækja og verslunin innheimtir
og greiðir stærstan hluta allra skatta
til samneyslu þjóðarinnar.
Á tímum samdráttar og minnk-
andi atvinnu er þó stærð verslunar
sem atvinnuskapandi greinar áhuga-
verðust. Verslun veitir um 14,5%
starfandi karla og kvenna atvinnu
og er þar með stærsta atvinnugrein-
in hvað starfsmannafjölda áhrærir.
I framtíðinni mun starfsmannafjöldi
enn aukast í verslun. Á meðan held-
ur áfram að fækka í frumvinnslu-
greinum eins og iðnaði og landbún-
aði, enda fækkun starfsfólks og auk-
in tæknivæðing í þessum greinum
forsenda bættra lífskjara á Vestur-
löndum. í nágrannalöndunum, þar
sem þjóðarframleiðsla og hagvöxtur
standa hvað hæst, vinna u.þ.b. 33%
við frumgreinar en 66% við verslun
og þjónustu. Innan Evrópubanda-
lagsins er gert ráð fyrir að í næstu
framtíð muni stöff í verslun og þjón-
ustu aukast í allt að 80-90%. Sýnir
það glöggt hveijir framtíðarmögu-
leikar verslunar eru og hversu nauð-
synlegt er að skapa þessari atvinnu-
grein jöfn starfsskilyrði á við aðrar,
þannig að við sitjum ekki eftir sem
hrávöruframleiðendur um ár og
framtíð.
Nýtt hluverk í ljósi
nýrra skilgreininga
Verslun er frekar óljóst hugtak í
hugum margra. Orðið verslun hefur
að hluta mjög víðtæka merkingu,
eins og t.d. fríverslun, utanríkis-
verslun og verslunarstefna. Allt eru
þetta hugtök sem snerta nær allt
litróf atvinnulífsins og þar á meðal
landbúnað, iðnað og jafnvel þjón-
ustu. Verslun hefur hins vegar oft
verið skilgreind eða flokkuð sem
þjónusta og m.a. þess vegna er lítið
til af hagtölum um hana samanborið
við aðrar atvinnugreinar. Hver veit
t.d. hversu stór hlutur verslunar er
í útflutningi landsmanna eða hve
stóran þátt á verslun í öflun tekna
í ferðamannaiðnaði?
Reyndar er skortur á upplýsingum
um verslun ekki einskorðaður við
ísland, því sérfræðingar Evrópu-
bandalagsins áttu við sömu vanda-
mál að stríða þegar þeir hófu að
kynna sér stöðu og horfur verslunar
sem atvinnugreinar. Sú skilgreining,
að verslun sé starfsemi sem kaupi
og selji vörur með virðisauka eða
hagnaði hefur vikið fyrir nýjum og
opnari hugmyndum innan Evrópu-
bandalagsins. Þar kjósa menn að
fjalla um verslun sem „dreifingariðn-
að“ (distributive industry) og í ljósi
þess hugtaks hefur greinin fengið
skýrara og afmarkaðra hlutverk en
áður.
Hugvit verslunarinnar
Við horfumst nú augu við minni
afla og minni tekjur en nokkurn
hefði órað fyrir. Atvinnuleysi er orð-
ið umtalsvert og við getum ekki
lengur horft á það sem skammtíma-
vanda sem leysist um leið og næsta
vertíð hefst. Þetta þýðir að þjóðin
verður að læra að hugsa upp á nýtt
og leita nýrra tækifæra.
Verslun er undirstaða gífurlegrar
atvinnusköpunar. Það er verslunin
sem skapar atvinnu við framleiðslu,
þjónustu, tryggingar, flutninga og
aðra dreifingu. Það er verslunin sem
er hvatinn til framfara í flutninga-
tækni og samgöngum. Erfítt er að
írrlynda sér hvemig samgöngum
væri háttað hér á landi, innanlands
og milli landa, ef verslun væri ekki
til staðar.
Það var ánægjulegt að heyra fyrr-
um viðskiptaráðherra lýsa því á ráð-
stefnu í vor að möguleikar til hag-
vaxtar lægju einkum í verslun. Það
þarf hugvit verslunarinnar til að
greina þær þarfír á markaðnum sem
við getum hugsanlega uppfyllt með
eigin framleiðslu eða annarra. Það
er verslunin sem flytur okkur upplýs-
ingar um hvar opnast nýir markaðir
þegar eldri lokast og hvar besta
verðið er að fá. Og það verður versl-
unin sem færir okkur fréttir af
breyttum þörfum markaðarins og
þá um leið hvernig við getum há-
markað verðmæti þeirrar vöm og
þjónustu sem við höfum að bjóða
hveiju sinni. Þessi þróun er þegar
hafín, undanfarin ár höfum við t.d.
horft á stórgóðan árangur fijálsra
kraftmikilla fiskkaupmanna og
tækifærin bíða á fleiri sviðum.
Birgir Rafn Jónsson
Frídagur verslunar-
manna er löngu orðinn
þjóðareign og verslun-
armannahelgin markar
þáttaskil á hverju sumri
í augum íslendinga.
Frídagur verslunarmanna er
löngu orðinn þjóðareign og verslun-
armannahelgin markar þáttaskil á
hveiju sumri í augum íslendinga.
Það er nauðsynlegt að taka sér hlé
frá erli dagsins, njóta návista við
vini og vandamenn og kynnast land-
inu í návígi. Að loknu leyfi koma
menn margefldir til starfa á ný.
Höfundur er formaður íslenskrar
verslunar.
__________Brids_____________
Arnór G. Ragnarsson
Bikarkeppni
Bridssambandsins
Sveit Hjólbarðahallarinnar fór á
Suðumesin sl. fímmtudag og spil-
aði gegn sveit Jóhannesar Sigurðs-
sonar. Heimamenn tóku hressilega
á móti gestunum og var leikurinn
jafn fram á síðustu lotu en þá
brast úthald heimamanna og sig-
urinn var Hjólbarðahallarinnar.
Lokatölur 98 gegn 72.
Sveit Guðna E. Hallgrímssonar
spilaði fyrir nokkru við VÍB úr
Reykjavík. Spilað var í Grundar-
fírði og höfðu gestimir betur, sigr-
uðu með 117 gegn 79. í síðustu
fréttatiikynningu um bikarkeppn-
ina féllu niður þrjú síðustu orðin
um þennan leik og breyttust úrslit-
in allveralega. Viðkomandi aðilar
era beðnir velvirðingar á þessu.
Síðasti dagurinn til að spila
þessa umferð er sunnudagurinn
8. ágúst en dregið verður þann
níunda.
Meðfylgjandi mynd er úr bikar-
leik Hjólbarðahallarinnar og sveit-
ar Jóhannesar Sigurðssonar. Hjalti
Elíasson og Jónas P. Erlingsson
spila gegn Gísa Torfasyni og Jó-
hannesi Sigurðssyni.
BORGARNES
Til sölu nýlegt, glæsilegt einbýlishús, 250
fm, oó Súlukletti 6, með 5 svefnherb. og
tvöföldum innbyggóum bílskút. Ftístondondi
sólhús. Follegt útsýni. Bein sala eða
skipti á minna húsnæði.
Verð 13,2 millj.
Uppl. í síma 93-71615.
911 RA 91 97fl ÚÁRUS Þ. VALDIMARSS0N framkvæmdastjori
mm I I VVk I 0 / W KRISTINN SIGURJ0NSS0N, HRL. LOGGittuR fasteignasali
Sumarleyfi
Opnum aftur föstudaginn 6. ágúst næstkomandi.
• • •
Viðskiptum hjá okkur
fylgir ráðgjöf og
traustar upplýsingar.
ALMENNA
FASTEIGHASAUN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 703. þáttur
Undarlegur er þessi heimur.
Ég kenndi íslensku lengi og er
búinn að skrifa sjö hundruð þætti
um íslenskt mál, en fyrst fyrir
fáum vikum tók ég að lesa ís-
lensku Hómilíubókina, þá sem í
Stokkhólmi er. Hún er nú góðu
heilli gefin út handa allri alþýðu
þessa lands.
Fyrir mörgum áram las ég í
Handritaspjalli Jóns Helgasonar
þessi frægu orð: „Óvíða flóa lind-
ir íslenzks máls tærari en í þess-
ari gömlu bók, og er sá íslenzkur
rithöfundur sem ekki hefur þaul-
lesið hana, litlu betur undir starf
sitt búinn en sá prestur sem enn
á ólesna fjallræðuna.“
Auðvitað var þetta brillíant, en
ég hélt að þarna væru þó ærnar
ýkjur. En nú efast ég um það.
Nú legg ég til að valdir kaflar úr
Hómilíubókinni verði skyldulesn-
ing í framhaldsskólum, auk þess
sem ég hvet bæði vörpin til þess
að koma efni bókarinnar á fram-
færi við okkur. Ég hef áður hér
í pistlunum birt örstutta kafla úr
bókinni, en tel síst of mikið að
síðari hluti þessa þáttar sé ein-
göngu úr henni tekinn. Fyrirsagn-
ir era á ábyrgð umsjónarmanns:
Frá Jóhannesi skírara
„Jóan magnaðist síðan, sem
von var of þann, er inn helgi andi
stýrði, að hann leitaði að sjá við
syndum öllum og fremja mann-
dýrð hveija. Hann varaðist svo
afgjörðir, að hann vildi eigi heldur
láta sig sækja smalvömm (=smá-
yfírsjón) en stærri glæpi. Hann
orkaðist svo að því að forðast
rangar hugrenningar og orðas-
laug (=gáleysislegt tal), að hann
fór frá öðrum mönnum til Jórdan-
ar og kenndi þar heilagar kenn-
ingar, þeim er til hans sóttu, fyr
því að eigi vildi hann heldur mis-
gera í þögninni en málinu . . .
Fáum ætla eg það í hug koma
að varast það, þótt hann vilji al-
gjör vera, að hafa ullklæði til fata
sér, nema þessum Jóani, er nú
ræðum vér um. Hann lét klippa
flóka af úlföldum og gera sér þar
kyrtil úr. Það klæði hafði hann
ávallt, fyr því að sá einn var; það
var hvorki hægt né skrautlegt.
Þannig svo varaðist hann syndir
skrauts og hóginda. Þau setti
hann ráð við ofáti að hafa það
eitt til fæðu sér, er soltinna manna
matur þótti ýera. Fugla veiddi
hann sér til handa, er locuste
(=engisprettur) eru kallaðir, og
drakk þar við vatn eða skógarhun-
ang. Því er kallað heiskt að
bergja...
Þá bar Jóan vitni Jesú, að „þar
meguð ér nú“, kvað hann, „sjá
þann Guðs gymbil, er á braut tek-
ur syndir heimsins". Og hann sá
inn helga anda koma yfir hann í
dúfu líki, þá er hann skírði hann.
Er hann af því kallaður Jóan bapt-
iste (=skírari), að hann skírði
bæði Guð og menn ...
Herodiadis hét kona sú, er hann
(þ.e. Herodes) hafði af Philippo
tekið. Dóttir hennar fylgdi henni.
En er mannboðið þreifst, þá lék
mærin vel fyrir konungi og boðs-
mönnum. Þá mælir Herodes við
meyna: „Kjóstu það er þú vill að
leiks launum, og mun eg veita
þér, þótt þú viljir hálft ríki mitt.“
Mærin rennur þá til móður sinnar
og leitar ráðs undir hana, hvers
biðja skyldi. En þaðan kom ið
mesta óráð. „Þess skaltu biðja,“
kvað hún, „að þér sé fært höfuð
Jóans baptiste á diski.“ Mærin
kýs þetta, sem móðir hennar hafði
fyrir hana lagt. Kom þar fram,
sem mjög oft þykir verða, að köld
era kvenna ráð. Var Jóan fyrir
þessa sök af lífi tekinn ...
Frá postulum
Postular kallast réttlega hirðar,
því að þeir sömnuðu saman Guðs
hjörðu of allan heim og varðveittu
með svo mikilli elsku lýð þann,
er þeir leiddu Guði til handa úr
úlfs munni, það er djöfuls veldi,
til þess að þeir seldu sig til dauða,
heldur en þeir léti af hendi sauði
Krists. Maklega kallast postular
forystusauðir Krists hjarðar, því
að þeir gjörðu götu til lífshaga
öllum völdum mönnum Guðs í
kenningum sínum ...
Þessa sá spámaðurinn Guðs
vini fyrir í helgum anda, þá er
hann mælir: „Hverir era þessir,
er fljúga sem ský og svo sem
dúfur við glugga sína?“ Postular
kallast fljúgendur, því að þeir
hófu upp hugskot sín til him-
neskra hluta frá jarðlegum og
veittu hjörtum heyranda ástsam-
legar kenningar, svo sem regn
úr skýjum gefur ár á jörð ...
Petrus þýðist steinn, Andreas
drengilegur, Jakobus undirgrefíll
(=sá sem grefur undan syndum
og ljótum hugrenningum), Jó-
hannos miskunn Guðs, Tómas tve-
faldur, Fillippus Iýsikersmunnur,
Barþóíomeus sonur þess er upp-
heldur vötnum, Maþeus gjöfum
reifður, Símon hlýðinn, Júdas ját-
andi, Maþías lítill Guðs (=virðir
sjálfan sig lítils fyrir Guðs elsku).“
Faðirvorið (hér sett saman í
eitt).
„Faðir vor, er ert á himnum,
helgist nafn þitt, til komi ríki þitt,
verði vilji þinn svo sem á himni
og á jörðu. Brauð vort hversdags-
legt gefðu oss í dag, fyrirgefðu
oss skuldir órar, svo sem og vér
fyrirgefum skulderum órum. Og
eigi leið þú oss í freistni, heldur
leys þú oss frá illu. Amen.“
Kaflanum um Faðirvorið lýkur
svo á þessari bæn: „Nú skulum
vér þess biðja Guð, að hann forði
oss við allri freistni, þeirri er
óstyrkt ór má eigi standast né við
varast, sá inn sami Dominus
(=drottinn) vor Jesus Christus, er
lifir og ríkir með feður og helgum
anda per secula seculorum
(=um aldir alda).“