Morgunblaðið - 31.07.1993, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JUU 1993
27
Brestir í ríkisstjórn Jeltsíns og átök um æðstu stjórn Rússlands
Borgarastríð
í uppsiglingu?
Moskvu. Frá Lárusi Jóhannessyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
AFTURHALDSÖFLIN í Rússlandi láta að sjö helstu iðnríki heims hétu auknum lán-
um á fundinum í Japan.
nú æ meir til sín taka og kemur þing
landsins, Æðsta ráðið, sem er helsti
vettvangur þeirra, saman til aukafundar
í dag til að fjalla um ástandið í landinu.
I kjölfar „rúbluhneykslisins" svokallaða
hafa komið fram brestir í ríkisstjórn
Borís Jeltsíns forseta Rússlands. Staða
hans er nú veikari en nokkru sinni eftir
sigurinn í þjóðaratkvæðagreiðslunni 25.
apríl síðastliðinn. Vinsældir hans hafa
dvínað vegna þess að almenningur gerir
ekki skýran greinarmun á Seðlabanka
landsins, sem ákvað að ógilda rúblur
eldri en frá þessu ári, ríkisstjórninni og
forsetanum sjálfum. Jeltsín er persónu-
gervingur ríkisvalds í landinu og honum
er því kennt um eignaupptökuna. Lítið
hefur heyrst í forsetanum undanfarna
viku ef undan er skilin sú ákvörðun
hans að milda aðgerðir Seðlabankans
en skrifa um leið undir þær að mestu
leyti.
Klofnings hefur nú orðið vart í ríkisstjórn-
inni en þar eru innanborðs bæði umbótasinn-
ar og miðjumenn, þ.e. fyrrverandi þungavigt-
armenn í sovéskum iðnaði. Klofningurinn
kom í Ijós strax síðastliðinn laugardag er
Viktor Tsjernómyrdín forsætisráðherra lýsti
stuðningi við aðgerðir Seðlabankans. Á hinn
bóginn var fjármálaráðherrann, Borís Fjod-
orov, í fararbroddi þeirra sem gagnrýndu
þær harðlega.
í raun hefur verið grunnt á samstarfsvilja
innan ríkisstjórnarinnar allt frá myndun
hennar í desember á síðasta ári. Hún var
upphaflega hugsuð sem samsteypa hófsam-
ari afla í ríkjandi efnahagskerfí og yngri
manna sem líta til Vesturlanda um fyrir-
myndir. Stjómin hefur haldið velli þótt oft
hafi litlu munað að upp úr syði. Fjodorov,
sem er 35 ára gamall, tókst að ná samkomu-
lagi við hinn afturhaldssama seðlabanka-
stjóra, Viktor Gerasjenko, um að minnka
lánastarfsemi, hækka vexti og stöðva fall
rúblunnar. Tsjemómyrdín tókst, að miklu
leyti, að halda þinginu í skefjum með því
að lofa hagstæðum lánum til mikilvægra
iðngreina í kröggum.
Um miðjan júli má segja að ríkisstjórninni
hafi tekist að ná ákveðnum stöðugleika í
efnhagslífinu, að minnsta kosti nægum til
Hárfínt samspil að engu orðið
Nú hafa nýjustu atburðir gert hárfínt sam-
spil mismunandi viðhorfa innan stjórnarinnar
að engu. Opinber valdabarátta fer nú fram
milli ráðherra. Árásir Æðsta ráðsins á einka-
væðingarstefnu Jeltsíns og samþykkt fjár-
laga með tvöfalt meiri halla en ríkisstjórnin
hafði lagt til hella olíu á eldinn.
Aðstæðurnar hafa bundið hendur forset-
ans, þvingað hann til að gera upp á milli
ráðherra og gert umbótasinna í þeirra hópi
berskjaldaða fyrir árásum þingsins. Það er
mat fjölmiðla hér að þetta geti leitt til upp-
stokkunar í ríkisstjórninni.
Þeir sem taldir eru í mestri hættu eru
hugmyndafræðilega tengdir Fjodorov ijár-
málaráðherra, nefnilega fyrsti varaforsætis-
ráðherrann Vladímír Sjúmeikó, 3 varafor-
sætisráðherrar: Sergei Shakrai, Alexander
Sjokín og Anatólí Tsjúbais auk utanríkisráð-
herrans Andrejs Kozyrevs. Sjúmeikó hefur
verið mikilvægasti bandamaður Jeltsíns í
ríkisstjórninni. Nú hefur Æðsta ráðið fyri-
skipað rannsókn á honum vegna meintrar
spillingar. Hvort sem eitthvað er til í þeim
ásökunum hafa þær slæm áhrif á stöðu hans,
í bili a.m.k. Sjúmeikó er 48 ára fyrrverandi
verksmiðjustjóri og kom inn í ríkisstjórnina
í maí 1992. Hans hlutverk hefur verið að
halda góðu samstarfi við iðnfyrirtækin. Hann
gerðist ötull málsvari umbótastefnu stjórnar-
innar og hefur verið nefndur sem hugsanleg-
ur arftaki Jeltsíns.
Tsjúbais er 37 ára og hefur stjórnað einka-
væðingunni eins og herforingi. Þrátt fyrir
mikilvægi hans ber ekki mikið á honum í
ijölmiðlum enda er hann bersýnilega lítt fyr-
ir þá gefinn. Æðsta ráðinu er í nöp við hann
enda á móti einkavæðingunni almennt.
Shakrai, sem er 36 ára, er einnig talinn
hugsanlegt forsetaefni. Það er almennt
viðurkennt að hann er einn mesti lögspeking-
ur Rússlands og maðurinn á bak við stjórnar-
skráruppkast forsetans. Shakrai, sem er
kósakki að uppruna, hefur einnig reynst for-
setanum dýrmætur í samningum við héruðin
úti á landi. En þar eð þau mál eru í hnút
og stjórnarskrármálið þar með hafa völd
Shakrais virst í hættu. Enginn efast þó um
að hann ætlar sér stóra hluti.
Dvínandi stuðningur
STAÐA Jeltsíns er nú veikari en nokkru
sinni fyrr. Vinsældir hans hafa dvínað
vegna þess að almenningur gerir ekki
skýran greinarmun á Seðlabanka lands-
ins, sem ákvað að ógilda rúblur eldri en
frá þessu ári, ríkisstjórninni og forsetan-
um sjálfum.
Tsjernómyrdín sem er 55 ára er valda-
mestur íhaldssamari afla innan stjórnarinn-
ar. Hann kemur úr orkugeiranum og hefur
heitið því að auka framleiðni í efnahagslífínu
en einnig á stundum sagst vilja hverfa aftur
til áætlunarbúskapar í einhverri mynd. En
Tsjemómydín hefur einnig veitt Jeltsín mikil-
vægan pólitískan stuðning. Ef Jeltsín hefði
tekið aðgerðir Seðlabankans aftur eins og
margir ráðgjafar hans hvöttu til hefði
Tsjemómyrdín, sem studdi þær, einangrast.
Samsæriskenningar
Æðsta ráðið kemur saman í dag eins og
áður segir. Er búist við að það ræði rúblumál-
in og hina sérstæðu ákvörðun Jeltsíns að
reka Viktor Barannikov, öryggismálaráð-
herra. Ýmsar samsæriskenningar eru uppi
, um ástæður brottvikningarinnar. Talað er
um að Barannikov, sem var yfírmaður arf-
taka KGB og náinn stuðningsmaður Jelts-
íns, hafi verið kominn á fremsta hlunn með
að segja spillingu æðstu ráðamanna stríð á
hendur. Á meðan andstæðingar Jeltsíns
brýna kutana eykst ótti stuðningsmanna
forsetans við að hann sé að einangrast.
Hermt er að hann hafí hundskammað ráð-
gjafa sína fyrir að trufla sig í fríinu í Novg-
orod jafnvel þótt um mikilvæg málefni ríkis-
ins væri að ræða. Það vekur mönnum ekki
síður ugg að hugsa til þess að ef eitthvað
kæmi fyrir Jeltsín þá er það varaforsetinn
Alexander Rútskoj sem tæki við en hann er
yfirlýstur andstæðingur umbótastefnunnar.
Saka SÞ um
ofbeldi
ÓHÁÐ hjálparsamtök í Sómalíu
hafa sakað hersveitir Sameinuðu
þjóðanna um að hafa drepið og
pyntað óbreytta borgara og segja
þau að yfirmenn sveitanna hafi
ekki látið rannsaka þessar ásakan-
irnar.
Maastricht-máli
hafnað
UNDRRÉTTUR í Bretlandi hafnaði
í gær kröfu Rees-Mogg lávarðs um
að breska stjórnin hefði afhent
Evrópuþinginu sjálfsákvörðunar-
rétt landsins án samþykktar breska
þingsins. Fór lávarðurinn í mál til
þess að reyna að tefja staðfestingu
Maastricht-samkomulagsins.
Undanskilja
kjarnaodda
LEÓNÍD Kravtsjúk, forseti Úkra-
ínu segir að START-samkomulagið
um fækkun langdrægra kjarnorku-
vopna, nái ekki yfir 46_ SS-24
kjarnaodda sem tilheyra Úkraínu,
en alls á landið 176 kjarnaodda.
Segir Kravtsjúk að semja þyrfti um
fækkun þeirra í viðræðum milli
Rússlands, Bandaríkjanna og
Úkraínu.
Lög um frið-
helgi einkalífs
BRESKA stjórnin steig í gær fyrsta
skrefíð í að hefta umfjöllun fjöl-
miðla um einkalíf fólks þegar hún
lagði fram lög um friðhelgi einka-
lífsins. Æsifréttablöðin bresku
brugðust ókvæða við og sögðu
frumvarpið vera ógnun við lýðræði
í landinu.
Mafían völd að
sprengingu?
ÍTALSKUR dómari, sem er einn
helsti andstæðingur mafíunnar
heldur því fram að hún hafi staðið
að sprengjutilræðunum í Mílanó og
Róm í vikunni. Segir dómarinn að
samtökin hafi ekki getað verið ein
að verki.
Hvalkjöt ekki
flutt út
NORSK stjórnvöld sögðu í gær að
þau myndu ekki leyfa útflutning á
hvalkjöti, og væri þetta gert til
þess að minnka líkur á að norskar
vörur yrðu sniðgengnar erléndis.
Laugavegl 172 Síml 62 22 11
Bókunarfyrirvari 14 dagar.
íslenskur flugvallarskattur 1.310 kr.
Hámarksdvöl 1 mánuður, lágmarksdvöl 6 dagar. Barnaafsláttur er 50%.
Hafðu samband við ferðaskrifstofuna þína eða söluskrifstofu SAS.
ffl/SAS
SAS á íslandi - valfrelsi í flugi!
giö í austur með SAS!
Kynnist töfrum Asíu og dveljið á glæsilegum hótelum. SAS hefur gert
sérsamninga við fjölmörg hótel um hagstætt verð á gistingu. Nánari upplýsingar
eru í SAS hótelbæklingnum.
Keflavík - Bangkok...... 79.000,-
Keflavík - Singapore.... 89.000,-
Keflavík - Hong Kong.....89.000,-
Keflavík - Peking........93.000,-
Keflavík - Tokyo....... 93.000,-