Morgunblaðið - 12.09.1993, Page 16

16
Sir Bernard
Ingham rifjar
upp árin með
Margaret
Thatcher og
ræðir ástand og
horfur í breskum
stjórnmálum
VíðtaLSteingrímur Sigurgeirsson
og Ásgeir Sverrisson
í tæp 12 4r var hann í breskum
stjórnmálafréttum jafnan nefndur
„heimildarmaður sem stendur
nærri forsætisráðherra." Menn
hikuðu hins vegar ekki við að
nefna hann á nafn þegar þeir
gagnrýndu hann og það var oft.
Bernard Ingham var fjölmiðlafull-
trúi og talsmaður Margaret Thatc-
her, forsætisráðherra Bretlands,
á löngum og glæsilegum stjórn-
málaferli hennar og var hann jafn-
an talinn nánasti samstarfsmaður
hennar. Hann var umdeildur enda
verður það seint sagt að logn-
molla einkenni þennan orðheppna
og ákveðna mann. Nú hefur Sir
Bernard Ingham, sem var blaða-
maður áður en hann gerðist
starfsmaður hins opinbera, tekið
upp þráðinn á ný. Hann skrifar í
viku hverri dálk í dagblaðið The
Daily Express og í fyrra komu út
endurminningar hans er nefnast
„Kill the Messenger" (Drepum
sendiboðann). Sir Bernard, sem á
sæti í stjórn McDonald’s-fyrirtæk-
isins í Bretlandi, var staddur hér
á landi í síðustu viku í vegna opn-
unar skyndibitastaðarins nýja og
féllst á að eiga samtal við Morgun-
blaðið um ástand og horfur í
breskum sljórnmálum auk þess
sem hann rifjaði upp árin ógleym-
anlegu með Margaret Thatcher.
Eftir að íhaldsmenn unnu í
fyrra fjórða kosningasigur
sinn í röð virðist ekkert
ganga þeim í hag. Hver er skýring-
in á þessu að yðar rnati? Hefur
flokknum hnignað, er uppgjöfin að
verða allsráðandi?
„Það er mjög auðvelt að útskýra
hvers vegna hlutirnir fóru úrskeiðis
þó að játa verði að hugsanlega hafi
einhver hnignun átt sér stað. Þar
að auki er kannski of snemmt að
spá um framtíðina, þar sem stjórn-
in hefur samkvæmt okkar kosn-
ingakerfi íjögur ár til viðbótar til
að sanna sig. En hvað var það sem
gerðist? John Major á að mati mínu
enga sök á þeirri efnahagskreppu
sem hófst undir lok valdatímabils
Margaret Thatcher og var ein
ástæða þess að hún fór frá völdum.
Sá sem á sökina á kreppunni er
Nigel Lawson, fyrrum ijármálaráð-
herra, sem í hreinskilni sagt stund-
aði tilraunastarfsemi í efnahags-
stjórnuninni án þess að segja frú
Thatcher frá því. Við þetta bættist
svo alþjóðlegur efnahagssamdrátt-
ur og ofan á allt saman ákvað
Helmut Kohl kanslari að sameina
Þýskaland með því að velja harð-
virkustu en jafnframt dýrustu leið-
ina. Við vorum negldir niður innan
ERM [Gengissamstarfs Evrópu]
sem leiddi til vaxtahækkanna og
enn meiri vandræða.
Það á því ekki að koma á óvart
að ríkisstjórnin hafi átt við svo
mikla erfiðleika að etja og ég hef
einnig skilning á því af hveiju John
Major hefur tekið þá stefnu að vilja
vera í „hjarta Evrópu". Ein helsta
ástæða þess að frú T. varð undir
innan flokksins var sú að menn
töldu hana hafa of neikvæða af-
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. SEPTEMBER 1993
HVENÆR HEFUR
ÞAKKLÆTI
EINKENNTPÓUTÍK?
Slr Bernard Ingham, fyrrum blaöafullfrúi Margaret Thatcher. Morgunblaðið/Sverrir
stöðu gagnvart Evrópu. Ég starfaði
líka náið með Major þrjú síðustu
ár Thatcher-stjómarinnar og veit
af eigin reynslu að verðbólga er
eitur í beinum hans. Hann sá þama
tækifæri til að komast inn í „hjarta
Evrópu“, láta fólk sjá að hann væri
í „hjarta Evrópu“ og ráða niðurlög-
um verðbólgunnar með aðildinni að
ERM. Það fór hins vegar því miður
á annan veg af mjög einfaldri
ástæðu: Þjóðveijar héldu uppi mun
hærri vöxtum en aðrir réðu við.
Allt þetta hrundi fyrir nánast ná-
kvæmlega ári og Major glataði því
jafn efnahags- sem utanríkismála-
stefnu sinni á einu síðdegi!
Þar að auki held ég að það sama
hafi gerst og mér fannst gerast
eftir kosningasigrana 1983 og 1987
nefnilega að menn gerðust of sigur-
vissir og sofnuðu á verðinum. Major
átti í vandræðum með ráðherrann
David Mellor, með Lamont fjár-
málaráðherra og svo kom kola-
námudeilan upp þar sem Michael
Heseltine gerði endanlega út um
feril sinn.
í ofanálag þurfti John Major svo
að glíma við Maastricht-umræðuna.
Nú hefur honum tekist að koma
þessu samkomulagi frá en það hef-
ur klofið flokkinn og allir vissu að
það myndi kljúfa flokkinn. Evrópa
mun kljúfa flokkinn. Verkamanna-
flokkurinn er jafn klofinn í Evrópu-
málunum þó að hann hafi ekkert
verið að flagga því. Ég held að af
framansögðu sé ljóst að Major hef-
ur ekki átt náðuga daga. Hann er
hins vegar eðlilegur og mjög við-
kunnarlegur maður sem ég tel jafn-
vel stundum að sé of góður í sér.
Hann tuddar ekki nógu mikið á
samstarfsmönnum sínum.
Það er sem sagt Ijóst að stjómin
er í upplausn og því er eðlilegt að
spyija næst hvort hún geti unnið
sig út úr þessum vanda. Ég held
að hún geti það af eftirtöldum
ástæðum: Efnahagslífið er hægt og
sígandi að taka við sér á ný. Verð-
bólgan er minni en hún hefur verið
áratugum saman. Maastricht-málið
hefur verið leyst þó að Evrópuvand-
inn sé enn til staðar. Ef Major sýndi
sömu ákveðni þegar kemur að inn-
anlandsvandanum og hann gerði í
Maastricht-umræðuni held ég að
stjórnin geti náð sér á strik. Stjórn-
arandstaðan er líka einstaklega
slöpp. Verkamannaflokkurinn á í
gífurlegum vandræðum og John
Smith hinum nýja formanni hefur
ekki tekist að sanna sig. Hvað gerði
hann til dæmis á fundi hjá breska
alþýðusambandinu nú á dögunum?
Hann lýsti því yfir að allt væri í
besta lagi. Hann sagðist styðja þá,
þar sem hann þorði ekki að styggja
drauginn! Annar óvissuþáttur eru
svo Fijálslyndu demókratarnir und-
ir stjórn Paddy Ashdown. Þeir virð-
ast vera að auka fylgi sitt i vestur-
hluta landsins. Það á þó enn eftir
að koma í ljós hvort að þeir séu í
raun að styrkjast eða hvort að þeir
haldi áfram að vera flokkur sem
vinnur auðvelda sigi’a í aukakosn-
ingum en tekst aldrei upp þegar á
reynir. Mitt mat er að það fyrra
verði upp á teningnum. í stuttu
máli tel ég því að íhaldsmenn geti
aftur náð sér á strik.“
En getur verið, burtséð frá hinum
efnahagslega og pólitíska vanda,
að íhaldsmenn séu hreinlega að
verða uppiskroppa með nýjar hug-
myndir eftir að hafa setið í ríkis-
stjórn í fjórtán ár?
„Það getur verið eitthvað til í
því. Mér sýnist á mörgum ráðherr-
um að þeir séu orðnir svo lítið
þreyttir. Það er líka mjög erilsamt
verkefni að stjórna landi á borð við
Bretland, sem er mjög fjölmennt,
iðnvætt ríki er á við ýmis vandamál
að stríða. Bretar hafa líka gegnt
alþjóðlegu hlutverki langt umfram
það sem hinn efnahagslegi styrkur
þeirra ætti að gefa til kynna og það
hefur virkilega tekið á. Það má því
færa rök fyrir því að éftir fjórtán
ár hafi menn hreinlega fengið nóg.
Þegar öllu er á botninn hvolft hafa
menn hins vegar ekki fengið nóg
þegar spurt er: Nú þið viljið þá að
Verkamannaflokkurinn taki við
völdum? Það fær þá til að einbeita
sér og adrenalínið að streyma um
æðarnar þannig að dregur úr þreyt-
unni. Stóra spurningin er aftur á
móti hvort að þeim takist að höfða
til kjósenda á ný eftir að frú Thatch-
er nýtur ekki lengur við. Það er
mun flóknari spuming. En hvers
konar valkostur er svo stjórnarand-
staðan? Þeir hafa engar nýjar hug-
myndir. Það eru sumir þeirrar skoð-
unar að eini munurinn á flokkunum
tveimur sé að íhaldsflokkurinn
hækki skatta en Verkamannaflokk-
urinn leggi það aðeins til! Þegar
upp er staðið gætu kosningaúrslit
ráðist af því máli og ég held að
íhaldsmenn muni, þrátt fyrir öll
mistök sín, ganga með sigur af
hólmi í þeirri rimmu.“
En hvort teljið þér að vanda
íhaldsflokksins megi rekja til stefnu
hans eða framsetningu hennar?
„Ég vil ekki vera að setja mig á.
of háan hest en óneitanlega hefur
SJÁSÍÐU18