Morgunblaðið - 19.09.1993, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1993
Fjörlítil fluga
Leiklist
Súsanna Svavarsdóttir
Guðrún Marinósdóttir og Edda Heiðrún Backman í hlutverkum Wallyar og Paulu.
Borgarleikhúsið: SPANSK-
FLUGAN. Höfundar: Fritz Arn-
old og Ernst Bach. Þýðandi:
Guðbrandur Jónsson. Söngtext-
ar: Böðvar Guðmundsson og Jón
Hjartarson. Búningar: Þórunn
Elísabet Sveinsdóttir. Lýsing:
Ögmundur Þór Jóhannesson.
Tónstjórn: Carl Möller. Dansar:
Guðmunda R. Jóhannesdóttir.
Leikmynd: Steinþór Sigurðsson.
Leiksljórn: Guðrún Asmunds-
dóttir.
Fyrsta verkefni Leikfélags
Reykjavíkur er Spanskfiugan,
gamanleikur sem hvað eftir annað
hefur slegið í gegn hér á landi frá
því hún var fyrst sýnd á 3. áratugn-
um. Leikurinn fjallar um þögnina
sem hefur ríkt um „syndsamlegt"
líferni nokkurra góðborgara í óra-
langri fortíð og hvernig sú fortíð
eltir þá uppi einn góðan veðurdag,
þegar síst skyldi. Hópur nokkurra
karla átti vingott við spænska dan-
smær sem söng í bænum þeirra
25 árum áður og síðan hefur hver
og einn þeirra varðveitt hroðalegt
leyndarmál; „saklaus" samskipti
þeirra við stúlkuna urðu að barni
og hver og einn hefur borgað með
barninu í öll þessi ár og allir varð-
veita þeir sömu myndina af synin-
um. í leiknum eru það Klinke, verk-
smiðjueigandi, og Wimmer, mágur
konu hans, sem hafa mátt blæða
út af drengnum, en þegar ungur
maður mætir á heimili Klinkes (til
að biðja dóttur hans) æxlast svo
til að þeir félagarnir álíta hann son
sinn og smám saman draga þeir
þá ályktun að allir þeirra vinir og
venslamenn eigi hlutdeild í strákn-
um.
Á meðan þessu fer fram, er ann-
að leikrit í gangi; tvær ungar stúlk-
ur berjast fyrir því að fá að giftast
mönnunum sem þær elska. Ónnur
er Paula, dóttir Klinkes, hin er
Wally, frænka hennar og dóttir
Burvigs þingmanns. Þær hitta feð-
ur sína ekki mikið og barátta þeirra
fer fram án þess að þær átti sig á
því hvers vegna feðurnir sam-
þykkja ekki vonbiðla þeirra. Síðan
er þriðja leikritið í kringum eigin-
konu Klinkes, Emmu, sem er for-
maður í siðgæðisfélaginu. Hún vill
ekki samþykkja vonbiðil dóttur
sinnar (telur hann eiga vafasama
fortíð) og má svo ekkert vera að
því að sinna atburðarásinni á heim-
ilinu, eftir að hún heyrir að einhver
góðborgari hefur lifað syndsamlegu
líferni fyrir 25 árum. Emma er
formaður í siðgæðisfélagi staðarins
og verður að afhjúpa þann arma
þijót.
Leikurinn fer fram á heimili
Klinkes, verksmiðjueiganda, sem
hefur aldrei mátt vera að því að
hugsa um annað en sinnepið sem
hann framleiðir og þessi fortíðar-
vandi er veruleg truflun á hans
eintóna lífi. Hann og frúin Emma
eiga litla samleið; hann vill „lifa“,
hún ekki. Hann tekur afstöðu til
vonbiðla dóttur sinnar eftir því
hvernig þeir henta fyrirtæki hans
og stöðugu málavafstri, hún eftir
því hversu ómengaða fortíð þeir
eiga. Um málaflutningsmanninn,
Gerlach, ná þau samkomulagi; þau
vilja hann ekki. Frúin hefur valið
dóttur sinni son Matthildar Meisel,
sem er siðgæðisvörður í öðrum bæ
á öðrum stað og gott ef ekki for-
maður landssamtaka siðgæðisfé-
laga. Sonur hennar, sem allir
venslamenn Klinkes halda að sé sá
óskilgetni, fellir hins vegar hug til
Wallyar, þegar hann kemur til að
skoða tilvonandi eiginkonu sína og
enginn virðist vilja þann sem hon-
um er ætlaður, eða fá þann sem
hann vill.
Ég verð að játa, að eins og ég
hef gaman af þessum farsa, var
ég ekki ánægð með sýninguna.
Þetta er allt ósköp heimilislegt og
kraftlaust og leikararnir virtust
dauðleiðir á stykkinu; eins og þeir
hefðu leikið það tvö hundruð sinn-
um. Það vantaði allan ferskleika;
hreyfingar voru hægar, stórar og
silalegar og textameðferð og radd-
beiting svo nákvæm að ég velti því
fyrir mér hvort aðstandendur sýn-
ingarinnar reiknuðu með að áhorf-
endur heyrðu ekki vel. Hreyfingar
og svipbrigði svo ýkt að kannski
reikna þeir ekki heldur með að
áhorfendur sjái vel.
Bessi Bjamason leikur Klinke,
en virðist þvingaður í gervi hans
og það er eitthvað mikið að, þegar
þessi óskeikuli gamanleikari nær
ekki að hrífa áhorfendur með sér.
Emmu, konu hans, leikur Helga
Þ. Stephensen. Hún stórkallast svo-
sem nóg um sviðið, en dálítið of
stórt og er þreytandi. Paulu, dóttur
þeirra, leikur Edda Heiðrún Back-
man. Hvernig er það eiginlega,
getur ekki einhver góður leikstjóri
tekið það að ,sér að láta þessa miklu,
dramatísku leikkonu hætta að leika
í försum? Mér er orðið óskiljanlegt
hvers vegna leikkona sem hefur
eins mikið vald á „karaktersköp-
un“; hefur eins kynþokkafulla og
sterka útgeislun og Édda Heiðrún,
er látin leika einhliða og frekar
„stjúpid“ týpur aftur og aftur.
Flest hlutverkanna í sýningunni
eru smá. Marinó Þorsteinsson leik-
ur Burvig, þingmann, Karl Guð-
mundsson, Wimmer, mág Emmu,
Valdimar Flygenring leikur hlut-
verk Gerlachs, málflutningsmanns
og vonbiðils Paulu, Guðmundur
Ólafsson er Tiedemeyer, vinur fjöl-
skyldunnar, Theodór Júlússon og
Soffía Jakobsdóttir leika herra og
frú Meisel og má segja að texta-
meðferð þeirra allra hafí verið skýr.
Spanskfluguna sjálfa, þessa
draumadís allra karlmanna í þess-
um siðferðisvæna bæ, leikur Ragn-
heiður Arnardóttir. Bæði dans
hennar og söng skortir allan þokka
og þótt gervi hennar sé „sexí“, er
leikur hennar það ekki.
Undantekningarnar í þessari
stirðbusalegu uppsetningu eru Val-
gerður Dan sem leikur Maríu, bú-
stýru hjá Klinke, Guðrún Marinós-
dóttir, í hlutverki Wallyar, og Þor-
steinn Guðmundsson, í hlutverki
hins ólánsama Hinriks Meisels, sem
kemur til að biðja sér eiginkonu
samkvæmt skipun móður sinnar.
Bústýran er unnin af mikilli ná-
kvæmni í svipbrigðum, líkams- og
raddbeitingu og um leið og María
er mjög eðlileg kona með sterka
þjónustulund, sem á sér þó drauma
um annað hlutverk, er ljóst hvaða
persónu hún hefur að geyma og
að hún hefur verið lengi á heimil-
inu. Guðrúnu Marinósdóttur tekst
að koma þessari hversdagslegu
stúlku, sem er dálítið gáfnaljós
undir yfirborðinu, vel til skila.
Bestu tilþrif kvöldsins voru í túlkun
Þorsteins Guðmundssonar í hlut-
Yerður Stefan Heitmann næsti forseti Þýska sambandslýðveldisins?
Forsetaframbj óðandinn
sem enginn kannast við
ÞAÐ ERU ekki allir Þjóðverjar sammála því mati Helmuts Kohls
kanslara að Stefan Heitmann, dómsmálaráðherra Sachsen í
austurhluta Þýskalands, sé heppilegasti frambjóðandinn í emb-
ætti forseta er Richard von Weizsácker lætur af embætti á
næsta ári. Kohl hefur lagt mikla áherslu á að næsti forseti komi
frá fyrrum Austur-Þýskalandi en það hefur ekki reynst auðvelt
að finna óflekkaðan frambjóðanda úr þeim hluta landsins. Flest-
ir þeir, sem nefndir voru til sögunnar í upphafi, hafa ekki með
óyggjandi hætti getað sannað að þeir hefðu engin tengsl haft
við hina illræmdu öryggislögreglu Stasi. Þrautalendingin varð
því Heitmann. Skoðan akannanir benda hins vegar til þess að
fæstir Þjóðveijar vita hver maðurinn er og einungis eitt pró-
sent aðspurðra sagðist geta hugsað sér Heitmann í embættið.
Langflestir sögðust vilja sjá Hans-Dietrich Genscher sem for-
seta. Genscher segist hins vegar ekki ætla að gefa kost á sér
þar sem hann treysti sér ekki til þess heilsunnar vegna. Klaus
Kinkel, formaður flokksins, segir þó að ef Genscher verði ekki
inní myndinni yrði málið rætt innan stjórnarinnar.
Hver er maðurinn?
En hver er eiginlega þessi mað-
ur sem allir deila nú um en fæstir
höfðu heyrt nefndan fyrir hálfum
mánuði? Stefan Heitmann er 49
ára gamall, fæddur í Dresden árið
1944. í þeirri
borg ólst hann
líka upp, mest-
megnis hjá
ömmu sinni og
afa þar sem hann
missti foreldra sína ungur að árum.
Hann neitaði að gegna herþjónustu
og hóf þess í stað nám í guðfræði
í Leipzig og starfaði að því loknu
sem stúdentaprestur i Dresden.
Árið 1975 hóf Heitmann nám að
nýju, að þessu sinni í lögfræði.
Árið 1982 var hann ráðinn skrif-
stofustjóri mótmælendakirkjunnar
í Dresden. Til að ná lengra hefði
hann þurft að taka upp samstarf
við stjórn kommúnistaflokksins,
SED, og á því
hafði Heitmann
ekki áhuga.
Þegar hreyf-
ingar byijuðu að
myndast árið
1989, sem unnu gegn stjórnvöld-
um, var Heitmann í fremstu víglínu
og aðstoðaði við að leysa upp
Dresden-deild Stasi. Heitmann átti
þó að mörgu leyti lítið sameigin-
BAKSVIÐ
eftir Steingrím Sigurgeirsson
Kanslarinn og næsti forseti?
HELMUT Kohl kanslari og Stefan Heitmann, sem kristilegir demó-
kratar vilja að verði kjörinn næsti forseti Þýskalands.
legt með þeim borgarahópum sem
mest bar á haustið 1989 og voru
hugmyndafræðilega á svipaðri línu
og Græningjaflokkurinn vestur-
þýski. Heitmann reyndist vera
maður sem barðist fyrir röð og
reglu. Hann var ekki bara í því
að leysa upp heldur tók hann fljót-
lega þátt í að byggja upp stjórn-
kerfi austurhlutans á ný. Hann var
einn af helstu höfundum nýrrar
stjórnarskrár Sachsen og haustið
1990 gerði Kurt Biedenkopf
(CDU), forsætisráðherra Sachsen,
hann að dómsmálaráðherra í stjórn
sinni. Heitmann var eini óflokks-
bundni ráðherrann á þeim tíma og
það var ekki fyrr en í desember
1991, sem hann gerðist félagi í
CDU.
Tímaritið Spiegel segir að Heit-
mann hafi fljótlega orðið þekktur
fyrir að segja grafalvarlega hluti
á svo kærulausan hátt að í fyrstu
hafi aðrir ráðherrar talið hann
hafa verið að gera að gamni sínu.
Þannig á hann að hafa sagt, í kjöl-
far þess að lögreglan var sökuð
um að hafa beitt barsmíðum er
hún gerði leit á heimili fyrir póli-
tíska flóttamenn: „Um hvað snýst
eiginlega málið, bitnaði þetta ekki
á þeim sem áttu það skilið?“. Jafn-
vel opinberlega á hann að hafa
verið með fjandsamleg ummæli í
garð útlendinga. Segir Spiegel að
í gönguferð um borgina Stuttgart
á Heitmann að hafa spurt hvort
hann væri eiginlega í heimalandi
sínu er hann sá kynþáttablönduna
á götum borgarinnar.
Forhertur íhaldsinaður
Heitmann er forhertur íhalds-
maður, sem trúir á land og þjóð,
gömul fjölskyldugildi og röð og
reglu. Hann telur rangt að litið sé
á glæpamenn sem félagslegt
vandamál og vill að konur leggi
meiri áherslu á að ala upp bömin
sín en að trana sér áfram í at-
vinnu- og stjórnmálalífi.