Morgunblaðið - 19.09.1993, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ SUNÉÍlíöAelM 19V §fWMft!E& 1135--®.
41
MADURIHH
SEMLEK
Úr óþokka i ijúfmenni; úr Perry Mason-þátturium gömlu.
&
eftir Arnald Indriðason
Raymond Burr var einn af þeim fyrstu
sem hið nýtískulega heimilistæki sjón-
varpið gerði heimsfrægan. Það gerði
hann ódauðlegan í hlutverki lögfræð-
ingsins Perry Masons á svipaðan hátt
og bíómyndirnar höfðu áður gert
stjörnur úr kvikmyndaleikurum.
Sjónvarpsleikarar voru eitthvað nýtt
og á löngu tímabili var Burr þeirra
þekktastur og lifði alla tíð eftir það
á fornri sjónvarpsfrægð. Hann er
nú látinn úr krabbameini 76 ára
að aldri. Perry Mason var frægur
fyrir að tapa aldrei máli í réttar-
salnum en síðasti óvinurinn
reyndist honum ofviða, ban-
vænn og ósigrandi.
'urr, sem aldrei varð mjög
ágengt í kvikmyndunum þótt hann
léki í um 90 þeirra, varð ekki að-'
eins frægur í Bandaríkjunum heldur
um heim allan sem Perry Mason
og ekki síst hér á íslandi þar sem
þættir hans voru sýndir í Kanasjón-
varpinu. Hann var mikill á skrokk-
inn og með djúpa, valdsmannslega
rödd og geislaði af sjálfsöryggi og
réttlætiskennd og var gjarnan vinur
litla mannsins í þáttum sínum.
Hann byrjaði ferilinn sem kvik-
myndaleikari árið 1946 og var þá
settur í óþokkahlutverk en lauk
honum nú í ágúst þegar síðasta
Perry Mason - sjónvarpsmyndin var
komin í hús; „The Case of the Kill-
er Kiss“. Hann fór eftir það á bú-
garðinn sinn við Geyserville í N-
Kalífomíu þar sem hann lést. Hann
fékk að vita fyrir sex vikum að
ekki væri hægt að skera hann upp
fyrir krabbameininu sem htjáði
hann í þijú ár og breiðst hafði út
um líkamann frá lifrinni.
Raymond Burr mætti reglulega
á sjónvarpsmarkaðinn í Cannes þar
sem sjónvarpsþættir og myndir
ganga kaupum og sölum og nú síð-
ast í apríl síðastliðnum. Þar tók
Guðmundur Ingi Kristjánsson hjá
Innkaupadeild Sjónvarpsins eftir
því hve veikburða hann var orðinn
og sagði í samtali við Morgunblaðið
að hann hafi borið „aldurinn nokkuð
vel en það var ljóst að hann gekk
ekki heill til skógar. Það var eitt-
hvað sem hijáði hann en það kom
aldrei fram að hann væri orðinn
fárveikur af krabbameini. Hann
gekk við staf en það sem maður
tók sérstaklega eftir með Burr var
hversu yfirbyggingin var ógnarmik-
il svo manni fannst að fæturnir
gætu varla borið hann og hann
komst í rauninni varla áfram á fót-
unum. Hann bjó á hóteli sem var
gegnt sýningarsvæðinu og rétt
komst á milli. En hann fór sinna
ferða sjálfur og vildi enga hjáip.
Ég tók einu sinni eftir því að mað-
ur vildi hjálpa honum yfir götuna
en hann sagðist komast þetta sjálf-
ur,“ sagði Guðmundur Ingi.
ættimir um Perry Mason byij-
uðu árið 1957 og gengu samfleytt
í níu ár. Burr hreppti tvö Emmy-
verðlaun fyrir leik sinn og hann
átti víða aðdáendur; sagt er að
hans heilagleiki Jóhannes XXIII
páfi hafí verið einn af þeim og veitt
honum áheym. „Perry Mason var
sendur út þegar fólk var að byija
að kaupa sér sjónvarpstæki," sagði
Burr í viðtali fyrr á þessu ári.
„Margir Bandaríkjamenn vissu ekki
út á hvað lögfræðin gekk. Þegar
þeir horfðu á þættina ár eftir ár
komust þeir - sérstaklega minni-
hlutahópar - að því að réttarkerfið
var ekki síst fyrir þá.“
Saksóknarar gagnrýndu þættina
sérstaklega af því þeir töpuðu öllum
málum allan ársins hring og lög-
fræðingar gagnrýndu þá fyrir að
gefa ranga mynd af því ferli og
vinnubrögðum sem tíðkuðust innan
dómskerfisins. Burr varði þættina
og sagði: „Allt sem gerðist í Perry
Mason var innan þess ramma sem
gæti gerst í réttarsölum Los Angel-
es-sýsiu og Kalífomíuríkis."
Þættimir um Perry Mason
byggðu á sakamálasögum Erle
Stanley Gardner og þeir vom und-
anfari þess mikla lögfræðingaþátta-
fárs sem nú einkennir bandarískan
sjónvarpsiðnað. Réttarhaldsþættir á
borð við Lagakróka eða Matlock eða
Stofustríð eða hvað þeir nú heita í
dag era allir samfeðra og Perry
Mason er pabbinn. Réttarhalds-
drama er enda einfalt og spennandi
og áhugavert frásagnarform sem
hentar mjög vel glæpaþáttum sjón-
varpsins og Perry Mason nýtti sér
það til fulls með vitnaleiðslum,
rannsóknum og hinni ómissandi
uppljóstran í réttarsalnum í lokin.
Perry Mason lifnar viA; úr
sjónvarpsmyndununn nýju sem
byggðu á þáttunum frægu.
•ú, að Burr látnum, er Barbara
Hale, sem lék einkaritara Masons,
Della Street, eini eftirlifandi leikar-
inn úr fastaliði þáttanna. Hún er
71 árs. William Talman, sem lék
ríkissaksóknarann Hamilton Bur-
ger, lést úr lungnakrabba árið 1968
og William Hopper, sem lék rann-
sóknarlögreglumanninn Paul
Drake, lést úr hjartaáfalli árið 1970.
Þegar Perry Mason hafði rannið
sitt skeið á enda árið 1966 byijaði
Burr á nýjum sjónvarpsþáttum sem
fjölluðu um rannsóknalögreglu-
manninn Ironside í San Francisco.
Hann var bundinn við hjólastól en
það aftraði honum ekki frá því að
koma upp um glæpamenn af engu
minni þrótti en Perry Mason gerði
áður. Ironside vora sýndir í íslenska
sjónvarpinu við talsverðar vinsæld-
ir. Þeir luku göngu sinni vestra
árið 1975 og eftir það tók Burr sér
að mestu frí frá sjónvarpi og kvik-
myndum þar til tíu áram seinna,
árið 1985, að hann lék í fyrstu sjón-
varpsmyndinni sem byggðu á hans
frægasta hlutverki. Það hafði eng-
inn gleymt lögfræðingnum þau 20
ár sem hann hafði verið fjarverandi
og í Bandaríkjunum varð fyrsta
Perry Mason-myndin vinsælasta
sjónvarpsefnið það árið. Fleiri
myndirf,fylgdu í kjölfarið, alls á
þriðja tug, og bíða nokkrar þeirra
sýninga hjá ríkissjónvarpinu en ein
þeirra verður á dagskrá laugardag-
inn 25. september.
^aymond William Stacy Burr
fæddist árið 1917 í Bresku Kólumb-
íu í Kanada en ólst upp í bænum
Vallejo í Kalífomíu hjá afa sínum
sem rak lítið hótel. Hann hætti í
menntaskóla samkvæmt einni
heimild en stundaði háskólanám,
m.a. í Kalíforníuháskóla, sam-
kvæmt öðram. Hann hóf að leika í
kirkju eftir því sem sögur herma,
eyddi sumri í leikhúsi í Toronto og
var ráðinn í leikferðalag til Bret-
lands. Hann gekk í bandaríska flot-
ann í seinni heimsstyijöldinni en
árið 1946 fór hann til Hollywood
og lék í sinni fyrstu bíómynd, „San
Quentin". A meðal eftirminnilegra
hlutverka í bíómyndum má nefna
sækjandann í „A Place in the Sun“
með Montgomery Clift, óþokkann
í„A Cry in the Night“ með Natalie
Wood og það sem hann er líklega
frægastur fyrir í bíó; morðingjann
sem James Stewart kemst illilega
í kynni við í „Rear Window" eftir
Alfred Hitchcock. Hann þótti henta
best í hlutverk óþokkans en það er
eitt af furðum skemmtanaiðnaðar-
ins að maður sem hafði getið sér
orð sem óþokki kvikmyndanna í
áratug skyldi verða ljúfmennið
Perry Mason á skjánum.
Burr varð fyrir mörgum áföllum
í einkalífi. Fyrsta eiginkona hans,
leikkonan Annette Sutherland, lést
í flugslysi árið 1943. Annað hjóna-
band hans endaði með skilnaði og
þriðja eiginkona hans lést úr
krabbameini árið 1955. Tveimur
árum áður missti hann einkason
sinn, Michael Evan Burr, tíu ára
gamlan úr hvítblæði. Burr lagði
bandarískum hermönnum lið í bæði
Kóreustríðinu - hann fór 15 sinnum
til Kóreu - og Víetnamstríðinu en
hann fór 13 sinnum til Víetnam,
ekki sem skemmtikraftur heldur
sem stjarna er heilsaði upp á her-
mennina við vígstöðvárnar og á
spítölum.
i^aymond Burr og Perry Mason
vora í hugum fólks sami maðurinn
svo samsamaðist leikarinn hlutverki
sínu. Burr verður minnst þegar rifj-
uð verða upp fyrstu ár sjónvarpins
„þegar fólk var að byija að kaupa
sér sjónvarpstæki" og leitaði flest
til lagarefsins eftir afþreyingu. Og
hans verður minnst fyrir það að
vera í hópi fyrstu leikaranna sem
sjónvarpið gerði heimsfræga. Þau
eru þar nokkur - fæst á lífí - eins
og Lucille Ball, Robert Stack, David
Janssen ofl. sem heimurinn kynntist
í gegnum hina nýju tækni og not-
færðu sér hina nýju tækni til að
sigra heiminn. Mætti alltaf á sama
tíma inni á stofugólfi viku eftir viku
og ár eftir ár og skemmti áhorfend-
um hvort sem það var með gríni, í
réttarsal eða á flótta. Við eram
ennþá að horfa á þétta fólk inni í
stofu þótt það hafi skipt um nafn
og útlit og grínið sé svolítið breytt
og spennan hraðari. En samt kemur
það aldrei aftur.