Morgunblaðið - 19.10.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÓBER 1993
Kaskótrygging í
heilbrigðiskerfinu
eftir Guðbjörgu Þórð-
aráóttur og Björku
Vilhelmsdóttur
Eins og öllum er kunnugt hafa
undanfarið verið gerðar breytingar
í heilbrigðiskerfínu, þannig að sjúk-
lingar bera nú sjálfír aukinn kostn-
að þeirrar þjónustu sem þeir fá á
sjúkrahúsum, heilsugæslustöðvum
og hjá sérfræðingum. Einnig greiða
sjúklingar nú að mestu fyrir lyf sín
sjálfir, nema í undantekningartil-
fellum. Það sem að framan er talið
er óheillaþróun og er ekki á bæt-
andi.
Þess vegna getum við, félagsráð-
gjafar á Landspítalanum, ekki orða
bundist vegna nýjust'u frétta úr
heilbrigðisráðuneytinu. Nú eiga
landsmenn að kaupa sér aðgangs-
kort að heilbrigðisþjónustunni en
greiða ella margfalt fyrir læknis-
þjónustu utan sem innan sjúkra-
húsa. Að okkar mati er þetta and-
stætt grundvallarhugsjónum vel-
ferðarkerfísins og ber að vara alvar-
lega við því. Velferðarkerfi okkar
er þannig hugsað að allir beri jafna
ábyrgð á kostnaði sem hlýst af elli,
æsku, örorku, slysum og/eða sjúk-
dómum.
Sparnaðurog skattheimta
Heilbrigðisráðherrar hafa stært
sig af miklum sparnaði í kjölfar
niðurskurðar í heilbrigðiskerfinu.
Þrátt fyrir þann meinta sparnað
sem talað er um, á nú enn og aftur
að seilast í vasa almennings. Nú á
að gera það í formi nefskatts því
ekki má, samkvæmt stefnu ríkis-
stjórnarinnar, kalla þetta sínu rétta
nafni, þ.e. skattahækkun. Þó væri
hækkun tekjuskatts mun heiðar-
legri og réttlátari skattheimta en
„Við mótmælum harð-
lega þessum hugmynd-
um um aðgangskort að
heilbrigðisþjónustunni.
Enn er ekki búið að
afgreiða þetta mál end-
anlega í ríkisstjórninni
og því hafa allir mögu-
leika á að hafa áhrif.“
nefskatturinn sem er hlutfallslega
hærri fyrir lágtekjufólk en hátekju-
fólk. Aðrar leiðir mætti fara til að
fá meira fjármagn inn í heilbrigðis-
þjónustuna. Samkvæmt upplýsing-
um fjölmiðla frá skattsvikanefnd
verða ríki og sveitafélög af 11 millj-
örðum á ári vegna skattsvika. Því
álítum við mun réttlátari tekjuöflun
að efla til muna skattaeftirlit og
eyrnamerkja heilbrigðisþjónustunni
hluta þess fjármagns sem kæmi inn
við það. Heilbrigðiskerfíð verður að
vera rekið með skattgreiðslum sem
eiga að vera í hlutfalli við tekjur
fólks, út á það gengur samneysla
og jöfnuður. Það er því alveg óskilj-
anlegt að „kaskó-korta-hugmynd-
in“ skuli komin frá flokki sem kenn-
ir sig við alþýðuna og jöfnuð.
Hvert leiðir þessi stefna?
Verði þessi óheillaleið farin, þ.e.
nefskatturinn, er hætta á að þessar
2.000 krónur hækki fljótlega, sé
málið skoðað í ljósi reynslunnar. A
næsta ári yrði gjaldið e.t.v. orðið
að 3.000 kr. og eftir 2-3 ár að
10.000 kr. o.s.frv. Einnig er hætt
við að næsta skref verði að leggja
til enn frekari greiðslur fyrir
ákveðna þætti heilbrigðisþjón-
ustunnar. Þær greiðslur, sem þegar
hafa verið settar, eru strax farnar
að valda því að fólk leitar ekki lækn-
is þótt þörf sé, heldur lætur heils-
una sitja á hakanum. Sú hugmynd
að fólk borgi fyrir að leggjast inn
á sjúkrahús, er varasöm stefna.
Verður í framhaldi af því e.t.v. far-
ið að krefjast greiðslna fyrir dýrar
rannsóknir þannig að efnafólk geti
notið þjónustunnar en ekki það
efnaminna? Verður hægt að kaupa
sig framar á biðlista eftir aðgerð-
um? Svona má lengi telja og getur
hver og einn notað sitt hugarflug.
Kerfið gegn sjúklingnum
Við sem erum félagsráðgjafar á
ríkisspítölunum þekkjum til þess
stóra hóps fólks sem átt hefur við
heilsuleysi að stríða og er með lág-
markstekjur eða lífeyrisgreiðslur
frá Tryggingastofnun ríkisins. Þess
vegna getum við fullyrt, að fyrir
fólk með lágar ráðstöfunartekjur
er 2.000 kr. há upphæð. Eðlileg
viðbrögð hjá fjölskyldum sem aldrei
ná endum saman er að láta raf-
magns-, síma-, hita- og leigureikn-
inginn ganga fyrir aðgangskorti að
ódýrari heilbrigðisþjónustu. Hveiju
getur þetta fólk átt von á þegar
að veikindum kemur? Verður þá
sagt: „Þú tryggir ekki eftir á“? Að
vísu svaraði heilbrigðisráðherra
þessari spurningu í dægurmálaút-
varpi Rásar 2, þannig að fólk gæti
fengið endurgreitt frá Trygginga-
stofnun kostnaðinn ef viðkomandi
greiddi fyrir kortið sitt eftir á. Ef
þetta fyrirkomulag yrði tekið upp
myndi að sjálfsögðu enginn greiða,
fyrr en hann væri búinn að fá þá
þjónustu sem aðgangskortið greiðir
niður. Hver er þá tilgangurinn? Er
þá ekki eðlilegra að gera upp í lok
ársins með þeim hætti að allir þeir
Hafnfírðingar, hvað er
á seyði í miðbænum?
eftirBjarna
Þórðarson
Þeir sem leið eiga um miðbæ
Hafnarfjarðar munu veita þvi at-
hygli, að farið er að reisa útveggi
hins umdeilda stórhýsis. Ég hafði
eiginlega gert ráð fyrir að fram-
kvæmdaaðilamir, Miðbær Hafnar-
flarðar hf., mundu gefast upp áður
en byggingin kæmist á það stig.
Allt bendir því til að þeim takist
að koma upp einhveijum útveggj-
um sem síðan munu standa þama
um einhver ár öllum til ama og
leiðinda. Hvers vegna held ég
þessu fram? Það geri ég vegna
þess að framkvæmdaaðilar munu
ekki fá ijármagn til þess að halda
verkinu áfram. Þær raddir heyrast
sem segja að þeir séu þegar búnir
að tryggja fjármagn og það sé
ekki vandamál í þessu sambandi.
Ég leyfí mér að halda fram hinu
gagnstæða.
Miðbær Hafnarfjarðar hf. er Iík-
lega búinn að fá bæjarábyrgð á
skuldabréf, sem em að fjárhæð um
220-250 milljónir. Það hefur ekki
verið vandamál að selja þessi bréf
á verðbréfamarkaði með ávöxtun-
arkröfu um og yfir 10%. Um leið
og Miðbær Hafnaríjarðar hf. ætlar
að bjóða til sölu bréf, sem einung-
is em tryggð með veði í sjálfri
fasteigninni, munu kaupendur
slíkra bréfa, bankar, sparisjððir,
tryggingafélög og lífeyrissjóðir,
aíþakka boðið enda alls ekki gott.
Hversu margar byggingar em nú
þegar komin í eigu þessara stofn-
ana eftir nauðungaruppboð? Halda
„Eru forsvarsmenn
Miðbæjar Hafnarfjarð-
ar hf. reiðubúnir til
þess að svara því,
hvernig þeir ætla að
fjármagna bygging-
una? Þetta er ekkert
einkamál þeirra því að
við Hafnfirðingar sitj-
um uppi með hálf-
byggðan húskassa ef
illa fer.“
menn að bankamir hafi hug á að
bæta við sig hóteli í safn þeirra
hótela sem þeir eiga fyrir? Stofnun
sem kaupir skuldabréf, tryggt með
veði í þessari byggingu, mun gera
sig að viðundri á fjámnálamarkaðn-
um í dag. Nú er meir lagt upp úr
öryggi ávöxtunar en var fyrir
nokkmm ámm þegar misvitrir
fjármálaspekúlantar keyptu eða
ráðlögðu kaup á skuldabréfum með
miklum afföllum en að sama skapi
áhættusömum. Þegar upp var
staðið sátu menn oft eftir með
sárt ennið, jafnvel sakiausir eig-
endur hlutdeildarbréfa í verðbréfa-
sjóðum. Ekki trúi ég því, sem
ýmsir halda fram, að eitthvert
verðbréfafyrirtæki ábyrgist fjár-
mögnum þessa ævintýris.
Em forsvarsmenn Miðbæjar
Hafnarfjarðar hf. reiðubúnir til
þess að svara því, hvemig þeir
ætla að fjármagna bygginguna?
Þetta er ekkert einkamál þeirra
Bjarni Þórðarson
því að við Hafnfírðingar sitjum
uppi með hálfbyggðan húskassa
ef illa fer. Hér er slíkir hagsmunir
í húfí að það er með ólíkindum
hvemig forsvarsmenn bæjarins
virðast fljóta sofandi að feigðarósi.
Að lokum þetta: Ég hélt að allir
væra sammála um að íslendingar
hefðu þegar fengið sig fullsadda á
fjárfestingarsukki og alls kynns
íjármálaóreiðu. Er ekki algjör
óþarfí að fleygja milljörðum króna
í hús sem engin þörf er fyrir önnur
en hugsanlega sú að einhvetjir
óraunsæir stjómmálamenn geti
séð drauma sína rætast?
Höfundur er
tryggingastærðfræðingur,
búsettur í Hafnarfirði.
Guðbjörg Þórðardóttir
sem lögðust inn á sjúkrahús eða
þurftu að leita eftir dýrri sérfræði-
þjónustu á árinu borguðu sínar
2.000 krónur, hinir sleppa. Á þessu
sést að verið er að búa til nýja tekju-
stofna fyrir heilbrigðisþjónustuna
sem beint em teknir af sjúklingum
án tillits til aðstæðna og/eða tekna.
Við mótmælum harðlega þessum
hugmyndum um aðgangskort að
Björk Vilhelmsdóttir
heilbrigðisþjónustunni. Enn er ekki
búið að afgreiða þetta mál endan-
lega í ríkisstjóminni og því hafa
allir möguleika á að hafa áhrif.
Höfundar eru félagsráðgjafar á
Landspítalanum. Björk
Vilhelmsdóttir á kvennadeild og
Guðbjörg Þórðardóttir á
krabbamcinslækningadeild.
„Buddumiar iífæð í
brjóstinu slær
eftir Siglaug
Brynleifsson
íslendingar lifa á fiskveiðum og
úrvinnslu aflans að langmestu leyti.
Þegar aflinn dregst saman, rýrast
tekjur ríkissjóðs og allra lands-
manna, og þá koma til ráðstafanir
ríkisvaldsins til að draga úr eyðslu
og þjónustu, aukin skattbyrði og
álögur. Þesar ráðstafanir em mjög
óvinsælar og kvörtunum og kvein-
stöfum linnir ekki.
Nýr skattstofn nefnist skattur á
fjármagnstekjur. Fjármagni lands-
manna er dreift á margar hendur
í ýmsum formum. Einstaka ein-
staklingur á einhveijar inneignir og
margir hlutabréf eða verðbréf,
stofnanir og félagssamtök eiga
mörg hver digra sjóði. Af öllu þessu
fjármagni greiðast vextir og nú er
það helst til ráða að skattleggja
hluta vaxtatekna einstaklinga og
stofnana. Þorri landsmanna skilur
að aðsteðjandi vandræði vegna
tregs sjávarfangs veldur þessum
ráðstöfunum. Meðal þessara sjóða
eru lífeyrissjóðir sem eru einhveijir
digmstu sjóðir landsmanna. Meðal
þeirra eru lífeyrissjóðir verkalýðsfé-
laga og launamanna. Stjómendur
þessara sjóða leitast við að auka
tekjur þeirra með ýmsum hætti, t.d.
kaupum á verðbréfum, lánum til
opinberra aðila o.s.frv.
Þegar Þorsteinn Erlingsson setti
saman ljóðlínuna hér að ofan, hafði
hann í huga þá einstaklinga sem
er einkar annt um peninga sína, svo
mjög, að viðhorf þeirra til náungans
mótast af hagkvæmri ávöxtun eigin
fjármagns eingöngu. Slíkir ein-
staklingar vom á dögum Þorsteins
Erlingssonar fremur fátíðir og vom
oft nefndir ýmsum niðrandi nöfn-
um.
Þorsteinn Erlingsson taldi sig
jafnaðarmann, kynntist hreyfmgu
sósíalista á sínum tíma í Kaup-
mannahöfn og var einlægur hug-
sjónamaður í baráttunni fyrir bætt-
um hag verkalýðsins, sem þá var
að myndast sem stétt í vaxandi
þéttbýli, einkum við Faxaflóa.
„Stofnun stéttarfélaga helzt í hend-
ur við landnám framleiðsluhátta
auðvaldsskipulagsins hér á landi“
(Ólafur R. Einarsson: Upphaf ís-
lenskar verkalýðshreyfíngar 1887-
1901. Rv. 1970).
Síðan hefur margt gerst. Aukin
ijármagnsmyndun og gjörbreyttir
atvinnuhættir, þó er fiskurinn enn
fjöregg þjóðarinnar og örlög hennar
eru, ef svo má segja, tengd afla-
brögðum í sjó. Félagsnauðung að
verkalýðsfélögum og greiðsluskylda
félaga í sjóði þeirra hefur aukið fjár-
magnsmyndun innan hreyfíngar-
Siglaugur Brynleifsson
„Og þegar ríkisvaldið
hyggst leggja fjár-
magnsskatt á þá hina
digru sjóði félaganna,
þá er brugðist ókvæða
við og hafðar uppi
hæpnar samlíkingar við
t.d. almannatrygging-
ar.“
innar. Og enn er eitt sem hefur
aukið tekjur þessara sjóða sem er
ábatinn af atvinnuleysinu, verka-
lýðsfélög hljóta prósentugreiðslur
fyrir hvern styrkþega atvinnuleysis-
bóta. Frumheijum hreyfíngarinnar
myndi þykja það undarlegt að
verkalýðshreyfingin græddi á at-
vinnuleysisplágunni.
En sjóðirnir þrútna og tímgast
með útsjónarsemi og hugkvæmni
forustumanna hreyfíngarinnar í
fjármálum.
„Buddunnar lífæð í bijóstinu
slær“ og það ört hjá því skelegga
baráttuliði verkalýðsfélaganna.
Og þegar ríkisvaldið hyggst
leggja fjármagnsskatt á þá hina
digru sjóði félaganna, þá er brugð-
ist ókvæða við og hafðar uppi hæpn-
ar samlíkingar við t.d. almanna-
tryggingar, gamalmenni og alla
sjúklinga landsins (samkvæmt út-
listunum félagshyggjumanna eru
allir sjúklingar hér á landi algjörir
öreigar) og hótað harkalegum að-
gerðum gegn væntanlegum „níð-
ingsverkum," á bankastjórum
verkalýðsfélaga og Alþýðusam-
bandsins.
Höfundur er rithöfundur.