Morgunblaðið - 28.10.1993, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. ( lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Kosningar
í Kanada
ótt flestir hafi búist við
ósigri kanadíska íhalds-
flokksins í þingkosningum á
mánudag áttu fáir von á að
hann fengi jafn skelfilega útreið
og raun bar vitni.
íhaldsmenn, sem verið hafa
við völd í landinu undanfarin
níu ár, fengu einungis tvo menn
kjöma á þingið í Ottawa, en
voru áður með 154. Til að vera
skilgreindur sem stjórnmála-
flokkur á þinginu og þar af leið-
andi fá opinbera styrki, verður
flokkur að fá að minnsta kosti
tólf menn kjörna.
Þetta er gífurlegt áfall fyrir
flokkinn, sem verið hefur einn
helsti áhrifavaldurinn í kana-
dískum stjórnmálum í 125 ár,
og óvíst hvort að hann á sér
viðreisnar von.
Kosningaósigurinn er einnig
mikið áfall fyrir Kim Campbell
sem tók við forystu íhalds-
flokksins á flokksþingi hans í
júnímánuði eftir að hafa borið
sigurorð af Jean Charest, þáver-
andi umhverfisráðherra, í for-
mannskosningum. Brian Mulr-
oney, sem verið hafði forsætis-
ráðherra í tæp níu ár, tilkynnti
í febrúar sl. að hann hygðist
láta af embætti. Samkvæmt
skoðanakönnunum var hann þá
óvinsælasti stjórnmálaleiðtog-
inn í sögu landsins fyrst og
fremst vegna hins hrikalega
efnahagsástands.
„Stærsta verkefnið sem við
stöndum frammi fyrir, er að
vinna trúnað Kanadamanna,
vekja með þeim á ný þá hugsun
að það sé von í landinu,“ sagði
Campbell eftir að hún hafði náð
kjöri í júní. Það er víst óhætt
að halda því fram að henni og
íhaldsflokknum hafi mistekist
þetta verkefni. Campbell tókst
ekki að sannfæra kjósendur í
kosningabaráttunni og gerði
þar mörg afdrifarík mistök. Og
henni tókst ekki heldur að losa
flokkinn við þær óvinsældir sem
Mulroney hafði aflað honum
með efnahagsstefnu sinni.
Margir vonuðust í upphafi til
að Kim Campbell væri ný Marg-
aret Thatcher, eins konar
kanadísk járnfrú. Hún hafði
vakið athygli fyrir gáfur og
frakka framkomu og þótti líkleg
til að geta skapað flokknum
nýja, nútímalega ímynd. Sú virt-
ist líka lengi vel ætla að verða
raunin og voru vinsældir Camp-
bell töluverðar þegar kosninga-
baráttan hófst. Þegar á reyndi
kom hins vegar reynsluleysi
hennar í ljós, en hún hóf af-
skipti af stjórnmálum fyrir fimm
árum. Campbell sagði kjósend-
um að kosningabarátta væri
ekki rétti tíminn til að ræða
mál alvarlega og sætti hún
harðri gagnrýni fyrir fremur
innihaldslítinn málflutning. Hún
þótti einnig hrokafull og skorta
nýjar hugmyndir.
Hún á þó langt í frá alla sök
á ósigrinum og er óvíst hvort
nokkur stjórnmálamaður hefði
getað leitt íhaldsflokkurinn til
sigurs í þessum kosningum.
Atvinnuleysi í Kanada er mjög
mikið eða um 11,2% og var það
helsta áhyggjuefni kjósenda
ásamt gífurlegum opinberum
skuldum. Renna 32,1% af skatt-
tekjum ríkisins í afborganir og
vexti af lánum. í Bandaríkjun-
um, þar sem stjórnvöld hafa
verið gagnrýnd fyrir hallarekst-
ur og of miklar lántökur, er
þetta sama hlutfall „einungis"
23,8%.
Sigurvegari kosninganna er
Fijálslyndi flokkurinn, sem fór
með stjórn landsins á sjöunda
og áttunda áratugnum, og leið-
togi hans, Jean Chretien. Flokk-
urinn fékk 174 þingsæti og þar
með hreinan meirihluta á þingi.
Eitt helsta baráttumál flokks-
ins í kosningabaráttunni var að
krefjast endurskoðunar á
NAFTA, fríverslunarsamkomu-
lagi Bandaríkjanna, Mexíkó og
Kanada, með það að markmiði
að fá inn verndarákvæði fyrir
kanadískan iðnað. Það má þó
telja ólíklegt að fijálslyndir, sem
einnig voru á móti fríverslunar-
samningi Kanada og Banda-
ríkjamanna sem tók gildi árið
1989, geri nokkuð sem stefni
samkomulaginu í hættu. Hagur
Kanadamanna af NAFTA er
einfaldlega allt of mikill til að
hægt sé að taka slíka áhættu
og ef töf yrði á gildistöku sam-
komulagsins myndi það skapa
fleiri vandamál en það leysti.
NAFTA var tilvalið kosninga-
mál og auðvelt að leita „skýr-
inga“ á hinu mikla atvinnuleysi
utan landamæra ríkisins en nú
tekur alvaran við. Chretien þarf
að reyna að koma efnahagslífi
landsins á réttan kjöl á ný og
ef það á að takast eru ríkisaf-
skipti og einangrunarstefna það
sem helst ber að varast.
Við blasir líka sú hætta að
Kanada klofni ekki síst í ljósi
þess, hve mikið fylgi flokkur
aðskilnaðarsinna Quebec-búa,
Bloc Quebeciois, og enskumæl-
andi óánægjuflokkurinn Um-
bætur (Reform), sem neitar að
viðurkenna sérstöðu Quebec,
fengu í kosningunum. Báðir
flokkarnir fengu rúmlega fimm-
tíu þingmenn og gætu deilur
milli þeirra sett sterkan svip á
þinghaldið. Chretiens bíða því
erfið verkefni, ekki bara í efna-
hágsmálum.
Lögfræðiálit um viðskiptahætti Fiskmarkaðar Suðurnesja
Taldir brot á lögum og
lagt til að kært verði
LÖGMANNSSTOFA Arnmundar Backman hrl. hefur.að beiðni
Sjómannasambands íslands sent frá sér lögfræðiálit um viðskipta-
hætti Fiskmarkaðar Suðurnesja er snúa að kaupum og sölu fisk-
markaðarins á kvótum. Hér er um svokölluð tonn á móti tonni
viðskipti að ræða þar sem markaðúrinn útvegar bátum sem leggja
upp hjá honum kvóta. Lögmannsstofan er þeirrar skoðunar að
aðferð FS sé brot á lögum og þeim reglum sem hafa verður í
heiðri og leggur til að málinu verði vísað til sjávarútvegsráðherra
með kæru.
í bréfi lögmannsstofunnar til Sjó-
mannasambandsins kemur m.a.
fram að fiskmarkaðir eru reknir með
leyfi sjávarútvegsráðherra og fá
aðeins slíkt leyfi að tryggt sé að
skilyrði fijálsrar verðmyndunar séu
fyrir hendi. Ráðherra hefur heimild
til að svipta aðila leyfi til reksturs
ef hann fullnægir ekki þessum skil-
yrðum.
Síðan segir í bréfinu: „Ég er þeirr-
ar skoðunar að aðferð Fiskmarkaðar
Suðurnesja sé brot á þessum lögum
og þeim reglum sem hafa verður í
heiðri í þessu tílfelli. Með því að
gerast kaupandi og seljandi afla-
heimilda og hafa þannig bein og
óbein áhrif á fiskframboð og fis-
kverð bijóti Fiskmarkaður Suður-
nesja sjálfsagða skyldu sína um al-
gjört hlutleysi. Með þátttöku sinni í
kvótaviðskiptum er Fiskmarkaður-
inn vanhæfur af þeirri augljósu
ástæðu að hann hefur beina hags-
muni af uppboðsverðinu."
Misskilningur
Ólafur Þór Jóhannsson fram-
kvæmdastjóri Fiskmarkaðar Suður-
nesja segir að sá misskilningur sé
hjá lögmanninum að það sé fisk-
markaðurinn sem kaupi kvótann.
Hið rétta sé að Reiknistofa fiskmark-
aða sjái um þau kaup. „Við störfum
vissulega eftir leyfi frá ráðherra en
það gerir Reiknistofan ekki,“ segir
Ólafur. „Og hvað varðar brot á hlut-
leysi vísa ég slíku á bug þar sem
allur fiskur hjá okkur er boðinn upp
og því fijáls verðmyndun á honum.“
Hólmgeir Jónsson framkvæmda-
stjóri Sjómannasambandsins segir
að ekki hafi verið tekin ákvörðun
um framhald þessa máls. „Okkar
stefna hefur verið sú, og er áfram
sú, að allur afli eigi að fara í gegnum
fiskmarkaði. En þá verða það að
vera markaðir sem sinna engu öðru
en uppboði á fiski,“ segir Hólmgeir.
Formaður LÍÚ um kvótabanka og breytt lög um fiskveiðstjómun
Væri mjög misráðið
að hindra kvótamiðlun
KRISTJÁN Ragnarsson formaður Landssambands íslenskra útvegs-
manna telur það mjög misráðið að ætla að koma upp tæknilegum
hindrunum þannig að fiskmarkaðir geti ekki stundað kvótamiðlun
með þeim hætti sem þeir hafa gert. Kristján segir að núverandi
kerfi komi sjómönnum til góða og því sé það óskiljanlegt að sjó-
mannasamtökin séu á móti því að kvóti sé fluttur milli skipa.
í frumvarpi um breytingar á stjórn
fiskveiða eru ákvæði sem myndu
koma í veg fyrir að skip séu notuð
sem einskonar kvótabankar. Reikni-
stofa fiskmarkaðanna hefur haft af-
not af bát bundnum við bryggju sem
notaður hefur verið sem kvótabanki
og á síðasta ári voru færð í gegnum
bátinn um 2.300 tonn í um 540
kvótafærslum.
„Ég tel að fiskmarkaðirnir hafi
gegnt mikilvægu hlutverki við verð-
myndun á fiski og þessi hindrun
væri mjög slæm, miðað við lýsingar
þeirra á afleiðingunum," sagði Krist-
ján. Framkvæmdastjóri Reiknistofu
fiskmarkaðanna sagði í Morgunblað-
inu í gær, að áðurnefnd ákvæði
myndu kippa grundvellinum undan
þessari starfsemi fískmarkaðanna.
Eftir settum reglum
Kristján sagði að fiskmarkaðirnir
hefðu verið í kvótamiðlun með þess-
um hætti, og greitt fyrir því að slíkt
gæti gengið og ekki væri nema gott
um það að segja. Farið væri eftir
settum reglum fyrir opnum tjöldum.
Kristján sagði að fiskveiðistjórnunar-
kerfið væri virkast og best með sem
mestu fijálsræði við framsal fisk-
veiðiheimilda og því ætti ekki að
leggja stein í götu þess fijálsræðis.
„Það eru heldur ekki hagsmunir sjó-
manna að valda fiskmörkuðum því
tjóni sem þarna er stefnt að með
þessum tæknilegu hindunum," sagði
Kristján.
Sjómönnum til góða
I greinargerð með frumvarpinu
kemur fram að með ákvæði um 10
þúsund króna gjald á tilkynningar á
kvótaflutning frá skipi séu þær yfir
10 á ári, sé verið sé að koma til
móts við sjómenn og samtök þeirra
sem hafi barist hart gegn þátttöku
sjómanna í kvótakaupum. Útilokað
hafi verið að verða við þeim óskum
að banna alfarið framsal kvóta þar
sem slíkt sé forsenda hagræðingar
en með ákvæðinu sé sveigjanleika
kerfisins viðhaldið en um leið komið
í veg fyrir misnotkun frelsisins.
„Þetta hefur fyrst og fremst kom-
ið bátasjómönnunum á vertíðarsvæð-
inu til góða, sem hafa fengið umtals-
verðan fisk fluttan til sín af togurum
sem hefur gengið illa að veiða. Mér
er alveg óskiljanlegt hvers vegna það
eru hagsmunir sjómannasamtak-
anna að koma í veg fyrir það,“ sagði
Kristján Ragnarsson.
Fjögur skip með samtals
1.000 kvótafærslur á ári
Um 200 bátar og togarar eru með fleiri en 10 færslur á ári
SAMKVÆMT upplýsingum frá Fiskistofu eru skráðar rúmlega 1.000
kvótafærslur á fjögur skip, þrjá báta og einn togara, á síðasta fisk-
veiðiári. Flestar eru kvótafærslurnar á bát þann sem Reiknistofa
fiskmarkaða hefur til umráða og greint var frá í Morgunblaðinu í
gærdag. Samkvæmt Fiskistofu eru kvótafærslur á þann bát samtals
521 talsins. Þijú önnur skip eru með yfir 100 kvótafærslur skráðar
á árinu. Næstflestar eru þær 222 á bát, einn togari hefur 153 færsl-
ur og annar bátur 104 færslur.
Hvað varðar bátinn með 222
kvótafærslur er þar um að ræða
Hraunsvíkina sem Kvótabankinn
hefur haft afnot af í viðskiptum sín-
um. En togarinn með 153 færslur
er Hegranesið á Sauðárkrók og hef-
ur Fiskiðjan Skagfirðingur notað
hann í tonn á móti tonni viðskiptum
sínum við bátaeigendur á Suðurnesj-
um.
Jón Karlsson eigandi Kvótabank-
ans segir að hér séu um margar
smáar færslur að ræða, að hámarki
1-3 tonn af þorski í einu. „í viðskipt-
um hjá mér eru margir sjómenn sem
eiga eða leigja kvótalausa báta,“
segir Jón. „Þeir kaupa síðan vikulega
þetta 1-3 tonn af þorski, 50-100
kg af ýsu, 3-500 kg af ufsa eða
1-200 kg af skarkola og fara kaup-
in eftir aflabrögðum hveiju sinni.
Mestur gangur er í þessum viðskipt-
um meðan á línutvöföldunartímabil-
inu stendur enda koma þá kvóta-
kaupin hagstæðast út fyrir þessa
menn.“
Jón Karlsson segir að hann telji
nauðsynlegt að hafa þetta kerfi
áfram opið og segir að ef því verður
lokað eins og stefnt er að í nýju frum-
varpi um breytingar á stjórn fisk-
veiða þýði það að atvinnugrundvell-
inum verður kippt undan þessum
viðskiptavinum hans.
200 með yfir 10 færslur
Eins og fram kom í fréttum Morg-
unblaðsins er ákvæði í frumvarpinu
þess efnis að greiða beri 10.000
krónur fyrir hveija kvótafærslu um-
fram 10 á ári. Samkvæmt upplýsing-
um frá Fiskistofu eru alls um 200
bátar og togarar sem hafa skráð 11
eða fleiri kvótafærslur á síðasta fisk-
veiðiári. Þar af eru 16 skip með fleiri
en 50 kvótafærslur. I heildina voru
skráðar rúmlega 8.500 kvótafærslur
á flotanum á síðasta ári og þar af
voru um 3.000 sem telja má að hafa
verið umfram 10 talsins. Fiskistofa
reiknar með að ef fyrrgreint ákvæði
í frumvarpinu verði að lögum þýði
það að þessum færslum muni fækka ,
verulega.