Morgunblaðið - 28.10.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1993
Um bamadeildir sjúkra-
húsanna í Reykjavík
eftir Atla
Dagbjartsson
í umræðum um sjúkrahúsmál á
daíslandi að undanförnu hefur borið
hæst umræða um samruna Landa-
kotsspítala og Borgarspítala, flutn-
ing deilda sjúkrahúsanna og nýtingu
húsrýmis.
Oft hefur komið fram í fjölmiðlum
að barnadeild Landakotsspítala verði
flutt á Borgarspítalann. Ekki hefur
annað komið fram en að deildin verði
flutt í heild og byggð upp á Borgar-
spítalanum á einni hæð B-álmu þess
sjúkrahúss.
Allt frá því að barnadeild var sett
á stofn á Landspítalanum árið 1957
hafa tvær barnadeildir verið starf-
andi hér í Reykjavík. Skemmst er
frá því að segja að hvorug þessara
deilda hefur fengið til afnota hús-
næði sem hannað hefur verið til
starfrækslu barnadeildar, heldur
hefur verið notast við húsnæði sem
ætlað var til starfrækslu sjúkra-
deilda fyrir fullorðna og að sumu
leyti alls ekki ætlað til starfrækslu
sjúkradeildar, eins og nú er háttað
með hluta af barnadeild Landakots.
Á undanförnum áratug hefur ver-
ið þrengt mjög að rekstri barnadeild-
ar Landspítalans. Fjárveitingar til
rekstrar deildarinnar hafa verið svo
naumar að útilokað hefur verið að
reka deildina með allri þeirri þjón-
ustu sem þar er veitt, öðru vísi en
með stöðugum rekstrarhalla og því
stöðugt með reidda svipu stjórnenda
fyrirtækisins yfir höfði sér.
Við þessar aðstæður hefur verið
þýðingarlaust að tala um róttækar
breytingar á húsnæði fyrir barna-
deild og jafnvel einnig árangurslaust
að biðja um tæki til rekstrar og
framfara.
Ef ekki hefði komið til frábær
stuðningur Hringskvenna, sé ég ekki
fyrir mér hvernig barnadeild Land-
spítala liti út nú í dag. Kvenfélagið
Hringurinn hefur stutt Barnadeild
Landspítala í marga áratugi og nán-
ast tækjavætt deildina frá upphafi.
Það er því engin tilviljun að barna-
deildin heitir Bamaspítali Hringsins.
Þrátt fyrir stöðugt fjársvelti til
rekstrar hefur á Barnaspítala
Hringsins verið unnið gott og árang-
ursríkt starf. Barnaspítalinn hefur
átt því láni að fagna að til hans
hafa ráðist vel menntaðir læknar
með staðgóða þekkingu í flestum
þýðingarmestu sérgreinum barna-
iækninga. Hjúkrun á Barnaspítala
Hringsins hefur verið ósérhlífin og
framúrskarandi góð frá upphafi.
Samstarf barnadeildanna tveggja,
á Landspítala og Landakoti, hefur
svo lengi sem ég man eftir verið í
lágmarki og frekar hefur borið á
samkeppni en samvinnu. Þetta hefur
orsakað verulegt óhagræði í rekstri
og faglegri framþróun.
Oft hefur því verið haldið fram
að samkeppni sjúkrahúsdeilda væri
af hinu góða og nauðsynleg til fram-
þróunar. Ef svo er, ætti vökudeild
Barnaspítala Hringsins, sem er eina
nýburagjörgæsludeildin á íslandi, að
eiga í vandræðum með að skila
árangri. Svo er hins vegar ekki.
Þessi deild hefur skilað frábærum
árangri sem vakið hefur athygli
langt út fyrir landsteinana. Hinn
lági nýburadauði á íslandi, sem er
með því allra lægsta sem þekkist,
er að miklu leyti starfsemi vöku-
deildar að þakka. Samkeppnisaðilinn
fyrir vökudeild er sams konar deild-
í rúm 30 ár hafa sjúkrahúsin á
Reykjavíkursvæðinu rekið leik-
skóla/skóladagheimili til að geta
haldið úti starfsemi sjúkrahúsanna.
Upphafið að þessu var að mjög erf-
itt var að fá sérmenntað starfsfólk
til starfa. Það var byijað smátt, en
þetta hefur hlaðið utan á sig og er
orðið nokkuð umfangsmikill rekstur
í dag, þótt hvergi nærri sé hægt að
sinna öllum óskum. Sveitarfélögin
hafa ekki getað boðið börnum fólks
í sambúð 8-9 stunda leikskólavist.
En stór hluti hjúkrunarfólks vinnur
á átta stunda vöktum og er í sambúð.
í lögum um leikskóla nr. 48/1991.
4. gr. segir: „í samráði við hlutaðeig-
andi sveitarfélag er öðrum aðilum
heimilt að reka leikskóla."
Markmið í starfsemi leikskóla
sjúkrahúsanna er samkvæmt lögum
nr. 48/1991. 2 gr.:
að búa bömum örugg leikskil-
yrði og hollt uppeldisumhverfi," og
að gefa börnum kost á að
taka þátt í leik og starfi og njóta
fjölbreyttra uppeldiskosta barna-
hópsins undir leiðsögn fóstra."
Við þetta hafa leikskólar sjúkra-
húsanna svo sannarlega staðið.
Uppbygging leikskóla í íslensku
„Nú þegar leggja á nið-
ur rekstur barnadeild-
ar á Landakoti er tæki-
færi til þess að breyta
fy rirkomulaginu,
mynda eina sterka
heild um sjúkrahús-
þjónustu fyrir börn á
Islandi með því að sam-
eina deildirnar tvær að
svo miklu leyti sem
hægt er.“
ir út um allan heim.
Nú þegar leggja á niður rekstur
barnadeildar á Landakoti er tæki-
færi til þess að breyta fyrirkomulag-
inu, mynda eina sterka heild um
„ Að okkar mati er
framtíðarlausn á
rekstri leikskóla
sjúkrahúsanna sú að
sveitarfélög og ríki
standi sameiginlega að
rekstri þeirra. Um 50%
sjúklinga á sjúkrahús-
unum á höfuðborgar-
svæðinu eru af lands-
byggðinni og er því
ekki óeðlilegt að ríkið
greiði hluta af rekstr-
arkostnaði.“
samfélagi hefur gengið hægt. í flest-
um sveitarfélögum eru eingöngu
börn forgangshópa vistuð 8-9
stundir á dag. Þetta ætti að vera
löngu liðin tíð. Það segir sig sjálft
að þegar 80% kvenna vinna utan
heimilis er þörfin fyrir leikskólavist
barna í allt að níu stundir mjög mikil.
Dvalartími barna á leikskólum
sjúkrahúsanna þjónar bæði börnum,
foreldrum og stofnuninni. Öryggi
barna og foreldra er tryggt og um
leið öryggi sjúkrahúsanna og þeirra
sjúklinga sem þar dvelja. Sjúkrahús-
in veita sjúklingum af öllu landinu
þjónustu og eru auk þess með bráð-
amóttöku ef um hópslys eða náttúru-
hamfarir er að ræða. Leikskólarnir
eru að sjálfsögðu einn liður í þeirri
áætlun.
f lögum um leikskóla nr. 48/1991.
3. gr. segir: „Heimilt er að veita
leikskóla starfsleyfi þótt bömin
dvelji þar ekki daglega eða einungis
hluta úr ári.“
Dvalartími barna á leikskólum
sjúkrahúsanna er sveigjanlegur en
aldrei undir 22-24 stundum á viku.
Starfsskipulag og áætlunargerð
leikskólanna er í samræmi við það.
Sjúkrahúsin hafa þá starfsmanna-
stefnu að veita starfsfólki sínu átta
stunda leikskólaþjónustu. Það sama
gera flest sveitarfélög fyrir sitt
starfsfólk sem á leikskólum vinnur,
þ.e.a.s. fóstrur. Ljóst er að með slíkri
starfsmannastefnu er hlúð að starfs-
mannahaldi sjúkrahúsanna og leik-
skólanna í landinu. í þessu felst einn-
ig töluverð kjarabót fyrir þá starfs-
hópa sem hennar njóta. Sjúkrahúsin
eru stærstu vinnustaðirnir á höfuð-
borgarsvæðinu, um 5.000 manns,
og um 80% af starfsfólki þeirra eru
sjúkrahúsþjónustu fyrir börn á ís-
landi með því að sameina deildirnar
tvær að svo miklu leyti sem hægt
er. Barnalækningar í einhvetju formi
þurfa jú að vera til staðar á Borgar-
spítala. Með því að búa til eina sterka
barnadeild sem starfrækt yrði að
mestu á Landspítala en einnig á
Borgarspítala a.m.k. fyrst um sinn,
standa barnalækningar í landinu
mun betur að vígi í samkeppni um
rekstrarfé. Sameinuð yrði deildin
mun öflugri til kennslu og rann-
sókna. Auk þess yrði slík deild ágæt-
is fyrirmynd að samvinnu Landspít-
ala og Borgarspítala.
Það yrðu hrapalleg mistök ef sú
ákvörðun yrði tekin að byggja upp
fullkomlega sjálfstæða barnadeild á
Borgarspítala og reka þannig tvær
barnadeildir í Reykjavík í bullandi
samkeppni um fé og framfarir. Sam-
keppni sem leiðir til tvöföldunar á
tækjabúnaði og þjónustu, eyðslu á
konur. Má því ljóst vera að hagur
kvenna og barna er töluverður með
starfsemi af þessu tagi.
Biðlistar á leikskólum sveitarfé-
laganna eru langir og þar af leið-
andi þurfa foreldrar og börn að bíða
lengi, sem þýðir að börnin eru orðin
3-4 ára þegar þau komast lokst að.
Sveitarfélögin uppfylla að mestu
dvalarþörf allra 4-6 ára barna en
yngstu börnin sem eru á mikilvæg-
um og viðkvæmum aldri eru hjá
dagmæðrum. Leikskólar sjúkrahús-
anna sinna öllum aldurshópum og
eru á milli 60 og 75% af börnunum
þriggja ára og yngri.
I lögum um leikskóla nr. 48/1991.
1. gr. segir: „Leikskóli er. . . fyrir
börn frá þeim tíma að fæðingaror-
lofi lýkur til sex ára aldurs."
Nú er ljóst að 700 börnum hefur
verið sagt upp vist á leikskólum
sjúkrahúsanna. Hvað bíður þessara
barna? Eru sveitarfélögin í stakk
búin til að taka við þeim? Verður
þeim stefnt inn í dagmæðrakerfið?
Geta sveitarfélögin veitt sjúkrahús-
unum það starfsöryggi sem þau búa
við í dag? Eru sveitarfélögin tilbúin
að vera þátttakendur í þeirri bráða-
Ingimundur Sigurpálsson bæjar-
stjóri sagði það vera eindreigna ósk
bæjarbúa að hjúkrunarheimili yrði
reist innan bæjarmarkanna. Þörfin
fyrir vistun aldraða á dvalar- og
hjúkrunarheimilum hafi aukist veru-
lega í Garðabæ og eru biðlistar lang-
ir. Sagði hann að lausleg könnun
sýndi að íbúar séu í auknum mæli
að komast á eftirlaunaaldur og sýna
spár um aldursdreifingu að íbúum
70 ára og eldri fjölgar hratt næstu ár.
Tveir áfangar
Gert er ráð fyrir að heimilið rísi
Atli Dagbjartsson
almannafé og töfum á verklegum
framkvæmdum til framfara í sjúkra-
húsþjónustu fyrir minnstu samborg-
arana, þar með talin bygging sér-
hannaðs barnaspítala.
Höfundur er læknir, dósentí
barnnlæknisfræði við Háskóla
Islands.
þjónustu er sjúkrahúsin veita? Eru
sveitarfélögin reiðubúin að veita
hjónum eða sambýlisfólki 8-9
stunda leikskólavist fyrir börn?
Að okkar mati er framtíðarlausn
á rekstri leikskóla sjúkrahúsanna sú,
að sveitarfélög og ríki standi sameig-
inlega að rekstri þeirra. Um 50%
sjúklinga á sjúkrahúsunum á höfuð-
borgarsvæðinu eru af landsbyggð-
inni og er því ekki óeðlilegt að ríkið
greiði hluta af rekstrarkostnaði.
Þessar stofnanir hafa þá sérstöðu
að veita þjónustu 24 tíma á sólaiy
hring, alla daga ársins.
Að lokum, 200 starfsmönnum á
leikskólum sjúkrahúsanna hefur ver-
ið sagt upp störfum, þar af 100
fóstrum, rúmlega 10% af fóstrum
í stéttarfélaginu. í okkar huga er
það mjög alvarlegt mál að fá upp-
sagnarbréf, ekki síst fyrir þá sera
unnið hafa í mörg ár hjá sömu stofn-
un og reynt að rækja starf sitt af
kostgæfni. Við höfum unnið metnað-
arfullt starf í þágu barna og sam-
starf við foreldra hefur verið mjög
gott og vinnustaðurinn okkur því
kær. Uppsögn kom því sem reið-
arslag.
á lóð á Arnarneshálsi austan Hafn-
arfjarðarvegar og sunnan Arnarnes-
vegar. Framkvæmdum er skipt í tvo
áfanga og í 1. áfanga er 28 rúma
hjúkrunarálma og þjónusturými á
einni hæð. I öðrum áfanga er gert
ráð fyrir annarri hjúkrunarálmu af
svipaðri stærð og stækkun á þjóij-
usturými að hluta.
Hjúkrunarálman er samtals 750
fermetrar og þjónusturýmið er 510
fermetrar. Fram kemur að æskilegt
væri að framkvæmdir gætu hafist á
árinu 1994 og að þeim verði lokið
síðla árs 1995.
Greinargerð frá fóstrum
T _
— sem starfa á leikskólum/skóladagheimilum sjúkrahúsa og sjálfseignarstofnana
Hjúkrunarheimili í Garðabæ
Ríkið leggi fram
149 milljónir
BÆJARSTJÓRN Garðabæjar hefur óskað eftir því við Guðmund Árna
Stefánsson heilbrigðisráðherra, að Framkvæmdasjóður aldraða styrki
byggingu hjúkrunarheimilis í Garðabæ. Farið er fram á 70 milljónir
króna sem er 40% af áætluðum byggingarkostnaði. Jafnframt er ósk-
að eftir 79 milljón króna fjárveitingu á fjárlögum eða 45% af áætluð-
um byggingarkostnaði. Áætlaður kostnaður við 1. áfanga er 175 miRji
og 113 miHj. við 2. áfanga eða samtals 288 miljj. Árlegur rekstrar-
kostnaður 1. áfanga er áætlaður 68 millj.