Morgunblaðið - 08.12.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1993
RIKISGJALDÞROT
ÓHJÁKVÆMILEGT
eftir Önund
Ásgeirsson
Ríkisstjórnin hefir lagt fram
frumvarp að fjárlögum fyrir árið
1994 með tekjur 103 milljarða en
gjöld 113 milljarða eða 10 milljarða
greiðsluhalla, sem á fyrstu tveim
vikum þinghalds hefir þegar hækk-
að í 13 milljarða. í byijun þessa
árs var talið, að skuldir ríkissjóðs
næmu um 250 milljörðum, en í
umræðunum um fjárlögin var upp-
lýst að þessar skuldir næmu nú 265
milljörðum, skrifa 265 þúsund millj-
ónum. Talið hefir verið, að ríkis-
skuldir hafi hækkað um 25 millj-
arða sl. 4 ár og mun sú fjárhæð
ekki minni á þessu ári, væntanlega
allmiklu hærri fjárhæð, því að nú
er komið að skuldadögunum og
afborganir af skuldum ríkisins
hækka á þessu ári um 10,5 millj-
arða eða úr 24,3 milljörðum í 34,5
milljarða. Jafnframt hækka vaxta-
greiðslur um 2 milljarða úr 14,5
milljörðum í 16,5 milljarða skv.
frumvarpi til fjárlaga fyrir árið
1994.
Sé þetta skoðað nánar kemur í
ljós að meðallengd erlendra lang-
tímalána er 7,7 ár, og meðalvextir
6,2% pa. Þessir vextir munu þykja
lágir miðað við íslenzkar aðstæður,
en allháir miðað við erlenda mark-
aði og skiptir þá miklu um trygging-
ar. Þannig munu lán í japönskum
jenum hafa hækkað úr 19 aurum
í um 70 aura á rúmlega 4 árum,
og þá skuldir hlutfallslega. Enga
skýringu er að finna í fjárlaga-
frumvapinu um verðtryggingu lána,
en öll munu þau af eðlilegum ástæð-
um gengistryggð á einhvern hátt.
Augljóst er þó að afborganir og
vextir af erlendum lánum samsvara
um helmingi áætlaðra tekna skv.
fjárlagafrumvarpinu. Þetta er auð-
vitað ríkissjóði óviðráðanlegt.
Ríkisábyrgðir
Samkvæmt þessu' nema heildar-
greiðslur vaxta og afborgana af
erlendum lánum ríkissjóðs 1994 um
51 milljörðum. En þetta er ekki
allt. Engin áætlun liggur fýrir um
hversu mikið af ríkísábyrgðum
muni falla á ríkissjóð á komandi
- árum. Alþingismenn eru fijálslyndir
um slíkar heimildir og ríkisábyrgð-
irnar hlaðast upp ár frá ári þótt
augljóst sé að það muni koma að
skuldadögunum í því efni sem öðr-
um. Nokkrar vangaveltur eru þó í
íjárlagafrumvarpinu um þetta at-
riði, en engin tilraun gerð til að
meta áhættu ríkissjóðs í heild. Menn
„Refsingin og ríkis-
gjaldþrotið er á næsta
leiti og því verður að
bregðast við strax.“
fljóta því sofandi að feigðarósi í
þessum málum.
Til þess að menn geti gert sér
grein fyrir þessu, eru hér að neðan
birtar tölur úr lánsfjárlögum 1993
og frumvarpi til lánsfjárlaga fýrir
árið 1994:
Önundur Ásgeirsson
1993 1994
Innl. Erl. Alls Alls
Ríkissjóður 10.300 5.670 15.970 27.950
Landsvirkjun 7.750 7.750 5.900
Byggingarsj. ríkisins 3.860 3.860 2.250
Byggingasj. verkam. 6.870 6.870 7.450
Húsbréfadeild 8.000 8.000 11.500
Stofnlánad. Landb. 400 300 700 700
Byggðastofnun 100 550 650 1.000
Iðnlánasjóður 100 2.500 2.600 2.600
Iðnþróunarsjóður 100 600 700 800
Póstur og sími 1.280 1.280 195
Ýmislegt 223 223 202
Samtals í mkr. 29.730 18.873 48.603 64.823
Skipting 1993 61,% 39%

GrýLu era/ueg sama hverríicf mcUurinn
og ofiast erhann hrjtbi

aÁ krakkamir -ftÍL
i SvangLnn-
ómám öarnan -Fóru þe/r ctÁ sielcx,
sér mcvt.
xf.
7/i/er og e'/nn á. sir uppá.haldsmat óem hcmn, steLun
Beinar lántökuheimildir ríkis-
sjóðs 1993 voru þannig 16 milljarð-
ar eða um þriðjungur, en umbeðnar
lántökuheimildir 1994 nema 28
milljörðum og nemur hækkun milli
ára 12 milljörðum eða um 43%.
Heildar lántökuheimildir hækka
milli ára um 16 milljarða, upp í 65
milljarða og er ríkissjóður ábyrgur
fyrir öllu sukkinu, þótt engan
grundvöll sé að finna fyrir endur-
greiðslu þessara lántökuheimilda.
Opinber byggingarfyrirgreiðsla
hækkar úr 18,7 milljörðum í 21,2
milljarð eða um 2,5 milljarða, þótt
allar líkur séu á að fasteignir stór-
falli í verði á næstunni og nýjar
íbúðir verði þannig óseljanlegar.
Þessi fyrirgreiðsla til byggingar
íbúaðarhúsnæðis samsvarar 33% af
heildar lántökuheimildum ríkisins
1994, en ekki liggur fýrir hversu
miklar erlendar lántökur verða á
árinu. Þessar staðreyndir virðast
benda til þess að í lok næsta árs
verði beinar skuldir ríkisins nær 300
milljarðar. í ársskýrslu Húsnæðis-
stofnunar ríkisins segir: „Í árslok
1992 námu heildarútlán og keypt
fasteignabréf 133,5 milljörðum kr.
Var fjöldi greiðenda 61.412 og fjöldi
skuldabréfa 123,488. Á sama tíma
voru 14,138 greiðendur í vanskilum
með um 1,454 milljarða kr. Eru
vanskil því einungis 1,09% af heild-
arútlánum." Af þessum tölum má
sjá að 9. hvert lán er í vanskilum,
en ekkert er sagt um skuldbreyting-
ar eða ný lán til skuldara. Fjöldi
skuldabréfa sýnir, að hver skuldari
hafði tekið 2 lán að jafnaði, og
vanskilin námu 100 þúsund á hvert
bréf í vanskilum.
Óbeinar ríkisábyrgðir
Alþingismenn hafa á undanförn-
um árum og áratugum veitt allskon-
ar ríkisábyrgðir, sem venjulegast
eru bakábyrgðir, þ.e. þær koma
aðeins til framkvæmda við greiðslu-
fall skuldarai Engin tilraun er gerð
til að meta þessar skuldbindingar
ríkissjóðs, en þessar ábyrgðir eru
látnar falla á ríkissjóð þegjandi og
hljóðlaust, án þess að Alþingi, al-
þingismönnum eða almenningi sé
gerð grein fyrir þeim fyrirfram.
Dæmi um slíkar óbeinar ábyrgðir
eru t.d.: Húsnæðisstofnun ríkisins
(134 milljarðar), Byggðastofnun
(8,3 milljarðar), Atvinnutrygginga-
sjóður (8 milljarðar), Landsbankinn
(88 milljarðar), Framkvæmdasjóður
(21,2 milljarðar), Fiskveiðasjóður
(?), Iðnlánasjóður (?), Iðnþróunar-
sjóður (?), Ýmsir lífeyrissjóðir opin-
berra starfsmanna (60-70 milljarð-
ar), o.s.frv. Svo má lengi telja. Auk
þessa eru ýmsar ábyrgðir einstakra
aðila. Alls nema þessar ábyrgðir
ríkissjóðs hundruðum milljarða,
sem taka ber tillit til, þegar meta
skal fjárhagsstöðu ríkissjóðs. Það
er í raun furðulegt að Alþingi skuli
ekki vera gerð grein fyrir stöðu
þessara skuldbindinga ríkissjóðs
árlega, jafnvel þótt aðeins væri um
að ræða nöfn aðila og brúttó fjár-
hæð þessara skuldbindinga, ásamt
áætlun um áhættu ríkissjóðs.
Núverandi ríkisstjórn, og þá sér-
staklega fjármálaráðherra, er ljós
þessi áhætta, en framkvæmdin er
ófullnægjandi. Refsingin og ríkis-
gjaldþrotið er á næsta leiti, og því
verður að bregðast við strax.
Nærtækustu úrræðin er breytt
fiskveiðistefn, þar sem úthafsveiði-
skipum verði gert að veiða á úthaf-'
inu og áuka þannig við heildarafla
og þar með tekjur þjóðarbúsins.
Veiðarnar í Smugunni hafa á fáum
dögum gefið meir en milljarð í heild-
arsjóðinn. Við þurfum ekki þessi
dýru skip til að veiða á grunnslóð-
inni. Það eru til nóg skip til að
veiða 165.000 tonn af bolfiski þar.
Þetta er réttur helmingur þess afla,
sem veiddur var árið 1934, þegar
íslendingar voru aðeins rúmlega
100.000 talsins og tilkostnaður
veiðanna var aðeins brot af því sem
núverandi útgerðir gera kröfur til.
í umræðum hefir komið fram, að
menn leggja til að hluta flotans sé
lagt, en það er rétt nýting flotans,
sem er aðalatriðið og það geta eng-
ir breytt þessu nema stjómmála-
menn og þar kemur fyrst og fremst
til kasta alþingismanna.
Höfundur er fyrrverandi forstjóri
Olís.
é