Morgunblaðið - 08.12.1993, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringian 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Framtíð Volvo
*
Atökin vegna fyrirhugaðrar
sameiningar bifreiðafram-
leiðendanna Volvo og Renault eru
líklega hin mestu, sem um getur
í norrænni viðskiptasögu. .
Með sameiningunni átti að verða
til sjötfa stærsta fyrirtæki veraldar
á sviði bifreiðaframleiðslu er myndi
tryggja rekstur Volvo og Renault
til frambúðar. Niðurstaðan er hins
vegar sú að ekkert verður úr sam-
runanum og óvíst er hvernig sam-
vinnu Renault og Volvo verður
háttað í framtíðinni. Pehr G. Gyll-
enhammar, stjórnarformaður
Volvo til margra ára og líklega
þekktasti fyrirtækjastjórnandi
Norðurlanda, hefur látið af störf-
um og aðrir stjórnarmenn í Volvo
hyggjast ekki gefa kost á sér til
endurkjörs.
í Evrópu líta margir til Svíþjóð-
ar og spyija hvort Svíar séu að
verða einangrunarsinnaðir. Um-
ræður um sameininguna þóttu vera
á mjög þjóðernislegum nótum á
köflum og ekki boða gott varðandi
áform Svía um aðild að Evrópu-
bandalaginu.
Fyrir þá Evrópubúa sem leita
að vísbendingum um aukna ein-
angrunarhyggju er í sjálfu sér af
þógu öðru að taka: Aukin andstaða
við EB-aðild, enginn samruni SAS
yið önnur flugfélög og mikil and-
Staða við brú yfir Eyrarsund, svo
eitthvað sé nefnt. Ný skoðana-
könnun meðal stjórnenda sænskra
fyrirtækja bendir hins vegar til
þess að þetta se ekkert til að hafa
áhyggjur af. Attatíu prósent að-
spurðra segjast ætla að styðja
EB-aðild í þjóðaratkvæðagreiðslu
þrátt fyrir að um helmingur þeirra
telji að slík aðild myndi þýða harð-
ari samkeppni fyrir fyrirtæki
þeirra.
Vissulega var deilan um Volvo-
Renault mjög tilfinningaþrungin.
Enda kannski ekki við öðru að
búast. Volvo er stærsta iðnfyrir-
tæki Svíþjóðar og bifreiðafram-
eiðsla skiptir efnahag Svía gífur-
egu máli. í lok síðasta áratugar,
jegar hvað best gekk hjá fyrir-
:ækjunum Saab og Volvo, störfuðu
um 80 þúsund Svíar beint við fram-
(eiðslu á bifreiðum og var talið að
Um 300 þúsund Svíar hefðu at-
Vinnu beint eða óbeint af bifreiða-
iðnaðinum.
Hagsmunir Svía og Volvo eru
því um margt samtvinnaðir. Þann-
)g er ein helsta ástæða efnahags-
kreppu undanfarinna ára þar í
landi ekki hvað síst slæmt gengi
þifreiðaiðnaðarins. Mikilvæg for-
senda framtíðar hagsældar í Sví-
þjóð er því gott gengi Volvo og
því skiljanlegt að Svíar vildu fara
að öllu með gát er tekin var jafn
mikilvæg ákvörðun um framtíð
fyrirtækisins og að sameina það
öðru fyrirtæki.
En það er óumdeilanleg stað-
reynd, sem jafnvel hörðustu and-
stæðingar sameiningar við Renault
viðurkepna, að Volvo þarf á sam-
starfsaðila að halda. Raunar á það
við um fleiri bílaverksmiðjur en
Volvo. Fyrir nokkrum misserum
keypti General Motors stóran hlut
í Saab-bílaverksmiðjunum. Á svip-
uðum tíma keypti Ford Jagúar-
verksmiðjurnar. Á undanförnum
árum hafa farið fram viðræður á
milli Fiat-verksmiðjanna ítölsku og
bandarískra fyrirtækja um sam-
starf. Almennt er því spáð, að bíla-
verksmiðjum fækki mjög á næsta
áratug og miklar vangaveltur eru
um, hveijar þeirra, sem nú starfa,
Iifi af þessa öld. Jafnvel eitt öflug-
asta bílafyrirtæki Þýskalands,
Volkswagenverksmiðjurnar, á við
mikla rekstrarerfiðleika að stríða.
Það er ekki síst gífurlegur kostnað-
ur við hönnun nýrra árgerða, sem
veldur því, að smærri bílafyrirtæki
á borð við Volvo leita samstarfs
við stærri fyrirtæki. Þess vegna
er ekki ólíklegt að Pehr Gyllen-
hammar hafi haft rétt fyrir sér í
grundvallaratriðum, þótt þeir
samningar, sem hann náði við
Frakka, hafi ekki þótt fullnægj-
andi.
Það sem vó þyngst í andstöð-
unni var ekki nein andúð á Evrópu
eða Frökkum heldur óvissan í
kringum ríkiseign franska fyrir-
tækisins og hið svonefnda „gyllta
hlutabréf", sem vakti grunsemdir
um að franska ríkið hygðist áfram
hafa afskipti af rekstrinum jafnvel
þó að fyrirtækið yrði einkavætt.
Nú þegar samrunaáformin hafa
runnið út í sandinn verður Volvo
að móta nýja stefnu, með eða án
Renault. Rekstur fyrirtækisins
gengur mjög vel þessa stundina
en líkt og Gyllenhammar hefur
réttilega bent á mega forystumenn
í iðnaði ekki láta mikinn hagnað í
ársfjórðungsuppgjöri villa sér sýn.
Volvo nýtur nú góðs af hagstæðu
gengi sænsku krónunnar undan-
farið ár og því að kostnaður við
hönnun þeirra tegunda, sem nú eru
seldar, er að mestu afskrifaður. Á
næstu árum stendur Volvo hins
vegar frammi fyrir því að þurfa
að endurnýja flestar fólksbílateg-
undir sínar með ærnum tilkostn-
aði. Það verður varla framkvæm-
anlegt án samstarfs við aðra fram-
leiðendur.
Volvo gat sér gott orð í bifreiða-
framleiðslu fyrir mikil gæði og
öryggi. Margir sérfræðingar og
forystumenn innan Volvo telja líka
að gæðaímynd fyrirtækisins hafi
beðið hnekki vegna þeirra sam-
starfsverkefna, sem fyrirtækið
hefur ráðist í á undanförnum
tveimur og hálfum áratug, og fleiri
framleiðendur leggja nú mikla
áherslu á farþegaöryggi. Talsmenn
þessara sjónarmiða segja framtíð
fyrirtækisins verða að byggjast á
því að mynda sér sérstöðu á nýjan
leik. Fyrirtækið eigi ekki að stefna
á fjöldaframleiðslu líkt og hætta
nefði verið ~á með samruna við
Renault, heldur að reyna að kom-
ast inn á sama markað og til dæm-
is þýski bifreiðaframleiðandinn
BMW. Volvo og BMW voru ein-
mitt fyrirtæki af svipaðri stærð og
á svipuðum markaði fyrir um
tveimur áratugum. Líkurnar á því,
að Volvo takist að ná því marki,
eru litlar. I hinum harða heimi bfla-
framleiðslunnar þarf meira fjár-
hagslegt bolmagn en Volvo og
Svíaríki hafa yfir að ráða til þess
að standa einn og óstuddur.
Önnur umræða um fj ár lagafr um varpið á morgun
Fjárlaganefnd skilar
tillögum sínum í dag
FYRIRHUGAÐ er að önnur umræða um fjárlagafrumvarpið verði
á Alþingi á morgun, en meirihluti fjárlaganefndar þingsins leggur
tillögum um útgjaldahlið fjárlaga fram í dag. Fjárlagafrumvarpið
var lagt fram með rúmlega 9,8 milljarða króna halla og er ekki
búist við að takist að minnka þann halla áður en frumvarpið verð-
ur afgreitt.
Yfirlýst var af hálfu ráðherra að
leitað yrði leiða til að draga úr fjár-
lagahallanum en frá því fjárlaga-
frumvarpið var lagt fram í október-
byijun hafa ýmsar niðurskurðarleiðir
verið endurskoðaðar. Því munu út-
gjaldatölur fjárlaganna hækka nokk--
uð við aðra umræðu en búist er við
að við þriðju fjárlagaumræðu liggi
fyrir tillögur um spamað til að mæta
þessum viðbótarútgjöldum þannig að
fjárlagahallinn aukist ekki.
Meðal annars hefur verið hætt við
að innheimta gjald fyrir heilsukort
sem átti að skila 400 milljóna króna
tekjum og fallið hefur verið frá fleiri
niðurskurðarliðum í heilbrigðisráðu-
neyti. Á móti hefur komið í ljós, sam-
kvæmt upplýsingum Morgunblaðs-
ins, að útgjöld vegna sjúkratrygginga
eru nú talin verða minni en áður var
ætláð og heilbrigðisráðherra hefur
lýst því yfir að náð verði fram sparn-
aði í heilbrigðiskerfinu með hagræð-
ingu án þess að það bitni á gæðum
þess.
Hætt hefur verið við að leggja
7-18% toll á jurtaolíu og feiti sem
átti að skila ríkinu 20 milljónum
króna en gert var ráð fyrir þessari
tekjuöflun í stjórnarfrumvarpi um
skattabreytingar sem lagt var fram
á Alþingi í síðustu viku. Utanríkis-
ráðuneytið hafði gert athugasemdir
við þessa tolla og taldi þá bijóta í
bága við GATT-samkomulagið og
hefur fjármálaráðuneytið nú fallist á
að leggja þessa tolla ekki á.
Þá eru ýmsir stjórnarþingmenn, á
móti þeirri fýrirætlun dómsmálaráð-
herra að sameina sýslumannsemb-
ætti og ná þannig fram 100 milljóna
króna sparnaði. Samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins hefur þó ekki
verið tekin ákvörðun um að hætta
við þessa sameinginu. Ef svo fer
verða önnur útgjöld ráðuneytisins
skorin niður á móti og hefur framlag
til byggingar Hæstaréttarhúss verið
nefnt í því sambandi.
Útgjöld lækka
Stjórnarfrumvarp um ráðstafanir
í ríkisfjármálum á næsta ári var lagt
fram á Alþingi á mánudagskvöld.
Þar eru teknar saman ýmsar laga-
breytingar sem miða að því að draga
saman útgjöld ríksins eins og boðað
var í íjárlagafrumvarpinu. Ýmsar
lagabreytingar eiga að lækka útgjöld
ríkissjóðs á næsta ári um 734 millj-
ónir króna á næsta ári og skerðing
á framlögum til sjóða og ýmissa
verkefna nemur 918,5 milljónum
króna.
Lagabreytingarnar eru af ýmsu
tagi. Þar á meðal er ákvæði til bráða-
birgða um að sveitarfélög leggi At-
vinnuleysistryggingasjóði til 600
milljónir króna til atvinnuskapandi
verkefna. Sveitarfélögin greiddu á
þessu ári 500 milljónir til þessara
verkefna. Þá eiga að sparast 160
milljónir króna með því að fresta
framkvæmd ýmissa ákvæða grunn-
skólalaga, svo sem að lengja
kennslutíma, fækka nemendum í
bekkjardeildum, fresta því að koma
upp skólaathvarfi við hvern grunn-
skóla og fresta því að gefa nemend-
um kost á málsverði í skólatíma.
Þá eiga 42 milljónir að sparast
með því að nota 25% af ráðstöfun-
arfé Framkvæmdastjóðs fatlaðra til
að rekstrarkostnaðar stofnana fatl-
aðra. Heimilað verður að innheimta
gjald af nemendum Tækniskóla Ís-
lands, Garðyrkjuskóla ríkisins .og
Bændaskólans á Hvanneyri og lækk-
ar ríkisframlag til þessara skóla um
9 milljónir á móti. Þá á að leggja
sérstakt gjald á seldar búvélar sem
á að skila 8 milljónum króna. Loks
er gert ráð fyrir að ábyrgðasjóði
launa verði falin umsjón ríkisábyrgð-
ar á orlofí vegna greiðsluerfiðleika
launagreiðenda og fellur við það 15
milljóna króna kostnaður á sjóðinn.
Nokkrar breytingar verða gerðar
á lögum um atvinnuleysistryggingar.
Þar af eru gerðar breytingar til sam-
ræmis við lagafrumvarp um trygg-
ingagjald og nemur lögbundið fram-
lag ríkisins í sjóðinn 100 milljónum
krónaa. Aðrar breytingar eru gerðar
á lögunum en þær eiga ekki að
breyta útgjöldum ríkisins. Þar á
meðal er ráðherra heimilt að sameina
úthlutunarnefndir bóta og til að
ákveða þóknun stéttarfélaga vegna
úthlutunar atvinnuleysisbóta.
Böðvar Bragason lögreglustjóri ritar dómsmálaráðuneytinu faréf
Ráðuneytíð skilgreini
hugtakið spilakassi
BÖÐVAR Bragason, lögreglustjóri í Reykjavík, hefur ritað
dómsmálaráðuneytinu bréf og beðið um að skorið verði úr
um það hvort sjálfvirkar happdrættisvélar þær sem Happ-
drætti háskólans hyggst taka í notkun á næstunni séu leyfis-
skyldar skv. lögreglusamþykkt.
Að sögn Elínar Hallvarðsdóttur,
deildarlögfræðings hjá lögreglu-
stjóranum í Reykjavík, vill embætt-
ið hafa vaðið fyrir neðan sig, fá
það á hreint hvort gefa þurfi út
leyfi fyrir rekstri happdrættisvéla
Happdrættis Háskóla íslands. í 28.
grein lögreglusamþykktar segi að
ekki megi reka knattborð, spila-
kassa eða leiktæki án leyfis lög-
reglustjóra. Þess vegna hafi í bréfi
iögreglustjóra til dómsmálaráðu-
neytisins verið beðið um skilgrein-
ingu á hugtökunum spilakassi og
happdrættisvél þannig að munur-
inn, ef einhver er, verði skýr.
Misskilningur
Ragnar Ingimarsson, forstjóri
Happdrættis Háskóla íslands, seg-
ist líta svo á að eigendur þeirra
staða þar sem happdrættisvélarnar
verði starfræktar séu umboðsmenn
happdrættisins, líkt og umboðs-
menn þeir sem selja miða í flokka-
happdrættinu og skafmiða og fá
greidd umboðslaun fyrir. Happ-
drættisvélarnar séu einfaldlega
þriðja tegund happdrættis. Hann
segir að það sé misskilningur að
tala um happdrættisvélarnar sem
spilavélar.
Ragnar segir að sá dráttur sem
orðið hefur á að taka vélarnar í
notkun stafí af því að verið sé að
fara yfir tengingar og prófa búnað-
inn fram og til baka og það hafí
tekið lengri tíma en áætlað hafí
verið. Hann segir að um leið og
búið verði að hnýta síðasta hnútinn
verði opnað.
Sjómannasambandið átti í samn-
ingaviðræðum við útvegsmenn síð-
astliðinn vetur og í vor, en þá slitn-
aði upp úr viðræðunum og frestaði
Sjómannasambandið frekari við-
ræðum ótímabundið. Formanna-
fundur aðildarfélaga sambandsins
var svo haldinn 15. október sl. og
beindi fundurinn því til aðildarfé-
Símabilanir hafa ekki áhrif
Happdrættisvélarnar verða sam-
tengdar með beinum símalínum
sem alltaf eru opnar. Aðspurður
um hvort bilanir í símkerfi, líkar
þeim sem orðið hafa undanfarið,
gætu haft áhrif á vélarnar, t.d. ef
bilun yrði í kerfinu í þann mund
sem vinningur félli, sagði Ragnar
að þær ættu ekki að hafa áhrif.
Hann sagði að línan færi ekki í
gegnum símstöð líkt og venjuleg
símtöl því línan væri alltaf opin.
Iaganna að afla sér verkfallsheim-
ilda. Hólmgeir Jónsson sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að það hefðu
félögin verið að gera síðasta mán-
uðinn og vætÚSjómannasambandið
nú að kalla eftir umboðunum. „Við
viljum fá viðræður við útvegsmenn
og síðan tengist inn í þetta kvóta-
kaupamálið sem við verðum að
Stefnir í sjón
verkfall um á
ALLT stefnir í að aðildarfélög innan Sjómannasambands íslands
boði verkfall sjómanna á fiskiskipaflotanum frá næstu áramót-
um. Að sögn Hólmgeirs Jónssonar framkvæmdasljóra Sjómanna-
sambandsins hafa aðildarfélög innan þess verið að afla sér verk-
fallsheimilda upp á síðkastið, og sagði hann greinilegt að einhug-
ur væri 5 mönnum að fara í verkfallsaðgerðir.