Morgunblaðið - 18.03.1994, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. MARZ 1994
Droplaug: Hún og
hennar fjölskylda
eftir Nínu Rós Isberg
og Jóhönnu
Magnúsdóttur
í tilefni af ári fjölskyldunnar og
Nordisk Forum mun Æskulýðssam-
band íslands halda málþing um stöðu
ungu fjölskyldunnar. Þar verður rætt
hver er raunveruleiki ungs flölskyl-
dufólks og við hvaða vandamál það
þarf að kijást.
Við skulum kynnast fjölskylduhög-
um Droplaugar aðeins nánar. Hún
og bræður hennar Helgi og Grímur
hlutu ósköp hefðbundið uppeldi,
gengu menntaveginn og stofnuðu síð-
an sínar fjölskyldur. A uppvaxtarár-
um sínum var Droplaug ekkert sér-
staklega áhugasöm um jafnréttismál
enda hafði hún hlotið jafnmikla upp-
örvun frá foreldrum sínum til náms
og bræður hennar tóku jafnmikinn
þátt í heimilisstörfum. Hún taldi að
jafnrétti væri komið á og hún þyrfti
því ekki að hafa áhyggjur af því að
fá ekki sömu tækifæri og sömu laun
og bræður hennar því það væri undir
henni sjálfri komið. En annað kom á
daginn.
Droplaug gengur
menntaveginn
Á námsárum sínum eignaðist
Droplaug barn en lét það ekki hindra
sig því hún átti auðvitað kost á náms-
lánum eins og allir aðrir og hún hafði
öruggt bamaheimilispláss. Ekkert
var því til fyrirstöðu að hún gæti
stundað sitt nám af metnaði og krafti.
Allt gekk eins og í sögu þar til barn-
ið veiktist og hún náði ekki að upp-
fylla kröfur LÍN um eðlilega náms-
framvindu. Foreldrar hennar gátu
ekki passað bamið fyrir hana þar sem
þeir bjuggu ekki í Reykjavík og þó
að bræður hennar hefðu gjarnan vilj-
að hjálpa henni þá voru þeir báðir
fjölskyldumenn og á fullu í námi og
vinnu. Námslánið, sem var nú greitt
eftir á, var ekki borgað út og Drop-
laug sá fram á að vaxtakostnaður
vegna yfirdráttarheimildarinnar í
bankanum yrði henni ofviða. Hún
ákvað því að taka sér hlé frá námi
og var svo heppin að fá vinnu þrátt
fyrir atvinnuleysi.
Droplaug giftist
í páskaferð starfsmannafélagsins
tókust náin kynni með henni og ung-
um manni sem hafði lengi rennt til
hennar hým auga. Nokkrum mánuð-
um seinna hófu þau sambúð þar sem
þau töldu það miklu hagkvæmara en
að leiga tvær íbúðir. Allt var í luk-
kunnar velstandi og þau ákváðu að
gifta sig og festu kaup á íbúð. Enn
frekari frestun varð á námi Droplaug-
ar vegna íbúðarkaupanna og stuttu
„Margir geta fundið
einhverja samsvörun í
þessari reynslusögu.“
síðar varð hún barnshafandi. Eftir
fæðingu bamsins hugðist Droplaug
halda áfram í háifsdagsstarfi en
komst fljótt að því að launin hennar
dugðu engan veginn .fyrir dagheimil-
isplássi fyrir bæði börnin. Hún ákvað
því að vera heima með börnin í ein-
hvern tíma. Gylfi, maður hennar, tók
að sér meiri vinnu til að þau gætu
staðið í skilum og eftir nokkra mán-
uði fór Droplaug aftur í nám til að
auka möguleika sína á vel launuðu
starfí.
Droplaug í leit að vinnu
Álagið var mikið á hjónunum en
Droplaugu tókst að ljúka námi og
hélt út á vinnumarkaðinn bjartsýn
og glöð í bragði. En hún rak sig fljótt
á hina undarlegustu veggi. Hjúskap-
arstaða hennar og barneign virtust
skipta atvinnurekendur meira máli
en menntun og starfsreynsla. Hún
komst einnig að því að sú menntun
sem hún hafði afiað sér og var sam-
bærileg við menntun yngri bróður
hennar veitti henni ekki sömu at-
vinnutækifæri og var ekki jafnt met-
in til launa. Leit hennar að starfi við
Nína Rós ísberg
hæfi bar lítinn árangur og Gylfi varð
stöðugt þreyttari á að vera eina fyrir-
vinnan á heimilinu. Hann vann
myrkranna á milli og enginn tími var
til samvista við fjölskylduna. Börnin
sáu hann varla, helst á tyllidögum
og hjónin höfðu engan tíma til að
rækta samband sitt.
Gylfi spurði sjálfan sig hvort tími
karlmannsins sem fyrirvinnu væri
ekki liðinn. Hann sjálfur vildi taka
virkari þátt í uppeldi barnanna og
að þau hjónin tækju jafnan þátt í
öflun tekna til heimilisins. Þau urðu
föst í neti sem þau virtust ekki kom-
ast út úr vegna ytri aðstæðna.
Niðurlag
Margir geta fundið einhvetja sam-
svörun í þessari reynslusögu Drop-
laugar og Gylfa og aðrir hafa líklega
allt aðra sögu að segja. Hér hefur
einungis verið rakin saga hjóna með
böm en fjölskylduformið tekur á sig
Húsatryggingar Reykjavikur
— Einokun eða íbúahagsmunir
eftir Rúnar
Bjarnason
Allt frá því Húsatryggingar
Reykjavíkur hófu starfsemi sína fyrir
40 árum hafa tryggingamenn o.fl.
hrópað „einokun“, „einokun"! Nú
eygja þessir menn árangur af áróðri
sínum gegnum fagnaðarboðskap
EES.
Frá því maður las um einokunar-
versiunina á íslandi hefur maður
ávallt talið að slíkt væri gróða- og
arðránsstarfsemi sem viðskiptavinir
færa mjög halloka fyrir. Skoðum
aðeins betur starfsemi Húsatrygg-
inga Reykjavíkur.
Fyrirtækið hefur á hendi allar
brunatryggingar fasteigna í Reykja-
vík, en er rekið sem borgarstofnun í
þágu skattborgaranna. Það bæti
mögiunarlaust öll tjón á fasteignum
sem verða við eldsvoða, tjón af eldin-
um, reyk og sóti, vatni og aðgerðum
slökkviliðsins.
Hvað er borgað í iðgjald? Fyrir
íbúð sem kostar 10 milljónir er ið-
gjaldið kr. 1.400 á ári eða tæplega
4 krónur á sólarhring. Auk tjónabóta
fá viðskiptavinir brunabótamat og
endurmat eftir þörfum, ásamt brana-
bótavottorði þegar hver vill. Húsa-
tryggingar hafa lengst af greitt allar
fjárfestingar slökkviliðsins, þ.e. hús,
bíla og tækjabúnað ásamt verulegum
hluta af kostnaði Reykvíkinga í
rekstri slökkviliðs og eldvarnaeftir-
lits, þar með talið mönnun sjúkrabíla.
Þá greiða Húsatryggingar innkaup
vatnsveitunnar á brunahönum og
skatt til Brunamálastofnunar ríkisins.
íbúðareigandinn með 10 milljón
króna íbúðina nýtur alls þessa fyrir
„Húsatryggingar hafa
lengst af greitt allar
fjárfestingar slökkvi-
liðsins, þ.e. hús, bíla og
tækjabúnað, ásamt
verulegúm hluta af
kostnaði Reykvíkinga í
rekstri slökkviliðs og
eldvarnareftirlits, þar
með talið mönnun
sjúkrabíla.“
tæpar 4 krónur á dag, en t.d. kostn-
aður skattborgaranna við slökkviliðið
er þess vegna til muna lægri en hjá
samningsbundnum nágrannasveitar-
félögum. Ef gerður er samanburður
við nágrannalöndin, þar sem trygg-
ingar era fijálsar, er iðgjaldið af
brunatryggingu ailt að 10 sinnum
hærra, í Osló t.d. kr. 15.000 fyrir
10 miíljón króna íbúð á ári.
Ftjáls og óháð tryggingafélög ann-
ast branatryggingar á innbúi manna.
Ætla mætti að samkeppni tryggði
þar vel hag viðskiptavinanna. Greitt
iðgjald er samt hið sama hjá þeim
öllum, eða á ári kr. 10.000 fyrir 10
milljón króna tryggingu, auk ýmissa
gjalda sem bætast við m.a. kr. 6.000
í stimpilgjald í fyrstu greiðslu.
Ekki verður hér lagt mat á það
hvort svipað verður uppi á teningnum
ef „einokun" Húsatrygginga verður
aflétt, en ég vil hvetja Reykvíkinga
og einkum þingmenn og borgarfull-
trúa Reykjavíkur til að íhuga það
hvort ekki ætti að standa vörð um
Raunveruleiki eða
vísindaskáldskapur?
eftirÞórð Óskarsson
ogJúlíus Gísla
Hreinsson
Veraleg umræða hefur orðið um
glasafijóvganir á undanförnum vik-
um og mánuðum hér á landi sem
erlendis. Inn í hana fléttast gjarnan
læknisfræðileg, siðfræðileg og laga-
leg álitamál. Nauðsynlegt er að gera
sér grein fyrir tilgangi slíkrar með-
ferðar þar sem haft er að leiðarljósi
það markmið að gera hjónum eða
sambýlisfóki kleift að eignast saman
afkvæmi sem ekki eiga þess kost
eftir öðram leiðum. Notaðar era kyn-
frumur (eggfrumur og sáðframur)
parsins sjálfs sé þess nokkur kostur.
Glasafrjóvganir hófust á Islandi í
október 1991 og voru þá settar
starfsreglur fyrir deildina. Þar er
kveðið á um sambúð í a.m.k. þrjú ár,
að aldur konunnar sé ekki hærri en
42 ár, að parið eigi eitt eða ekkert
barn saman, að ekki sé leyfilegt að
nota gjafaeggfrumur eða gjafafóstur-
vísa, að notkun fósturvísa í rann-
sóknaskyni sé óheimil og að frysting
fósturvísa sé óheimil.
Þessar reglur era allstrangar og
byggjast á því að ekki sé skynsam-
legt að fara út í umdeilda meðferð
þar sem engin lög eða reglugerðir
era til um slíka starfsemi hér á landi.
Komið hefur fram í fjölmiðlum
ýmiss konar misskilningur um glasa-
fijóvganir og þá möguleika sem slík
meðferð býður upp á. Svo virðist sem
margir, jafnvel fagaðilar, geri ekki
greinarmun á raunverulei'kanum og
vísindaskáldskap og hafi meðal ann-
ars alranga mynd af því sem kallað
hefur verið val á fósturvísum til fóst-
urfærslu. Með því er átt við að ein-
ungis eðlilega fijóvguð egg sem byij-
að hafa frumuskiptingar (fósturvísar)
era flutt til konunnar. Þeir fósturvís-
ar sem hafa heillegastar og að jafn-
aði flestar frumur eru síðan valdir
til uppsetningar. Þetta er gert til að
„Svo virðist sem marg-
ir, jafnvel fagaðilar,
geri ekki greinarmun á
raunveruleikanum og
vísindaskáldskap. “
auka líkurnar á að meðferðin leiði til
þungunar. Um val á öðrum eiginleik-
um fósturvísar.na er ekki að ræða.
Alls ekki er mögulegt að velja á
nokkurn hátt útlitseinkenni þeirra
bama sem verða til við glasafijóvg-
un. Auk þess hlýtur það að teljast
lítilsvirðing við verðandi foreldra að
ætla að þeir hafi yfirleitt áhuga á
að velja sér börn með þeim hætti,
hvort sem um er að ræða börn sem
getin eru með hjálp glasafrjóvgunar
eða ekki.
Notkun eggja úr deyddum fóstram
í þágu kvenna sem ekki hafa egg
sjálfar er ekki möguleg. Hér er um
Þórður Óskarsson
að ræða hugmynd sem ef til vill yrði
ekki útilokað að framkvæma ein-
hvem tíma en engar slíkar tilraunir
hafa verið gerðar á mönnum og þær
músatilraunir sem til stóð að gera á
stað einum í Skotlandi voru bannaðar
áður en þær hófust. Ekki virðist lík-
legt að nokkur hafi áhuga á að hefja
slíkar rannsóknir eftir þau viðbrögð
sem þessi hugmynd hefur fengið.
Það er keppikefli á glasafijóvgun-
ardeildum að handfjatla egg og fóst-
urvísa eins lítið og eins varlega og
Jóhanna Magnúsdóttir
fleiri myndir. Aðstæður fólks eru
mismunandi og vandamál þeirra
margvísleg. Engu að síður þarf ungt
fólk að takast á við svipuð vandamál
þegar það stofnar til fjölskyldu. En
hvað er til ráða? Við því era engin
einhlít svör en þessi sameiginlega
reynsla er góður grundvöllur til gagn-
legra skoðanaskipta á stöðu ungu
fjölskyldunnar í dag.
Nú gefst ungu fólki gott tækifæri
til að koma saman, ræða skoðanir
sínar og miðla af reynslu sinni af fjöl-
skyldulífi. Þetta gullna tækifæri gefst
á málþingi ÆSI sem haldið verður
hinn 19. mars nk. í húsnæði Kennara-
háskólans við Stakkahlíð. Við hvetj-
um alla sem áhuga hafa á málefnum
fjölskyldunnar að koma og taka þátt
í umræðum.
Nína Rós er mannfræðingvr og
Jóhanna er stjórnmálafræðingur.
Rúnar Bjarnason
Húsatryggingar Reykjavíkur, íbúum
borgarinnar í hag enda munu sveitar-
félög víða á EES svæðinu njóta und-
anþága í slíkum málum.
Höfundur er fv. slökkviliðsstjóri í
Reykjavík.
Júlíus Gísli Hreinsson
hægt er. Þetta er nauðsynlegt til að
fósturvísarnir verði ekki fyrir hnjaski
og hægt sé að búast við viðunandi
árangri af starfinu. Þeir sem vinna
að þessum málum gera sér grein fyr-
ir að ef gripið er of mikið inn í þetta
viðkvæma líffræðilega kerfi má búast
við að allt sé unnið fyrir gýg.
Höfundar eru læknir og líffræð-
ingur á glasafrjóvgunardeild
Landspítalans.