Morgunblaðið - 12.04.1994, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. APRIL 19S4
27
Hundruð útlendinga fluttir á brott frá Rúanda vegna skálmaldarinnar þar
Talið að tug-
ir þúsunda
hafi fallið
Kigali. Reuter. The Daily Telegraph.
STARFSMENN Rauða krossins í Afríkuríkinu Rúanda óttast að tug-
þúsundir manna hafi beðið bana í óöldinni í landinu undanfarna
daga. Þúsundir uppreisnarmanna nálguðust höfuðborgina, Kigali, í
gær og brottflutningur erlendra borgara hófst þar á sunnudag.
Á meðal hundruða útlendinga, Bráðabirgðastjórn var mynduð í
sem voru fluttir á brott á sunnu- Rúanda á laugardag en forystu-
dag, voru tveir aldraðir trúboðar frá
Bretlandi. Þeir voru báðir miður sín
og áttu erfitt með að lýsa hörmung-
unum sem þeir urðu vitni að þegar
þeir gengu að flugvélinni á flugvell-
inum í Kigali. „Við heyrðum fólk
æpa fyrir utan gluggann hjá okkur
og það var lamið til bana við girð-
inguna,“ sagði annar trúboðanna,
sem hafði starfað í Rúanda í 15
ár. „Á nóttunum lágum við á dýnum
í þrengsta ganginum. Það var
ómögulegt að vinna þar sem átökin
voru alls staðar og allir voru að
berjast."
„Unglingar hlupu um með hnífa,
kveiktu í húsum og drápu fólk,“
sagði hinn trúboðinn, kona frá
Sussex, sem var í 22 ár í Rúanda
og hafði aldrei áður þurft að flýja
landið þrátt fyrir blóðugar ætt-
bálkaeijur. „Okkur fannst að við
yrðum að fara núna, annars kæm-
umst við ekki burtu,“ sagði hún.
Morð á hundruðum sjúklinga
Á meðal þeirra sem voru fluttir
á brott voru einnig 57 börn sem
bjargað var úr munaðarleysingja-
heimili þar sem 50 starfsmenn voru
myrtir. Börnin vora flutt til Mið-
Afríkulýðveldisins.
Systir Rafaela, ein af pólskum
nunnum sem ráku heimilið, sagði
að ungir Hútúar hefðu drepið 50
starfsmenn af ættbálki Tútsa en
þyrmt lífi barnanna og nunnanna.
Þegar eríendir starfsmenn
sjúkrahúss á Kigali komu þangað á
sunnudagsmorgun blasti við þeim
óhugnanleg sjón. Oþekktir menn,
vopnaðir byssum, höfðu myrt hund-
ruð sjúklinga um nóttina.
Þá skýrði spænsk nunna að hóp-
ar ungra Hútúa leituðu Tútsa uppi
og dræpu þá hvar sem í þá næðist,
sjúkrahúsum, kirkjum og skólum.
menn uppreisnarmanna af ættbálki
Tútsa, sem eru í minnihluta í land-
inu, höfnuðu henni. Þeir sögðu í
gær að þúsundir uppreisnarmanna
nálguðust höfuðborgina og hygðust
koma þar á lögum og reglu eftir
fjöldamorð á Tútsum.
Reuter
Fórnarlömb borgarastyrjaldar
TALIÐ er að tugir þúsunda hafi fallið í átökum í Rúanda undanfarna daga og eru götur höfuðborgar-
innar Kigali stráðar líkum.
Vesturveldin sýna aukna hörku og beita NATO-þotum gegn Serbum
Bosníu-Serbar staðráðnir í
að ná Gorazde af múslimum
Pale í Bosníu, Washington, Sar^jevo, París. Reuter og The Daily Telegraph.
TVÆR bandarískar orrustuþotur úr liði Atlantshafsbandalags-
ins, NATO, gerðu árás á stöðvar Bosníu-Serba við múslimaborg-
ina Gorazde á sunnudag en Serbar hafa gert harða hríð að
borginni undanfarna daga. Það var Michael Rose hershöfðingi,
yfirmaður gæsluliðs Sameinuðu þjóðanna í Bosníu, sem bað um
að gripið yrði til loftárása gegn umsátursliði Serba við Gorazde
en borgin telst vera verndarsvæði SÞ. Talin er hætta á að Serb-
ar leggi borgina undir sig en hún stendur við mikilvægan veg
milli sjálfrar Serbíu og höfuðstaðar Bosníu-Serba, Pale. í síð-
ustu viku hafði Radovan Karadsic, leiðtogi Bosníu-Serba, talið
Rose á að hætta við för til Gorazde og hefja þess í stað friðar-
viðræður í Sarajevo en ekkert varð úr þeim.
ORRUSTUPOTUR NATO
RAÐAST A SERBA
Tvær bandarískar F-16C orrustu-
þotur frá Aviano- flugstööinni á
ítaliu réöust á sunnudag á stöövar
Bosníu-Serba á Gorazde- svæðinu.
Þetta var fyrsta árás NATO á
stöövar á jöröu í Bosníustríöinu.
Árásin á sunnudag var fyrsta
atlaga NATO-flugvéla gegn skot-
mörkum á jörðu niðri frá því að
styijöldin í Bosníu hófst fyrir
tveim árum og reyndar í sögu
NATO. í febrúar skutu NATO-vél-
ar niður fjórar serbneskar herflug-
vélar sem brutu gegn flugbanni
SÞ yfir Bosníu. Ljóst er að Banda-
ríkjastjórn hyggst nú sýna Serb-
um aukna hörku. Warren Christ-
Major segist ekki
láta undan gagnrýni
London. Reuter.
JOHN Major forsætisráðherra Bretlands varði leiðtogahlutverk sitt
í íhaldsflokknum af hörku á sunnudag í viðtali við blaðið Mail on
Sunday í tilefni þess að þá voru Iiðin tvö ár frá ævintýralegum sigri
íhaldsflokksins í þingkosningum.
bijósti þeirra sem undanfarnar vik-
ur hafa slegið skjaldborg um Maj-
or. Sir Norman Fowler flokksform-
aður hvatti á sunnudag til einingar
í flokknum og sagði að umræðan
um hugsanleg leiðtogaskipti væri
ekki lengur á dagskrá, heyrði fortíð-
inni til. „Forsætisráðherran mun
leiða flokkinn í næstu þingkosning-
um, um það eru engin áhöld," sagði
Sir Norman.
í viðtalinu sagðist Major fremur
vilja vera óvinsæll og vinna í góðum
málum en vera vinsæll og gera
slæma hluti. Hann sagði þær full-
yrðingar að sveitarstjórnarkosning-
arnar 5. maí yrðu í reynd prófsteinn
á leiðtogastarfs hans væru hlægi-
lega fáránlegar. Sagðist hann
myndu beita sér mikið í kosninga-
baráttunni og fara út á meðal kjós-
enda. Samkvæmt skoðanakönnun
sem birtist í Sunday Times um helg-
ina munu íhaldsmenn tapa tals-
verðu fylgi í kosningunum.
opher utanríkisráðherra sagði á
sunnudag, skömmu áður en árásin
var gerð, að Bandaríkjamönnum
og félögum þeirra í NATO bæri
skylda til að aðstoða friðargæslu-
lið SÞ þegar það ætti við vanda
að stríða. Bob Dole, leiðtogi repú-
blikana í öldungadeild þingsins,
tók undir þetta sjónannið og sagði
árásina „mikilvægt skref“. Síðar
mun koma í ljós hvort Serbar líta
svo á að með loftárásunum séu
Vesturveldin og SÞ búin að taka
afstöðu gegn þeim með múslim-
um, margir óttast að Serbar muni
þá hefna sín á starfsliði SÞ í land-
inu.
Fulltrúi framkvæmdastjóra SÞ
i Bosníu, Yasushi Akashi, lagði
blessun sína yfir beiðni Rose um
aðstoð NATO gegn Serbum við
Gorazde en þar lágu eftirlitsmenn
samtakanna undir skothríð Serba
og munu tveir hafa særst. Serbar
beittu loftvarnabyssum og hugs-
anlega einnig loftvarnaflaugum
gegn F-16C orrustuvélunum á
sunnudag en misstu marks. Liðs-
menn SÞ á jörðu niðri leiðbeindu
vélunum sem vörpuðu þrem 230
kílógramma sprengjum að stjórn-
stöð Serba í borginni.
Herir Serba höfðu um sunnu-
dagsmorguninn tekið hæðina
Uhotica Brdo í grennd við Gorazde
og hófu þegar að skjóta þaðan
með stórskotaliði og þungum vél-
byssum á miðborgina. Fyrir helg-
ina höfðu þeir að sögn heimildar-
manna rekið íbúa nokkurra tuga
múslimaþorpa við ána Drínu yfir
hana til Gorazde, að jafnaði komu
um 150 flóttamenn á klukkustund
til borgarinnar.
Frá því að Bosníu-Serbar hófu
að nota herlið og vopn, sem áður
voru notuð í umsátrinu við
Sarajevo, gegn Gorazde í lok
mars hafa um 150 óbreyttir borg-
arbúar fallið og rámlega 600
særst. Spítali borgarinnar getur
ekki lengur sinnt öllum þeim sem
þarfnast hjálpar.
Vinsældir Majors hafa þorrið
hraðar en nokkurs annars forsætis-
ráðherra frá því mælingar hófust á
fjórða áratugnum og nýtur hann
minna trausts meðal kjósenda en
nokkur forveri hans. Vonast Major
til að efnahagsleg viðreisn verði til
þess að bæta um fyrir honum og
sagðist hann í viðtalinu ekki hafa
skap til þess að láta undan andstæð-
ingum sínum. „Eg breyti ekki um
stefnu til þess að geðjast gagnrýn-
endum, ég breyti heldur ekki um
stíl til að geðjast þeim og ég breyti
ekki um markmið til þess að geðj-
ast gagnrýnendum," sagði Major.
„Hvort sem mönnum líkar það bet-
ur eða verr þá er ég ennþá samur
maður. Ég breytist ekki og ég held
að það sé engin ástæða til þess að
ég breytist,“ sagði hann.
Samkvæmt skoðanakönnun virð-
ist Michael Heseltine viðskiptaráð-
herra helst ógna stöðu hans. Heselt-
ine hefur sjálfur farið í fylkingar-
Smyrsl til viðgerðar á DNA?
San Francisco. Frá Karli Blöndal, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÞAÐ er alkunna, að útfjólubláir geislar sólar valda húðkrabba-
nieini, en nýjar rannsóknir benda til þess að þeir geti bælt, ónæmis-
kerfi líkamans. Brautryðjendur þessara rannsókna greindu frá því
á ársþingi samtakanna American Association for Cancer Research,
að óttast megi að smitsjúkdómar færist í aukana um heim allan
eftir því sem ósonlagið eyðist.
Margaret L. Kripke, forseti sam-
takanna, hélt því fráín á sunnudag,
að „fjöldi rannsókna gæfí til kynna
að útfjólubláir geislar svipti líkam-
ann náttúrulegu ónæmi sínu“, en
bætti því við, að „ónæmisbælingin,
sem þeir orsaka [væri] mjög
ógreinileg og afmörkuð", er hún
ávarpaði ráðstefnugesti,
Rannsóknir á þessu fyrirbæri
hafa til þessa að mestu verið gerð-
ar á dýram, en dr. Daniel B. Yar-
osh, sem starfar hjá fýrirtækinu
Applied Genetics í New York-fylki,
sagði á blaðamannafundi á sunnu-
dag, að þess yrði sennilega ekki
langt að bíða, að á markað kæmi
ný tegund sólvarnar, sem myndi
ryðja þeirri sem nú er notuð úr
vegi. Dr. Yarosh starfar að þessum
rannsóknum ásamt dr. Kripke, sem
starfar hjá M.D. Anderson Cancer
Center í Houston í Texas.
Tilraunir eru hafnar til að kanna
hvort nota megi smyrsl, sem inni-
heldur ensím til að gera við erfða-
efnið DNA og koma þannig í veg
fyrir bælingu ónæmiskerfisins.
Smyrslið er þannig gert, að lipo-
somar eru settir utan urn ensímin.
Liposomarnir lijálpa viðgerðarens-
ímunum að bijóta sér leið gegnum
húðina til þess að þau geti tekið
til óskiptra málanna við að laga
skemmdir á DNA.
Að sögn dr. Yarosh, valda út-
fjólubláir geislar skemmdum á
DNA, sem leiða til þess að húð-
frumur framleiða ákveðin mólekúl,
þar á meðai TNF-alfa og IL 10,
sem skipa ónæmiskerfinu að halda
sig á mottunni. Venjulega sjá um-
rædd mólekúl til þess, að ónæmis-
kerfið hættir að virka þegar að-
steðjandi hættu hefur verið bægt
frá, en í þessu tilfelli er kerfið lam-
að áður en vandinn hefur verið
leystur.
Nú er verið að gera tilraunir
með umrætt smyrsl á sjúklingum
með erfðasjúkdóminn xeroderma
pigmentosum. Þeir sem iiafa þenn-
an sjúkdóm era mjög viðkvæmir
fyrir útfjólubláum geislum og
framur þeirra geta ekki lagfæit
skemmdir sem geislarnir valda á
DNA.