Morgunblaðið - 30.06.1994, Blaðsíða 25

24 FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ1994
MORGUNBLAÐIÐ
T*
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ 1994 25
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
HÚSBRÉF OG
RÍKISÁBYRGÐ
Fjármálaráðuneytið og félagsmálaráðuneytið hafa tekið
upp viðræður sín í milli um breytt fyrirkomulag
húsbréfaviðskipta, sem meðal annars felur í sér að
húsbréf njóti ekki ríkisábyrgðar í framtíðinni, heldur verði
þau tryggð með bankaábyrgð og varasjóði sem myndaður
yrði með 0,25% vaxtamun fasteignaveðbréfa og hús-
bréfa. Varasjóðurinn standi straum af töpuðum útlánum.
Frá þessu var greint í frétt hér í Morgunblaðinu fyrr
í vikunni. Þar kom fram, að með þessu fyrirkomulagi
flytjist umsýsla húsbréfa gagnvart íbúðakaupendum að
mestu til bankakerfisins, en lánastofnanir annist við-
skipti við húsbréfadeild. Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra sagði af þessu tilefni í samtali við Morgunblaðið,
að með 0,25% vaxtaálaginu, sem hefði verið tekið upp
við útgáfu 1. flokks húsbréfa í ársbyijun þessa árs, hefði
fyrsta skrefið til afnáms ríkisábyrgðar verið stigið.
Morgunblaðið telur hér um tímabærar breytingar að
ræða. Hér í blaðinu birtist fréttaskýring þann 28. mars,
1993 undir fyrirsögninni „Þjóðin neytir húsbréfa". Grein-
in var gagnrýnin á húsbréfakerfið og það hvernig gífur-
legt framboð af ríkistryggðum húsbréfum héldi uppi háu
vaxtastigi í landinu.
í greininni var bent á hugsanleg úrræði til þess að
draga úr framboði húsbréfa, svo sem þau, að lækka lán-
veitingar út á viðskipti með eldri íbúðir, fjölga lánaflokk-
um, þannig að lánstími væri mismunandi, eftir aðstæðum
fólks. Þá var bent á þann möguleika að hafa vexti á
húsbréfum heldur hærri en vexti ríkisskuldabréfa.
Orðrétt sagði um ríkisábyrgð á húsbréfum: „...væri
sjálfsagt að velta upp þeim möguleika að afnema ríkis-
ábyrgð húsbréfakerfisins og flytja húsnæðislánin inn í
veðdeildir viðskiptabanka, eins og hver önnur lánavið-
skipti. Þannig væri um sjálfskuldarábyrgð að ræða, en
ekki ríkisábyrgð. Til þess að tryggja hag sinn í þessum
viðskiptum, gætu bankarnir byggt upp smá varasjóð inn-
an hvers flokks, samanber það fyrirkomulag sem var í
gamla veðdeildarkerfinu, til þess að tryggja sig gagnvart
áföllum."
Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi félagsmálaráðherra,
brást hart við í svargrein í Morgunblaðinu þann 31.
mars 1993. Hún fjallaði meðal annars um „afleiðingar
afnáms ríkisábyrgðar" og sagði: „En hver yrðu svo áhrif-
in ef ... húsbréfakerfið [yrði] einkavætt og ríkisábyrgð
afnumin? Væntanlega færi þá húsbréfakerfið alfarið inn
í bankakerfið. Áhrifin yrðu þau að vextir húsbréfa myndu
hækka, meiri krafa yrði gerð til veðhæfni eigna sem
gerði það að verkum að lánshlutfall myndi lækka og yrði
sennilega mismunandi eftir verðlagi fasteigna um landið.
Ekki er ólíklegt að nýbyggingar legðust af á landsbyggð-
inni. Minna yrði lánað úti á landsbyggðinni en á þéttbýlis-
stöðum, greiðsluerfiðleikar fólks myndu aúkast, færri
myndu geta keypt sér íbúð og þrýstingurinn á félagslega
kerfið myndi vaxa.“
í ritstjórnargrein hér í blaðinu, þann 7. apríl 1993
sagði m.a.: „Hinn 24. mars sl. kynnti Seðlabanki íslands
aðgerðir til þess að stuðla að vaxtalækkun. Á blaðamanna-
fundi af því tilefni kom fram það sjónarmið Seðlabank-
ans, að húsbréf hefðu ráðið mestu um vaxtastig undanfar-
in tvö ár. Taldi bankinn af þessum sökum ástæðu til að
hvetja ríkisvaldið enn á ný til að íhuga framkvæmd hús-
bréfakerfisins...
Kjarni málsins varðandi húsbréfakerfið eins og það er
framkvæmt hér, er auðvitað sá, að húsbréfin eru með
ríkisábyrgð. Ef ríkisábyrgð væri ekki á bréfunum mundi
kerfið eftir sem áður vera grundvöllur húsnæðislána en
umsvifin áreiðanlega ekki jafn mikil og nú. Af ástæðum,
sem eru illskiljanlegar, virðist félagsmálaráðherra ekki
átta sig á því, að á hverju einasta húsbréfi, sem gefið er
út, eru skattgreiðendur í landinu ábyrgðarmenn."
Morgunblaðið fagnar því að fyrstu skrefin hafi verið
tekin til afnáms ríkisábyrgðar af húsbréfaviðskiptum og
væntir þess að ekki líði á löngu, þar til ríkisábyrgðin
hefur verið afnumin með öllu.
LANPBÚIMAÐUR
LÍFRÆNT ÍSLAND
UM ALDAMÓT
Nýverið voru staddir hér á
landi í boði Bændasamtak-
anna fjórir erlendir sér-
fræðingar á sviði lífrænn-
ar og vistvænnar matvælaframleiðslu.
Að sögn Baldvins Jónssonar sem sá
um komu gestanna var tilgangur
heimsóknarinnar að kanna möguleika
íslendinga á útflutningi landbúnaðar-
afurða á forsendum hollustu, hrein-
leika og gæða. Samdóma álit fjór-
menninganna var það að landið væri
kjörinn vettvangur lífrænnar ræktun-
ar og að íslenskar afurðir eigi góða
möguleika á mörkuðum þar sem neyt-
endur vilja lífræna matvöru.
Thomas B. Harding, forseti alþjóða-
samtaka framleiðenda í lífrænni rækt-
un (IFOAM), segir samtökin reiðubúin
að styðja dyggilega við bakið á íslend-
ingum ætli þeir sér út í lífræna rækt-
un. Hann segir ísland geta orðið fyrir-
mynd annarra ríkja á þessu sviði og
vill því aðstoða íslenskan landbúnað
við að öðlast markaðshlutdeild erlend-
is. Þá bera Coleman-feðgar, stærstu
framleiðendur vistvæns kjöts í Banda-
ríkjunum, íslenskum búvörum vel sög-
una og segjast hafa áhuga á sam-
starfi við íslenska bændur.
Framleiðslugeta í landbúnaði hefur
víða á Vesturlöndum verið keyrð upp
með notkun ónáttúrulegra efria. Fyrir
vikið hafa gæði afurðanna minnkað.
Geymsluþol og bragðgæði hafa
minnkað og hollustan er hvergi nærri
sú sama. Lífrænn landbúnaður hefur
skorið upp herör gegn --------------
notkun gerviefna í fram-
leiðslu á búvörum. Lífrænni
ræktun er ætlað að koma
í veg fyrir öll ónáttúruleg
áhrif á landbúnaðarafurðir.
Sökum þess forðast hún notkun allra
lyfla, plágueyðandi efna og áburðar
úr gerviefnum. Þess í stað setur líf-
rænn landbúnaður traust sitt alfarið
á náttúruöflin. Á þann hátt er hægt
að bjóða neytandanum ómengaöar
búvörur.
Sýnið heiminum
Thomas B. Harding hefur yfir tutt-
ugu ára reynslu af alþjóðaviðskiptum
og þróunarverkefnum með lífrænar
landbúnaðarafurðir í meira en sextíu
löndum. Hann fullyrðir að ekkert land
eigi jafn raunhæfan möguleika á að
gera landbúnað sinn alfarið lífrænan
og ísland. Vissulega muni það kosta
mikla fyrirhöfn sem krefjist óbilandi
samstöðu landsmanna en eigi að vera
fyllilega þess virði. „Þið getið sýnt
heiminum hvernig fara á að.“
Harding segist eiga sér þann draum
að islenskur Iandbúnaður verði alfarið
lífrænn. Leggist allir á eitt megi ná
Morgunblaðið/Árni Sæberg
COLEMAN-feðgar fóru víða á ferð sinni um landið. Hér skoða þeir sig um á Þorvaldseyri.
fordæmi. „Það er ekki hægt að vera
hálflífrænn frekar en hálfófrískur,"
segir hann og notar þessa samlíkingu
ti) að hnykkja á þeirri skoðun sinni
að annaðhvort stundi þjóðir alfarið
lífræna ræktun eður ei. Coleman bæt-
ir við að besta leiðin til koma lífrænni
matvöru á framfæri sé að selja hana
á heimamarkaði. Þannig sé hægt að
kanna hvernig landið liggi. Einnig sé
margfalt erfiðara að sannfæra erlenda
markaði um að taka við vöru sem
framleiðandinn neytir ekki sjálfur.
Coleman telur útilokað að framleiða
lífrænar afurðir einungis til útflutn-
ings. „Það er að hlaupa áður en mað-
ur getur gengið.“
HINUM erlendu gestum var tíðrætt um það hversu mikinn áhuga
íslenskir ráðamenn sýndu hugmyndinni um lífrænt Island. Hér
gefur að líta Coleman-feðga og Thomas B. Harding ásamt Hall-
dóri Blöndal landbúnaðarráðherra. Á myndina vantar Carl Haest,
hollenskan markaðssérfræðing, sem einnig var með í för.
Island getur
orðið
fyrirmynd
þessu takmarki á tiltölulega skömm-
um tíma. Honum finnst aldamótin
ekki óraunhæft viðmið í því sam-
bandi. „Við hjá IFOAM erum reiðu-
búnir að miðla af þekkingu okkar og
reynslu og kynna Islendingum þær
aðferðir sem viðurkenndar eru í líf-
rænni ræktun í heiminum." Hann seg-
ist ekki síður hafa hug á að veita
aðstoð hvað viðskiptahliðina varðar.
„Það er lykilatriði að gróði hljótist af
þessu. Ef viðskiptahliðin er ekki í lagi
-------- næst takmarkið ekki. Þann-
ig að við_ erum tilbúnir að
aðstoða Islendinga við að
fá hlutdeild í arðvænlegum
mörkuðum." Harding seg-
....... ist vilja aðstoða Islensk
stjórnvöld við að ná takmarkinu fyrir
árið 2000 og er hæstánægður með
viðbrögð þeirra ráðamanna sem hann
hefur hitt að máli. „Ég hef hvergi
annars staðar hitt svo marga hátt-
setta embættismenn sem hafa verið
tilbúnir að hlýða á hugmyndina."
Mel Coleman, stofnandi fyrirtæk-
isins Coleman Natural Meats, stærsta
framleiðanda vistvæns kjöts í Banda-
ríkjunum, telur að það yrði mun auð-
veldara fyrir Islendinga að einbeita
sér að ákveðnum tegundum í fyrstu.
Hann kveður Iambakjöt og fiskeldisaf-
urðir vænlega kosti til að einblína á
í upphafi því þá framleiðslu megi gera
lífræna með tiltölulega lítilli fyrirhöfn.
Coleman lætur sérstaklega vel af ís-
lenska lambakjötinu. „Það er fyrsta
flokks, ég hef aldrei bragðað betra
lambakjöt."
Coleman segir vel koma til greina
að fyrirtæki hans nýti sér íslenskt
hráefni. Ef til þess kæmi segist hann
vilja markaðssetja íslenskt kjöt undir
nafni fyrirtækis síns þar sem það sé
vel þekkt og hafi kostað miklu til við
að skapa sér nafn. „Verði íslenskur
landbúnaður hins vegar fullkomlega
lífrænn í framtíðinni er ekki ólíklegt
að íslenskir aðilar vilji selja kjöt undir
sínu eigin nafni.“
Keppt um gæði, ekki verð
Harding leggur áherslu á að mark-
aðssetningin verði dýr og því sé mik-
ilvægt fyrir íslenskan land-
búnað að geta selt afurðir
undir traustu nafni. Gæð-
astimpill skipti öllu máli á
hinum alþjóðlega markaði.
Hér sé um eftirsóknarverða
neytendur að tefla. Neytendur sem
meti gæði og séu reiðubúnir að borga
meira fyrir þau. Boðskapur Hardings
til íslenskra framleiðenda er því skýr.
„Einbeitið ykkur að gæðunum. Takið
tillit til þarfa neyt'andans, þá tekur
hann tillit til ykkar.“
Harding leggur ríka áherslu á að
vel þurfi að ganga frá öllum hnútum
ef framleiða á vöru sem á að seljast.
Rétt ræktun sé grunnurinn en aðrir
þættir eins og gæði framleiðslukerfis-
ins, frágangur vörunnar og markaðs-
setningin skipti jafnframt verulegu
máli. Uppfylli hún þær gæðakröfur
sem gerðar eru til lífrænna afurða séu
möguleikarnir vissulega fyrir hendi. Á
þessum markaði sé keppt um gæði
ekki verð.
„Besta leiðin til að sannfæra er-
lenda neytendur um að kaupa íslensk-
ar afurðir er að sýna fram á gæði
þeirra,“ segir Harding. Hann telur
mikilvægt að íslendingar sýni sjálfir
Aldrei bragð-
að betra
lambakjöt
íslendingar hafi frumkvæði
íslendingar hafa nokkuð velt því
fyrir sér hvort fryst vara eigi jafna
möguleika og fersk á alþjóðlegum
markaði. Coleman segir það útbreidd-
an misskilning að frystar afurðir séu
lakari en ferskar. Hann kveður ætt-
ingja sína hafa nærst á frystu lamba-
kjöti I tvær aldir. „Líttu á mig, ég er
heilbrigður." Coleman segir að ís-
lenskir bændur frysti lambakjöt með-
an það sé sem ferskast, þannig að
markaðshorfurnar ættu að vera góðar
fyrir þá afurð. Hann segir að á vissum
árstíma sé íslenskt lambakjöý betra
en bandarískt og skorar því á Islend-
inga að finna þann tíma út
og skipuleggja hnitmiðaðar
söluherferðir.
Coleman segir íslendinga
sjálfa þurfa að hafa frum
...kvæði að því að leita eftir
aðstoð og samstarfi við fyrirtæki sitt.
Beri þeir sig eftir því muni hann ekki
liggja á liði sínu við að veita lífrænni
framleiðslu á íslandi brautargengi.
Hann segist selja sína Vöru í samræmi
við gæði. „Við vitum að hún bragðast
betur ef hún er ræktuð á þann hátt
sem við gerum. Hún hefur meira
næringargildi og er öruggari fæða í
alla staði."
Fjórmenningarnir drápu víða niður
fæti til að kynna sér aðstæður í ís-
lenskum landbúnaði. Harding telur
íslenskan landbúnað vera á réttri leið.
Hann telur áríðandi að einbeita sér
að miklum gæðum. Laga þurfi staðla
að fiskeldisafurðum jafnt sem land-
búnaðarafurðum. Að því loknu telur
hann vænlegt að finna aðila sem eru
reiðubúnir að vinna brautryðjanda-
starf og geti orðið fyrirmynd annarra,
„Það er brýnt að fólk sem er tilbúið
að taka þátt í þessari þróun gefi sig
fram.“
sviði lífrænnar matvæla-
framleiðslu segja að ís-
land hafi alla burði til
að verða fyrsta ríki
heims til að framleiða
eingöngu lífrænar land-
búnaðarafurðir. Orri
Páll Ormarsson tók tvo
Erlendir sérfræðingar á
þeirra tali fyrir skömmu.
HESTVAGNAR voru helstu samgöngutæki Reykvíkinga í byrjun aldarinnar.
Sumarsýning í Geysishúsi
Saga
samgangna
í Reykjavík
í Geysishúsi stendur yfir
sýningin Reykjavík við
stýrið, samgöngur á
landi, sjó og í lofti.
Ijúlí er lögð áhersla á samgöngur
á sjó og í ágúst eru það flug-
samgöngur, en 90 ár eru liðin
, síðan fyrsti bíllinn kom til
landsins, 80 ár síðan Eimskipafélag
íslands var stofnað og 75 ár eru síð-
an fyrsta flugvélin flaug hér. Ólafur
Jensson forstöðumaður Geysishúss,
sagði að auk sýningarinnar innan-
dyra væru skipulagðar uppákomur á
Ingólfstorgi. Þá er hluti sýningarinn- •
ar þessa dagana helgaður orustunni
um Atlantshaf, með myndum sem
fengnar eru frá Pentagon og þýska
hernum.
í þeim hluta sýningarinnar þar
sem rakin er saga samganga á landi
eru myndir af fyrstu samgöngutækj-
unum sem til landsins komu en fyrsti
bíllinn kom árið 1904. Nokkurt hlé
varð þá á innflutningi til ársins 1913
en um 1920 áttu Reykvíkingar 130
bíla. Fljótlega var fólki boðið í öku-
ferðir og auglýsir bifreiðastöð Stein-
dórs Einarssonar nokkrum árum síð-
ar, dagsferðir til Þingvalla og kost-
aði ferðin 16 krónur. Þá má nefna
gömul mótorhjól, lögreglubúninga,
gömul götuskilti og hið gamalkunna
skilti með áletruninni, „Stanz aðal-
braut stopp“.
Skipslíkön og myndir eru áberandi
þegar fjallað er um flutninga á sjó
og gefur að líta mynd af gamla
Gullfossi, skipum Hafskips og Sam-
skipa. Þá eru myndir af fyrstu skip-
um Hf. Skallagríms, svo sem Lax-
fossi og fram til daga Akraborgar-
innar. Meðal annars er yfirlit yfir
áætlun Akraborgar, sem sigldi einu
sinni á dag milli Reykjavíkur og
Akraness árið 1952.
í flugdeildinni er rakin saga flug-
félaganna og eru meðal annars sýnd-
ir búningar og líkön flugvéla sem
voru í eigu félaganna. Þar er einnig
til sýnis skrúfa fyrstu flugvélarinnar
sem Nelson flaug yfir Atlantshafið.
Ókeypis er inn á sýninguna og í
tengslum við hana er boðið upp á
skoðunarferðir um Reykjavík kl. 13
og kl. 15 á sunnudögum þar sem
komið er við á sögulegum stöðum
er tengjast samgöngum í Reykjavík.
Ferðin tekur rúma klukkustund og
er áð í Árbæjarsafni, þar sem lýð-
veldissýningin er skoðuð. Ferðin er
í boði SVR og Geysishúss.
UPPSKIPUNARBÁTAR í Reykjavíkurhöfn fyrir framan kranann.
GRUMAN Goose, flugbátur Loftleiða í fjörunni á ísafirði. Vélin
var keypttil landsins árið 1944 og seld héðan árið 1952.
SEGJA má að Douglas Dakota-flugvélar Flugfélags íslands hafi tekið við hlutverki þarfasta þjónsins en með komu vélanna varð mikil
breyting á innanlandsflugi og ferðalögum landsmanna.