Morgunblaðið - 30.06.1994, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ1994 29
AÐSENDAR GREINAR
Tímareikningur á íslandi
FYRIR skömmu
báru fimm þingmenn
fram þingsályktunar-
tillögu um sumartíma,
skipan frídaga og or-
lofs. Nokkur umræða
hefur orðið um þessi
efni á síðum blaðanna.
Mig langar til að gera
að umræðuefni einn
þátt þessa máls en það
er tímareikningurinn
sem við íslendingar
búum nú við. Lög um
ákvörðun tímans hér-
lendis munu fyrst hafa
verið sett árið 1907
og þar segir í 1. grein:
„Hvarvetna á íslandi
skal telja eyktir eptir meðalsóltíma
á 15. lengdarstigi fyrir vestan
Greenwich." Árið 1917 var svo
heimilað með lögum „að færa
klukkuna fram um allt að 1 klukku-
stund frá svo nefndum íslenzkum
meðaltíma". Sá tími sem tekinn var
upp með þessari breytingu hefur
verið nefndur sumartími og er hann
venjulega einni stund á undan stað-
altíma í viðkomandi landi. Til þessa
ráðs var gripið víða í heimsstyrjöld-
inni fyrri til þess að nýta sólarbirt-
una sem best. Sumartími mun hafa
verið tíðkaður á íslandi 1917-1918
og 1939-1967. Frá árinu 1947 var
framkvæmdin með því móti að
klukkunni var flýtt fyrsta sunnu-
dag í apríl og seinkað aftur fyrsta
sunnudag í vetri. Þann 7. apríl
1968 öðluðust gildi ný lög, sem
kváðu svo á, að hérlendis skyldi
telja stundir árið um kring eftir
miðtíma Greenwich. Með þessum
lögum varð því sú breyting að
„sumartíminn“ var lögfestur til að
gilda allt árið. Við íslendingar
búum síðan við „flýtta klukku“.
Þegar sú ákvörðun var tekin árið
1967/68 að taka hér upp sumar-
tíma allt árið var rökstuðningur
fyrir þeirri breytingu margvíslegur.
Lesa má um þetta mál í þingtíðind-
um þar sem greinargerð fylgir
þingsályktunartillögunni. Sú grein-
argerð er skrifuð af Þorsteini Sæ-
mundssyni og Trausta Einarssyni.
Þar sem langt er um liðið frá
þessum breytingum og heil kynslóð
hefur alist upp í landinu, síðan hún
átti sér stað, er ekki úr vegi að
rifja hér upp helstu röksemdir sem
þá voru bornar fram málinu til
stuðningsi Færsla klukkunnar
tvisvar á ári var talin valda rugl-
ingi á áætlunartímum flugvéla í
millilandaflugi. Tvisvar á ári varð
að endurstilla öll móðurklukkukerfi
landsins. Breytingarnar gátu valdið
rangtúlkunum á hvers kyns tíma-
töflum. Færsla klukkunnar olli erf-
iðleikum við ýmsar rannsóknir og
athuganir, til dæmis veðurathugan-
ir. Enn fremur er í greinargerðinni
bent á að með því að taka upp flýtta
klukku árið um kring séu íslending-
ar komnir með miðtíma Greenwich
en hann er einnig nefndur heimstími
og er hafður til viðmiðunar í margs
konar alþjóðlegum viðskiptum.
Gunnar
Skarphéðinsson
Eins ög sjá má af
þessum orðum eru
helstu forsendur fyrir
breytingunni þær að
um aukið hagræði á
ýmsum sviðum mæl-
inga og alþjóðlegra
samskipta verði að
ræða í kjölfar hennar.
Augljóst virðist að
þeir, sem beittu sér
fyrir þessari breyt-
ingu, hafa haft rétt
fyrir sér að þessu leyti.
Eg geri þetta mál að
umræðuefni vegna
þess að tillagan, sem
þingmennirnir fimm
bera fram, gengur enn
lengra í því að við íslendingar víkj-
um frá „réttum" tíma en nú er.
Virðist mér að það sé af mörgum
ástæðum fullkomið óráð. Nægir
raunar í því sambandi að benda á
að ekki getur verið ráðlegt að færa
hádegi fram undir milli klukkan tvö
og þrjú. Það er hins vegar fullkom-
in ástæða til þess, að því er ég
tel, að ræða nú hvort eklri sé rétt-
mætt að færa tímareikning okkar
til fyrra horfs og þá á ég við til
þess fyrirkomulags sem hér var
viðhaft fyrir 7. apríl 1968 eða búa
hér að öðrum kosti allan ársins
hring við rétta klukku. Skal ég
stuttlega gera grein fyrir hvaða
forsendur ég tel að réttlæti þessa
breytingu: Sá tími, sem við búum
nú við, veldur því að við fáum birt-
una einum tíma síðar að vetrinum
en vera ætti ef við byggjum við
rétta klukku. Þetta er veigamesta
atriði málsins og vegur að mínu
mati þyngra en öll önnur rök, sem
einkum lúta að hagræði á ýmsum
sviðum viðskipta og hvers kyns
samskipta við aðrar þjóðir eins og
áður er rætt. Skal þó ekki gert lít-
ið úr gildi slíkra hluta almennt fyr-
ir hag þjóðarinnar.
Það sem mér virðist þýðingar-
mest við núverandi fyrirkomulag
tímareiknings hér á landi er að
með þessari tilhögun lengjum við
skammdegið hjá okkur ef svo má
að orði komast. Ástæða þess er sú
að skammdeginu lýkur ekki fyrr
en menn taka að vakna í björtu.
Þetta er að vísu erfitt að færa sönn-
ur á en í hugum flestra mun þessu
- ódýr gisting
um allt land
VIRKA
Verslun okkar á Klapparstíg sem var lokað 1. júní hefur
sameinast Virku, Mörkinni 3, við Suðurlandsbraut.
Nú er allt á einum stað, tískufataefni, útsöluefni,
_ bútasaumsefni, saumavörur o.fl. o.fl.
______ Mikið af nýjum bútasaumsblððum.
Opið mánudaga til föstudaga frá kl. 9-18.
Lokað á laugardögum til 1. september.
VIRKA
MÖRKINNI3, SÍMI 687477.
Ekki getur verið
ráðlegt, segir Gunnar
Skarphéðinsson, að
færa hádegi fram
undir milli klukkan
tvö eða þijú.
vera svona háttað. Skammdegið er
ekki nákvæmlega skilgreint í vit-
und .manna en til var þó að skil-
greina það sem tímann milli Mar-
teinsmessu (11. nóvember) og
kyndilmessu 2. febrúar eftir því
sem segir í bók Áma Bjömssonar,
Saga daganna (bls. 277). Orðabók
Menningarsjóðs segir skammdegið
einkum vera tímann frá síðari hluta
nóvembermánaðar fram yfir miðjan
janúar. 2. febrúar er birting 9.09
en sólris 10.05 í Reykjavík. (Þessar
tölur eru fengnar úr Almanaki Hins
íslenzka þjóðvinafélags 1994 en þar
eru allar stundir taldar eftir mið-
tíma Greenwich sem nú er íslensk-
ur staðaltími.) Það má því ljóst
vera að skammdegi getur ekki tal-
ist lokið þann dag að okkar mati.
Vinna fólks hefst misjafnlega
snemma árdegis eins og menn vita
en ekki er óeðlilegt að miða við að
almennt hefji menn vinnu sína um
áttaleytið og svo mun það vera til
dæmis um flesta skóla að þar byij-
ar kennsla um það leyti. Nú er það
þekkt að oft fylgir skammdeginu
drungi og margir eiga erfiðara með
að vakna á morgnana en ella. Mín
skoðun er sú að menn hafí látið
tæknina teygja sig nokkuð langt í
þessu efni eins og raunar fleiri efn-
um á 20. öld og hugsað sem svo
að nú væri runninn upp tími raf-
magnsljósa og þar með skipti hin
náttúrulega birta minna máli en
áður. Kannski hafa menn. ekki
hugsað þetta meðvitað á þennan
hátt en hugmyndin, sem að baki
býr, er væntanlega einhvem veginn
í þessum dúr.
í mannlegu félagi verðum við
öll að ganga að nokkru marki sam-
stiga og tímareikningur hverrar
þjóðar er einkar skýrt dæmi þess.
Það eru því í raun allir þegnar sam-
félagins sem verða að una þeirri
skipan sem komið er á hveiju sinni.
Þar er margs að gæta, eins og fram
hefur komið, en við megum ekki
horfa fram hjá því sem nefna
mætti „náttúrulega hrynjandi".
Það kann - að virðast þokukennt
hvað við er átt en undir niðri hygg
ég að allir viti þó hvað í því felst,
þ.e. að haga sér í samræmi við
lögmál náttúrunnar sjálfrar - þar
með talið að rísa úr rekkju þegar
„sól fer milt og rótt yfír myrkvuð
lönd“ en ekki fyrr!
Höfundur erkennari við
Verzlunarskólann.
Viðgerðir
á öllum tegundum
af töskum.
Fljót og góð þjónusta.
TÖSKU-
VIÐGERÐIN
VINNUSTOFA SÍBS
Ármúla 34, bakhús
Sími 814303
Græðandi sólarvörur
Biddu um Banana Boat
SÓLMARGFALDARANN
ef þú vilt verða dökksólbrún/n
í sólléttu skýjaveðri.
□ Græðandi Banana Boat varasalvi með eða
án litar, steyptur úr Aloe Vera.
Sólvörn #18og#21.
□ Um 40 mismunandi gerðir Banana Boat
vatnsheldra (water proof) sólkrema og
sólolía með sólvörn #0, #2, #4, #8, #15,
#18, #21, #23, #25, #29, #30, #34
og #50. Verð frá kr. 295,-.
o Hárlýsandi Joe Soap Hair Care sjampó.
o Naturica Sólbrún-lnnan-Frá BK-hylki.
o 99,7% Aloe Vera gel frá Banana Boat,
40—60% ódýrara en önnur Aloe gel.
6 misstórartúpur og flðskur.
Biddu um Banana Boat í öllum heilsubúðum
utan Reykjavfkur, sólbaðsstofum, snyrtivöru-
verslunum og apótekum. Banana Boat E-gel
fæst líka hjá Samtökum psoriasis- og exem-
sjúklinga.
Heilsuval, Barónsstíg 20, »626275.
í verslunum BYKO og
Byggt og búið bjóðast stór og smá
heimilistæki á hagstæðu verði.
ÞVOTTAVÉL
AV 637 TX
Tekur 5 kg.
16 þvottakerfi
Stiglaus hitastillir
Tromla og belgur
úr ryðfríu stáli.
KR^47.300,-
Ö3EEEKZB
KÆLISKÁPUR
RF 270 B
Kælir: 190 lltrar
Frystir: 80 lítrar
Hæö: 149 cm
Breidd: 55 cm
Dýpt: 60 cm
KR. 58.800,-
KÆLISKÁPUR
DF 230 S
Kælir: 185 lítrar
Frystir: 45 lítrar
Hæö: 139 cm
Breidd: 55 cm
Dýpt: 59 cm
KR. 46.600,-
13
íT
SkiptiborO 41000, 641919
Hólf og gólf, afgreiösla 641919
Almenn afgreiösla 54411, 52870
t'mrTOiHffliMHiH.HkfflWTHft
Almenn afgreiösla 629400
ARISTON
UPPÞVOTTAVÉL
LS 601
Tekur 12 manna stell
6 þvottakerfi
Hraöþvottakerfi - 22 mln.
Falleg, sterk og vönduð
ítölsk heimilistæki
GBSEE
.Grænt númer 996410
KR. 59.700,-
BYKO
w
A