Morgunblaðið - 01.11.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1994 23
_______LISTIR_____
Veruleikinn,
draumurinn o g
eilífa leitin
BOKMENNllR
Skáldsaga
ÆVINLEGA
eftir Guðberg Bergsson Forlagið
1994 -153 síður. 2.980 kr.
GÚÐBERGUR Bergsson er að
verða nokkurskonar „stofnun" í ís-
lenskri bókmenntahefð og um leið
vandræðabarn gagnrýnenda. Nýj-
asta afurð þessa afkastamikla og
fjölhæfa höfundar — glóðvolg úr
prentsmiðjunni — er skáldsagan
Ævinlega; nokkurskonar ævintýri
eða galdrasaga í nútím-
anum.
Inntak sögunnar er
ástargaldur sem á sér
stað á Laugaveginum í
Reykjavík. Við erum í
upphafi kynnt fyrir
miðaldra piparsveini
sem lætur sig dreyma
um þá reynslu „að elska
manneskju aðeins einu
sinni, ævilangt á meðan
lífíð endist" (8). Vegna
þessa hefur hann ekki
enn gengið í hjónaband,
þrátt fyrir umtalsverða
reynslu af konum og
kynlífi. Þegar sagan
hefst er hann hinsvegar
„reiðubúinn að hitta
rétta konu“ sem hann
geti elskað „með réttum hætti“ (8).
Og einn daginn birtist honum þessi
kona á Laugaveginum. Hefst þar
með sérkennileg og sundurlaus frá-
sögn af kynnum þessa fólks og flakki
í Bláa lónið og til Grindavíkur, þar
sem konan hverfur skyndilega. I stað
þess að grennslast fyrir um hana er
karlinn sannfærður um að þau muni
finnast á ný, og helgar nú líf sitt
hinni fullkomnu ást sem hann tignar
með smíði einstæðs skartgrips, og
ætlar að færa konunni við endurfund-
ina. Að baki hinum eigi.nlegu atburð-
um — sem eru hvorki margir né flókn-
ir — líður fram saga um leit manneskj-
unnar að ástinni og hinum varanlegu
verðmætum (sem oft eru nær en
maður hyggur). Vafalítið vísar nafn
bókarinnar til þeirrar eilífðarleitar.
Sagan líður fyrir það hve losaraleg
hún er í byggingu. Meðul hennar eru
þó hin sömu og nafnlausir þjóðsagna-
höfundar hafa notað um aldir: Æva-
forn sagnaminni og töfrar. Glersalur-
inn góði sem í mörgum þjóðsögum
rammar af sjónhverfinguna, birtist
okkur hér sem gluggarúða. Þvegil-
skaft er galdraprik, og konan í sög-
unni kann að sjálfsögðu ýmislegt
fyrir sér. Sagan er þess vegna svolít-
ið dularfull, og lesandinn — líkt og
aðalpersónan — gengur grunlaus inn
í blekkingarheim hennar til að byija
með. Táknmyndir verksins eru auð-
skildar og margar hefðbundnar: Dýr-
asta djásnið, blóm sem brýtur sér
leið upp úr svörtu malbiki, rautt
handklæði á hjónarúmi. Samskipti
fólks og hugarástand eru oft mynd-
gerð á skemmtilegan en gegnsæjan
hátt: Ýldulykt við útidyr og kaktus
í glugga segja sitt um sálarástand
og viðmót persóna.
Þó sagan sé vissulega kostuleg á
köflum, hefur Guðbergur oft sýnt
tignarlegri tilþrif í skrifum sínum.
Sú hugmynd að tengja nútíðina hin-
um óræða og íjarræna ævintýra-
heimi og reyna að galdra saman
draum og veruleika, er góðra gjalda
verð. Hinsvegar er sagan of laus í
böndum og höfundur of upptekinn
af samtíð sinni til að galdurinn gangi
almennilega upp. Utúrdúrar eru
margir og langir — einkum í seinni
hluta bókarinnar — svo um tíma er
lesandinn við það að tapa áttum.
Stundum grunar mann að útúrdúrar
sögunnar séu samtíningur sem ekki
hafi orðið til í samhengi
við hugarsmíðina í upp-
hafi, heldur hafi höfund-
ur tekið þá úr handraða
sínum vegna þess að
honum hafi verið orðið
mál að koma þeim á
prent. Eitt dæmi um
þetta er óþarflega lang-
ur kafli um Guðberg
sjálfan, þar sem aðal-
persónan tekur upp
samræðu við lesandann
um gróteska lífssýn í
verkum höfundar síns
sem sögumaður kveðst
lítt hrifinn af
(102-104). Einhveijum
kann að finnast hug-
myndin smellin — en
útkoman er svolítið hal-
lærisleg þar sem höfundur seilist
þarna í óþarfa útskýringar, ekki að-
eins á sögupérsónunni, heldur sjálf-
um sér.
Aðdáendur Guðbergs fá þó ýmsa
sælgætismola í þessu verki. Guð-
bergur er jafnan orðheppinn og býð-
ur upp á margt óborganlegt spak-
mælið. Hinu er þó ekki að neita að
stundum örlar á klisjum — líkt og í
sumum fyrri verka hans, — einkum
þar sem hugsunarháttur og hugðar-
efni landsbyggðarfólks koma til um-
ræðu. Konur fá líka sinn skerf, þó
eflaust eigi flest sem um þær er
sagt að lýsa fremur afstöðu söguper-
sónunnar en höfpndarins. í verkinu
er hin gamalkunna klisja um norna-
eðli kvenna þó fyrirferðarmeiri en
eiginlegt hugvit þeirra. Er það í sam-
ræmi við þau ummæli að: „Klækir
smælingja og kvenna geta aðeins
verið skemmtilegir ef maður gerir
ekki stórar kröfur til hugvitsins"
(14).
Ekki er bókin laus við meinlegar
málvillur (t.d. 11: „ef þeir bindi sig“,
88: „frosnaði", 68: „góðu, stigið inn-
fyrir þröskuldinn", 103: „óska sér
fagurt og guðlegt hlutfall“). Víða er
þó skemmtilegt flæði í textanum,
orðfæri yfirleitt lipurt og sumstaðar
skemmtilega sérviskulegt. Á þessu
eru þó undantekningar; einkum í
samtölum sem stundum eru óþarf-
lega bókleg, eða upphafin.
Ég geri ráð fyrir að dyggir aðdá-
endur Guðbergs lesi söguna sér til
nokkurrar ánægju. En hún markar
engin tímamót og stendur all-langt
að baki því besta sem höfundur henn-
ar hefur gert.
Ólína Þorvarðardóttir
Guðbergur
Bergsson
VANTAR SKAPARYMI?
Nýtt hurðakerfi - ótal möguleikar
Þetta erí boði:
• Ný fataskápalína, sem nýtir plássið
fullkomlega.
• Nýtt hurðakerfi á hjólabraut í gólfi.
• Margvíslegt útlit óg speglar.
• Hver skápur er sniðinn eftir máli án
aukakosmaðar fyrir kaupanda.
• Mældu rýmið sem þú hefur til ráðstöfunar
og komdu til að fá tilboð í nýjan fataskáp.
• Þú getur einnig fengið nýjar hurðir fyrir
gamla skápinn, athugaðu það.
yr/;
^ rrn\ /
SERVERSLUN MEÐ INNRETTINGAR OG STIGA
NÝBÝLAVEGI 12, SÍMI44011 - PÓSTHÓLF 167, 200 KÓPAVOGI
250 cm
R aðsóknar
IIIIOI Xllfí
fOÖ
bngu&emingu
jvemberí
—. am
„Áöur fyrr var ég
gjörsamlega búinn á hádegi
í vinnunni, þarsem éger
með mikið i/sig
Þreytuverkir í ökk/um,
hnjám ogbaki voruaðgera
útaf við mig. Ég viidi hefst
ekkiþurfa aö stíga í
fæturna! Þetta orsakað/
álagsmeiðsli hjá mér svo
égmissti afæfíngum.
innieggin frá STOÐTÆKN!
gjörbreyttu lífí mínu. Nú
fínn égekki fyrir verkjum
eðaþreytu ogstunda vinnu
og íþróttir af fuiium krafti!"
Gís/ason, stoðtækjafræðingur
við greiningarbúnaðinn.
STOÐTÆKNI
Gisli Ferdmcmdsson hf.
Lækjargata 4, Fteykjavík
Tímapantanir í síma 91-14711
jjjwifeðtmg. í debd heitou og vÆxicui !
Prófkiör siálfstæðismanna Revkianesi
X Kjósum
Árna Ragnar Árnason
í 2.-3. sæti
Traustur fulltrúi okkar á Alþingi
✓
Helstu baráttumál Arna á þingi:
0
0
0
0
0
Jafn atkvæðisréttur allra landsmanna
Öflug neytendavitund og frjáls samkeppni
Aukin umhverfisvernd
Aukin atvinnutækifæri
Nýting íslenskra auðlinda og íslensks vinnuafls