Morgunblaðið - 01.11.1994, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1994
AÐSEIMDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
A
Framtíð Islands í Evrópu
BRÝNT er að um-
ræðan ura framtíðar-
tengsl okkar við meg-
inland Evrópu verði
aukin á öllum stigum
þjóðfélagsins og hún
verði varkár en jafn-
framt fordómalaus.
Að því gefnu að
tengsl okkar við Evr-
ópu verði náin á næstu
hálfu öld getum við
spurt okkur: Hvað vilj-
um við gera og hvar?
Hverjir eru möguleikar
okkar í Evrópu fram-
tíðarinnar?
Nýir vaxtarbroddar
Ég tel að þróunin muni miðast
við staðarkosti okkar og í takti við
rannsóknir, þróunar- og þekkingar-
verkefni. Við munum byggja út-
flutning okkar áfram á grundvaliar-
atvinnuvegi okkar, sjávarútvegin-
Lára Margrét
Ragnarsdóttir
um en jafnframt mun
orkan og þekking okk-
ar á orkuvinnslu,
vatnsvirkjun sem jarð-
hitavirkjun, nýtast
okkur. Við munum
jafnframt byggja á
hreinu umhverfi og
nýta þá sérstöðu okkar
til umhverfisvænnar
(lífrænnar) ræktunar
jafnt á grænmeti sem
kjötmeti. í kjölfarið
mun væntanlega skap-
ast öflugur, sérhæfður
matvælaiðnaður.
Umhverfið, jarðhit-
inn og ferðaþjónustan,
sem þegar er orðin
dijúg tekjulind og nauðsynlegt er
að þróa á enn markvissari hátt.
Loks má nefna vel menntaðar heil-
brigðisstéttir sem eru góður grund-
völlur fyrir heilsulindir og heilbrigð-
isþjónustu til útflutnings, eins og
reyndar er vísir að í dag.
Við munum í ríkari mæli eiga
VAKORTALISTI
Dags. 1.11.
5414 8300
5414 8300
5414 8300
5414 8301
5422 4129
5221 0010
5413 0312
’94. NR. 170
0310 5102
3163 0113
3164 7117
0494 0100
7979 7650
9115 1423
3386 5018
Ofangreind kort eru vákort,
sem taka ber úr umferð.
VERÐLAUN kr. 5000.-
fyrirþann, sem nærkorti
og sendir sundurklippt til
Eurocards.
1.11. 1994
VAKORT
Eftirlvst kort nr.:
4507 4100 0004 4934
4507 4500 0021 1919
4507 4500 0021 6009
4507 4500 0022 0316
4543 3718 0006 3233
4548 9018 0034 2321
ÖLL ERLEND KORT
SEM BYRJA Á:
4550 50** 4560 60**
4552 57** 4941 32**
AlgreiOslufólli vinsamlegaá takiö Sangreind
tort úr umterö og sendiö VISA islandi
sundurklippt.
VEflDLAUN kr. 5000,-
fyrir aö klólesta tort og visa á vágest.
Framtíðarsýn okkar á
ekki að einskorðast við
ísland og Evrópu, segir
Lára Margrét Ragn-
arsdóttir, heldur ísland
og umheiminn.
samstarf við fyrirtæki á meginland-
inu sem auðveldar okkur tækniþróun
hér heima og flytur inn áður óþekkta
tækniþekkingu ásamt því að auð-
velda okkur markaðssetningu er-
lendis. Reynsla er þegar komin af
slíku samstarfi m.a. með Jámblendi-
verksmiðjunni og Kísiliðjunni og
sjálf hef ég reynslu af því í rekstri
Steinullarverksmiðjunnar. Við höf-
um náð að þróa þá þekkingu og
tækni sem erlendir samstarfsaðilar
veittu okkur á þann hátt að íslensk
fyrirtæki em þegar fyrirmyndir fyr-
ir sams konar erlend fyrirtæki.
Samstarf okkar við erlend fyrir-
tæki mun einnig gefa okkur kost á
að nýta okkur þá sérstöðu sem við
höfum með sveigjanleika. íslensk
fyrirtæki, í skjóli hagkvæmni
smæðarinnar, eru einstaklega við-
bragðsfljót og sveigjanleg ef upp
koma lítil verkefni. íslensk fyrir-
tæki eru fljótari en stóm erlendu
fyrirtækin að breyta framleiðslulín-
unni í sérvörur, nokkuð sem stóru
risarnir telja ekki fýsilega kosti.
íslendingar em einnig viljugri en
flestir aðrir til að vinna í skorpum.
Þessa eiginleika eigum við að telja
okkur til kosta og nýta þá á skipu-
lagðan en, auðvitað, sveigjanlegan
hátt. Þannig gæti skapast stöðugt
samstarf við stór erlend fyrirtæki
í sértækum verkefnum sem þau
telja óhagkvæmt að vinna vegna
stærðar sinnar.
Nýtum þekkinguna
Við eigum mikið af hæfileika-
fólki, vel menntuðu og þjálfuðu,
sem sumt á í vandræðum með verk-
efnaöflun hér heima. Við flytjum
nú þegar út verkefni. Skortur á fjár-
festingu á erlendri grund gerir þó
erfítt að láta verkefnin endast.
Tækifærin eru oft tengd vilja og
staðfestu til að ijárfesta utanlands.
Því verður að skoða hvort ekki
sé nauðsynlegt að byggja upp sterk-
ari áhættufjármögnun hérlendis
fyrir útflutningsverkefni okkar.
Ef okkur tekst að skapa viðun-
andi grundvöll fyrir verkefnaút-
flutning munum við vafalítið geta
nýtt þekkingu okkar í sköpun nýrr-
ar Evrópu á næstu 50 árum. Ég
vil minna á að hagvöxtur er rétt
að hefjast í Austur-Evrópu. Vis-
egrad- og Eystrasaltslöndin era
þegar komin á fulla ferð í endurapp-
byggingu. Búlgaría og Rúmenía
koma eflaust innan tíðar. Viðamikil
þekking okkar á orkuöflun og orku-
nýtingu er eflaust söluvara í þeim
löndum Austur-Evrópu þar sem
nýting fallvatna er léleg eða jarð-
hiti ónotaður í jörðu.
Að framansögðu tel ég augljóst
vegna menningararfs og viðskipta-
og pólitískra hagsmuna að samstarf
okkar við þjóðir Evrópu muni stór-
eflast á næstu áratugum. Með sí-
batnandi samgöngum munum við
hætta að líta til meginlandsins sem
fjarlægra útlanda, heldur munum
við telja okkur hluta af hinni evr-
ópsku heild.
Skoðum heiminn
En stöldrum nú við og skoðum
hvað þessar framangreindu vanga-
veltur fela í sér. Þær fela fyrst og
fremst í sér skoðun á nánasta um-
hverfi okkar í dag. í raun ber okk-
ur alls ekki að fjalla um framtíð
okkar eingöngu í tengslum við Evr-
ópu. Heimurinn færist stöðugt nær
því að verða ein viðskiptaleg heild.
Við höfum nú GATT-samninginn
með um 120 aðildarríkjum og Al-
þjóða viðskiptastofnunina - World
Trade Organization. Stór viðskipta-
svæði eru í vestri, sbr. NAFTA, og
Suðaustur-Asía er að verða eitt
mikilvægasta viðskiptasvæði ver-
aldar. ESB og framtíðar viðskipta-
heild Evrópu verður aðeins brot af
heimsmarkaðnum. Það er vel hugs-
anlegt að þessar viðskiptaheildir
muni innan fárra ára eiga með sér
öflugt samstarf.
Að lokum skulum við hafa hug-
fast, að íslendingar hafa áratugum
saman verið háðir mörkuðum
beggja vegna Atlantshafsins og er
þessi framtíðarsýn eingöngu eðlileg
þróun utanríkisviðskipta okkar.
Framtíðarsýnin á því ekki að ein-
skorðast við ísland og Evrópu held-
ur ísland og umheiminn.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Samvinnuafmæli
1844-1994
kreditkort hf.,
Ármúla 28,
108 Reykjavík,
sími 685499
V:
'fœmVISA ISLAND
Álfabakka 16-109 Reykjavik
Sfmi 91-671700
í/
NÝR
SJÁLFVIRKUR
OFNHITASTILUR
VETRARSK0ÐUN
Hefixr þú hugleitt að fá
pípulagningamanninn til að stilla
hitakerfið í húsinu fyrir veturinn?
Þannig gœtir þú komist hjú
óþægindum og Lekkað
orkureikninginn.
= HEÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 91-624260
UM ÞESSAR mundir
era 150 ár liðin síðan
alenn verslunarsamtök
vora stofnuð í Háls- og
Ljósavatnshreppum
Suður-Þingeyjarsýslu,
en stofndagurinn var
4. nóvember 1844.
Þessi verslunarsamtök
urðu ein helsta frum-
raun bæði búnaðar-
félaga norður þar og
kaupfélaganna sem síð-
ar urðu einhver helstu
sjálfsbjargartæki al-
mennings víða um land
áratugum saman.
Mikilvægur þáttur
Samvinnufélögin urðu mjög mik-
ilvægur þáttur í framsókn þjóðarinn-
ar er íslendingar sjálfir tóku í eigin
hendur yfirráð og forystu í atvinnu-
málum og verslun og náðu að hrinda
erlendu oki af sér. Aðstæður víða
um land voru með þeim hætti, jafnt
varðandi útvegun fjármagns sem
aðdrætti og sölumál, að almenn sam-
tök þurftu til að koma í þessari við-
leitni almennings. Það var því eðli-
legt að sótt yrði fram, ýmist í al-
mannasamtökum eða í nýjum ís-
ienskum einkafyrirtækjum í verslun
og flutningum, afurðasölu, iðnaði og
útgerð, enda hvatti t.d. Jón forseti
jöfnum höndum einstaklinga og
AÍTÍlllIlilh
stöðvar
með hugbúnaði
frá kr. 25.000,-
^BOÐEIND-
Austurströnd 12. Sími612061.Fax612081
\_______________________/
samtök til athafna.
Islenskum sam-
vinnufélögum hefur
vitanlega vegnað mis-
jafnlega og á síðari
árum hefur mjög
kreppt að mörgum
þeirra. Reyndar er þar
um að ræða margvís-
legar og innbyrðis ólík-
ar ástæður. Miklu
skipta á síðari áram
breyttar markaðs-
aðstæður og breytt
þjónustusvæði í landinu
ásamt gjörbreytingum
í verslunarháttum og
skipulagi verslunar;
ennfremur afleiðingar offjárfestinga
víða, samdráttur í búvöravinnslu og
aðrar djúptækar samfélagsbreyting-
ar. Mörg samvinnufélög hafa komist
sæmilega fyrir vind aftur og má
ætla að þeirra bíði ekki síðri tæki-
færi en annarra þeirra fyrirtækja
sem starfa við sömu aðstæður.
Einkenni samvinnu
Fátt bendir til þess að sérstök
skipulagsleg einkenni samvinnufé-
laganna hafi valdið erfiðleikum
þeirra. Að vísu er Ijóst að gömlu
samvinnulögin sniðu fyrirtækjunum
þröngan stakk og einnig voru félags-
menn víða ekki tilbúnir til þess, t.d.
að sameinast nágrannafélögum í
tæka tíð. Fleiri ástæður má nefna
og jafnan veldur sá er á heldur. En
erfíðleikarnir verða ekki raktir til
samvinnuformsins sjálfs.
Samvinnuformið er enn sem fyrr
mjög álitlegur kostur fyrir hópa sem
hyggjast stunda atvinnurekstur
hvort sem er á sviði framleiðslu eða
þjónustu en skortir nægilegt eigið
fé. í sem skemmstu máli er sam-
vinnufélag opið og lýtur lýðræðis-
legri stjórn; Iágmarksarður er lagður
til eignarhluta én umfram það er
arði skipt milli félagsmanna eftir því
hvernig hver og einn hefur skapað
arðinn með framlagi sínu, hvort sem
er með viðskiptum eða vinnu eða
Jón Sigurðsson
Samvinnuformið er enn
sem fyrr álitlegur kost-
ur, segir Jón Signrðs-
son, sem fjallar í þess-
ari grein um 150 ára
afmæli samvinnustarfs
á Islandi, en það hófst
í Þingeyjarsýslu 4. nóv-
ember 1844.
metið á annan hátt. Auk atkvæðis-
réttar í félaginu er það þannig sér-
staða samvinnufélags, í samanburði
við t.d. hlutafélag, að rekstrar- og
viðskiptareikningur ræður skiptingu
arðs að verulegu leyti.
Tvö merkisafmæli
Með stofnun verslunarfélaganna
í Háls- og Ljósavatnshreppi 1844
hófst nútímasaga samvinnustarfs á
Islandi. Nokkrum vikum síðar, 21.
desember 1844, var brautryðjenda-
félagið fræga stofnað í Toad Lane
í Rochdale á Englandi, í léni Byrons
lávarðar, og er það yfirleitt talið
upphaf nútímasögu samvinnustarfs
í öðrum löndum. Fram undan eru
því tveir merkir afmælisdagar sam-
vinnumanna, íslenskur og alþjóðleg-
ur.
Samvinnustarfið er mikilvægur
þáttur sögunnar. En vinnubrögð og
viðhorf samvinnustarfs eru enn í
fullu gildi vegna þess að samfélagið
hefur alls ekki enn losnað við ýmis
þau einkenni og þær aðstæður sem
knýja Iítilmagna til sameiginlegra
átaka. Enn sem fyrr munu margvís-
legir samfélagshópar þurfa á sjálfs-
bjargar- og samhjálpartækjum sam-
vinnunnar að halda.
Höfundur er skólnstjóri að
Bifröst.