Morgunblaðið - 18.11.1994, Qupperneq 20

20 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tröllkona í
mannheimum
ANNA Guðný Guðmundsdóttir og Guðrún Birgisdóttir.
Félag íslénskra hljómlistarmanna
Anna Guðný og Guðrún
á fyrstu tónleikunum
GÁTTAÞEFUR er á leið til
Lundúna.
Leikbrúðuland
Islenskir jóla-
sveinar á leið
til Lundúna
ÍSLENSKIR jólasveinar í Leik-
brúðulandi eru á leið til Lundúna
og vegna leikferðarinnar verða
fáar sýningar á Jólasveinar einn
og átta, eða aðeins íjórar og ein
á ensku.
Fyrsta sýningin verður á morg-
un sunnudag 20. nóvember, en
næstu sýningar verða 27. nóv-
ember, 3. og 4. desember. Ein sýn-
ing verður á ensku og verður hún
26. nóvember.
Leikritið er eftir Jón Hjartarson
og tónlist eftir Magnús Kjartans-
son. Þýðing á ensku er eftir Terry
Gunnell. Brúðugerð Erna Guðna-
dóttir, stjómendur leikbrúðanna,
Bryndís Guðmarsdóttir, Ema
Guðmarsdótir, Helga Stephensen,
Þómnn Magnea Magnúsdótir og
lýsing Sigurður Guðmundsson.
Sýnt er á Fríkirkjuvegi 11 kl. 15.
---------» ♦ ♦.-..-
Athugasemd
VEGNA ummæla sem höfð eru eftir
Baltasar Kormáki í Morgunblaðinu
í gær, 17. nóvember, um aðsókn á
leiksýningar langar mig að koma
með smáupplýsingar.
Ummælin eru þessi: „Hann segist
ekki vita til að jafn margir gestir
hefðu komið á eina sýningu á jafn
skömmum tíma og á Hárið en það
var frumsýnt í byijun sumars."
Hann tekur jafnframt til samanburð-
ar sýningar á Kæru Jelenu sem var
sýnd 170 sinnum fyrir 15.000 áhorf-
endur og það þótti óvenju góðar við-
tökur.
Leikritið Þrúgur reiðinnar, sem
sýnt var hjá Leikfélagi Reykjavíkur
1992, var leikið 61 sinni fyrir 32.000
áhorfendur á rúmlega þremur og
hálfum mánuði. Það er ekki óal-
gengt í Borgarleikhúsinu að áhorf-
endafjöldi sé á bilinu 15-20 þúsund
á leikverki, má nefna Fló á skinni,
Spanskfluguna, Eva Luna o.fl.
Saga Jónsdóttir.
BOKMENNTIR
Ævisaga
LIFIR EIK ÞÓTT
LAUFIÐ FJÚKI
eftir Önnu Ingólfsdóttur, Katrinu
Jónasdóttur og Margréti Björgvins-
dóttur. Eik, Hvolsvelli 1994 - 174
síður.
„Hún er ekki fríð hún Árný.
Hún er stórfalleg" á Kjarval að
hafa sagt um Ámýju Filippusdótt-
ur (1894-1977), skólastjóra
kvennaskólanna á Blönduósi og á
Hverabökkum. Og
þannig kemur hún
fyrir sjónir í bókinni
„Lifir eik þó laufið
fjúki“. Stórskorin og
mikilfengleg rís þessi
kona upp úr sögunni;
hörð og föst fyrir eins
og íslenskt berg, hlý
og gefandi eins og
grösug fjallshlíðin fyr-
ir ofan bæinn þar sem
hún fæddist. Er því
vel við hæfi að les-
andinn skuli leiddur í.
upphafí sögu að
Skarðsfjalli í Land-
sveit, þar sem það
„skagar upp úr slétt-
unni“ - til þeirrar
stundar sem þéttholda stúlkubarn
heilsar heiminum með hraustlegu
orgi, síðla veturs 1894.
Það er Landsveitin, náttúra
hennar og mannlíf sem myndar
ramma sögunnar. Þar hefst ævi-
ganga margbrotinnar konu, og
þangað leitar hugur hennar að
leiðarlokum áttatíu árum síðar. Á
milli morgunroðans sem nærir
vongleði bamsins undir Skarðs-
fíalli og kvöldroðans sem stafar
frá minningum öldungsins við
sögulok, líður löng og stormasöm
ævi. Það er baráttusaga fátækrar
konu sem braust til mennta, þrátt
fyrir erfiðar aðstæður. Námsþrá
hennar „skildu fáir heima“ hvorki
foreldrar né aðrir. Það kom þó
ekki í veg fyrir að hún sigldi til
Kaupmannahafnar og aflaði sér
þar menntunar, samhliða því sem
hún vann myrkranna á milli til að
eiga fyrir mat.
Eftir heimkomuna til íslands
hefst ekki ómerkari kafli ílífi
Ámýjar, en það var starf hennar
og strit fyrir því að mennta ungar
stúlkur í heimilisfræðum - verk-
legum og bóklegum - og veita
þeim þar með þann stuðning og
undirbúning sem hún taldi þeim
til framtíðarheilla. Virðist þetta
hafa verið lífshugsjón hennar, svo
heit og fölskvalaus að hún lagði
allt undir: Byggði m.a. upp sinn
eigin skóla á Hverabökkum, í orðs-
ins fyllstu merkingu því hún mok-
aði möl á bíla og hrærði steypu
með meiru.
Skólann sinn starfrækti Árný
af fádæma dugnaði og útsjónar-
semi í tuttugu ár. Þó fór svo að
lokum að hún var ofurliði borin
af öfundarmönnum og skilnings-
vana samtíð. Sannaðist þar hið
andstyggilega máltæki að „konur
em konum jafnan verstar".
Sagan byggir að
miklu leyti á minn-
ingabrotum sem birst
hafa í blöðum og tíma-
ritum eftir Arnýju
sjálfa, viðtölum við
hana, auk bréfa og
skrifaðra hugleiðinga
úr hennar fórum og
annarra. Að auki er
margvíslegt safn
heimilda: endurminn-
ingar samtíðarmanna,
fundargerðir, þing-
skjöl, þjóðsagnasöfn,
minningabækur ofl.
Er þeim efnivið oft
haganlega fyrir komið
og skilmerkilega til
hans vitnað.
Sumstaðar verða heimildirnar
þó sundurleitar og samsetning
þeirra ómarkviss. Til dæmis hefði
víða mátt bæta tengingar á milli
kafla og laga tímaröð. Komast
hefði mátt hjá tímarápi með því
að vinna betur upp úr heimildun-
um sem stundum eru full ráðandi.
Þetta gerir m.a. að verkum að eitt
og annað er látið óútskýrt í bók-
inni, og er það til baga. T.d. kem-
ur ekki fram hvort Árný komst
til Kaupmannahafnar af eigin
rammleik, eða með góðra manna
hjálp. Samband hennar við Her-
bert Jónsson er sömuleiðis óljóst
þó gefíð sé í skyn að þau hafí
verið sambýlisfólk. Einnig hefði
mátt skýra betur deilur hennar við
Samband sunnlenskra kvenna og
hvemig þær stigmögnuðust, svo
fátt eitt sé nefnt.
Bókin nýtur þess þó þrátt fyrir
allt að hráefni hennar er gott og
að heimildimar tala sínu eigin
máli. Lesandinn kemst þessvegna
ekki hjá því að fá innsýn í það
aldarfar og þann tíðaranda sem
ól Ámýju Filippusdóttur við sitt
harða bijóst. Ogleymanlegir eru
sumir kaflar úr lífí og starfí
kvennaskólanna á Blönduósi og
Hverabökkum fyrr á öldinni.
Þrátt fyrir ýmsa ágalla er frá-
sagnaraðferð bókarinnar kærkom-
in tilbreyting frá hinu hvimleiða
eintali sem einkennir svo mjög ís-
lenskar ævisögur - einkum núlif-
enda. Hér er ekki um slíkt að
ræða, en augljóst þó að sagan er
skrifuð af ást og aðdáun á við-
fangsefninu. Þetta er sunnlensk
saga - og leynir sér ekki að höf-
undamir þrír unna þeim slóðum,
sem og manneskjunni sem fjallað
er um. Svo mjög, að það vill gleym-
ast að ekki em allir íslendingar
jafn kunnugir staðháttum á Suð-
urlandi (sbr. frásögnina um ,jarð-
eldana í Lambafít“ (36)).
Heiti bókarinnar hæfír efni
hennar vel. Það á ekki síður við
um kápumyndina, Tröllkonu eftir
Kjarval. í þeirri mynd er trúlega
fólgin skemmtilegasta mannlýsing
bókarinnar, lögð í munn Kjarvals
þegar hann færði Ámýju myndina:
„Þetta áttu að eiga, mín Liljan
fríð. Þetta gætir verið þú að koma
í mannheima." (156)
Ólína Þorvarðardóttir
FÉLAG íslenskra hljómlistarmanna
mun í vetur standa fyrir röð
klassískra tónleika. Næstkomandi
laugardag, 19. nóvember, kl. 17.30
verða fyrstu tónleikar vetrarins í
sal félagsins í Rauðagerði 27. Þetta
em jafnframt fjórðu tónleikar árs-
ins í þessari tónleikaröð FÍH og
munu Guðrún Birgisdóttir flautu-
leikari og Anna Guðný Guðmunds-
dóttir píanóleikari flytja verk eftir
Mozart, Reineeke, Messiaen og
Martinu.
Guðrún Birgisdóttir flautuleikari
lauk námi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík áður en hún varð nem-
andi Per Oien við Tónlistarháskól-
ann í Osló. Einleikaraprófí frá École
Normale de Musuque í París lauk
Guðrún 1979, en að því loknu tók
við frekara nám í einkatímum til
ársins 1982 þegar hún sneri til
starfa á íslandi. Síðan þá hefur
OPNUÐ hefur verið sýning í Nor-
ræna húsinu á ljósmyndum frá
Austur-Grænlandi, sem Roland
Thomsen tók af fólki og mannlífi.
Sýningin ber yfírskriftina Austur-
Grænland, Fólk og samfélag á 9.
áratugnum.
Sýningin er gerð til þess að sýna
lífshætti fólksins sem búið hefur á
austurströndinni um langan aldur.
Þetta er veiðimannasamfélag og
sýnir íbúana við dagleg störf og á
hátíðarstundum.
FJÓRIR íslenskir listamenn taka
nú þátt í sýningunni Nordiske
, Naivister í Galleri-Gárden í
Grindsted á Suður-Jótlandi.
Þeir eru Bjarni Vilhjálmsson
sem sýnir útskorna fugla og
hunda, Halldóra Kristinsdóttir
sem sýnir báta með fólki og
vamingi úr mislitum pappír,
Óskar M.B. Jónsson sem sýnir
lágmyndir úr plasthúðaðri járn-
klæðningu og Svava Skúladóttir
sem sýnir vatnslitamyndir.
Guðrún spilað á mörgum tónleikum,
samleik og einleik, bæði hér heima
og erlendis, ásamt því sem hún
hefur mikið starfað við leikhúsin í
Reykjavík.
Anna Guðný Guðmundsdóttir
píanóleikari lauk námi frá Tónlist-
arskólanum í Reykjavík og nokkr-
um árum síðar frá Guildhall School
of Music í London. Frá árinu 1982
hefur hún starfað sem píanóleikari
í Reykjavík. Ásamt því að koma
víða fram sem einleikari hefur Anna
starfað sem kammertónlistarmaður
og sem meðleikari söngvará. Enn-
fremur hefur hún leikið inn á hljóm-
plötur og hljómdiska og komið fram
á tónleikum víða í Evrópu.
Tónleikarnir eru eins og áður
sagði næstkomandi laugardag kl.
17.30, og aðgangseyrir er kr. 1.000
en kr. 500 fyrir nemendur og ellilíf-
eyrisþega.
Roland Thomsen er danskur en
hefur verið búsettur í Grænlandi
um árabil.
Sýningin er gerð í tilefni af aldar-
afmæli Ammassalik-bæjarfélagsins
á þessu ári og var hún opnuð þann
12. júlí í sumar í Ammassalik-safn-
inu í Tasiilaq.
Grænlenska heimastjórnin og
Konunglegi Grænlandssjóðurinn
veittu styrk til sýningarinnar.
Sýningin verður opin daglega og
stendur til 27. nóvember.
Sýningin er styrkt af mennta-
málaráðuneytinu, umsjónar-
maður með íslenskum hluta sýn-
ingarinnar, höfundur greinar
og texta í sýningarskrá er Níels
Hafstein. Honum til aðstoðar
var Magnhildur Sigurðardóttir,
Ragnheiður Ragnarsdóttir
þýddi yfir á dönsku og hannaði
skrá, Sæmundur Rristinsson tók
ljósmyndir en Tímaritið Skák
prentaði.
J

‘TónCeifcjir
Styrktartónleikar fyrir Samtök
krabbameinssjúkra barna
í Kristskirkju, Landakoti, sunnudaginn 20.
nóvember kl. 17
Flutt verða m.a. verk eftir ‘Bacíi, íMozart,
BocfteíBeí og ‘Vivaídi.
Flytjendur:
Alina Dubic, alt, Andrzej Kleina, fiðla, Einar Jóhannesson og blásarakvin
tett Reykjavíkur ásamt félögum, Hallfríður Ólafsdóttir, flauta, Margrét
Bóasdóttir, sópran, Sigurður Snorrason og Tríó Chalumeaux, Szymon
Kuran, fiðla, Úlrik Ólason, orgel, Zbygniew Dubik, fiðla.
Auk þess koma fram nokkrir ungir listamenn.
Miöar seldir viö innganginn.
Caritas ísland Hjálparstofnun kaþólsku kirkjunnar
Árný
Filippusdóttir
Norræna húsið
Ljósmyndir frá Grænlandi
BJARNI Vilhjálmsson sýnir útskorna fugla og hunda.
íslendingar sýna á
Nordiske Naivister