Morgunblaðið - 18.11.1994, Page 32

32 FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Ekki má skaða háskóla-
starf hér á landi
NU FER fram um-
ræða um fjárlög fyrir
árið 1995. Sá hluti
sem Háskóla íslands
er ætlaður er áhyggju-
efni. Það er okkur ís-
lendingum nauðsyn-
legt að eiga háskóla
sem stenst samanburð
á heimsmælikvarða,
þ.e. háskóla sem upp-
fyllir þær kröfur sem
gerðar eru til slíkra
stofnana í hinum vest-
ræna heimi. Háskóli
íslands hefur á að
skipa fjölda starfs-
fólks, kennara, sér-
fræðinga og nemenda
sem vinna að framgangi hans í
þágu þjóðarinnar af heilum hug.
Markið er sett hátt og gömlum
nemendum Háskóla íslands verður
hugsað með þökk til þess veganest-
is sem skólinn hefur veitt þeim.
Það veganesti hefur nýst mörgum
vel í framhaldsnámi við virta há-
skóla erlendis, sem og við krefj-
andi störf í nútíma þjóðfélagi.
Nemendur Háskóla íslands hafa
farið víða til framhaldsnáms og
flytja með sér til baka kunnáttu,
aukna víðsýni, ögun í hugsun og
vinnubrögðum og sjónarhom frá
mörgum virtustu vísindastofnun-
um heims. Þessi fjölbreytti bak-
grunnur er þjóðarauður, sem aðrar
þjóðir öfunda okkur af. Það er
nefnilega býsna algengt meðal
annarra þjóða að langskólagengið
fólk hafí einungis öðlast menntun
sína innan eigin lands, í raun eðli-
legt meðal þjóða sem bjóða æðstu
menntagráður á flestum sviðum.
Ennfremur er nauðsynlegt fyrir
þjóðarhag okkar íslendinga, að
starfsumhverfið á íslandi gefi sem
flestum tækifæri til að nýta hæfi-
leika sína og kunnáttu, annars er
hætt við að atgervisrýrnun og at-
Anna Soffía
Hauksdóttir
gervisflótti verði vax-
andi vandamál hér._
Þróunin innan HI á
undanförnum áram
hefur verið til bóta að
mörgu leyti. Það er
gleðiefni að hæft vís-
indafólk hefur áhuga á
að finna sér starfsvett-
vang innan skólans
sem og að sjá ný nám-
skeið þróast og fylgj-
ast með uppbyggingu
tækjakosts, tölvubún-
aðar og húsnæðis, þar
sem slík uppbygging
hefur orðið. Það er
einnig gleðiefni að sjá
viðleitni í launakerfi
sem hvetur til afkasta við rann-
sóknir.
En það er margt sem veldur
áhyggjum. Mjög takmarkað fjár-
magn er til uppbyggingar tækja-
kosts og húsnæðis. Skortur á tækj-
um og húsnæði háir flestum deild-
um og stofnunum og hefur í för
með sér verri nýtingu mannauðs
en ella. Fjárveiting til aðfanga
háskólabókasafns er minni en sam-
bærilegar fjárveitingar til annarra
háskóla í Evrópu og Norður-Amer-
íku. Þar eram við í neðsta sæti.
Fjárveitingar til Háskólans hafa
stöðugt farið minnkandi frá 1991.
Á sama tíma hefur nemendum
fjölgað. Fjárveiting á virkan nem-
anda (virkur nemandi skilar eðli-
legri námsframvindu eða 30 ein-
ingum á ári) hefur lækkað stöðugt
frá 1988 og er líklega sú lægsta
í hinum vestræna heimi. Hækkun
skólagjalda er áhyggjuefni, sér-
staklega vegna efnaminni stúd-
enta. Kennsla hefur verið skorin
niður vegna ónógra fjárveitinga,
jafnt fyrirlestrar, dæmatímar og
verklegir tímar. Valnámskeið sem
byggð hafa verið upp hafa verið
lögð niður.
Excel framhaldsnámskeið
og verkfræöiþjónustan
'uskóli Halldórs Kristjanssonar
94045
Tölvu-1 _
TölvusKóli Halldórs Kristjá
Grensásvegi 16 • © 68 80 90
Jólaföndur
fólaefni í gífurlegu úrvali, jólafóndurblöð,
snið og sýnishom afgóðum gjafa-
hugmyndum. Við seljum eitt vinsœlasta
fóndurlímið fyrir efni, pappa o.fl.
Opið mánudaga til föstudaga frá kl. 9-18,
á laugardögum frá 1. sept. til 1. júní frá kl. 10-14.
9
VIRKA
MÖRKINNI 3, SÍMI 687477
(við Suðurlandsbraut).
...blabib
- kjarni málsins!
Sjábu hlutina í víbara samhengi!
í öllum deildum Háskóla
íslands blasir við vax-
andi vandi vegna
ónógra fjárveitinga, að
mati Onnu Soffíu
Hauksdóttur, sem telur
brýnt að rétta hlut há-
skólastarfs í landinu.
í öllum deildum HÍ blasir við
vandi vegna ónógra fjárveitinga.
Við sem störfum innan verkfræði-
deildar höfum þungar áhyggjur af
þessari þróun. Verkfræðin er fag
í mikilli framþróun, einn af horn-
steinum hins tæknivædda þjóðfé-
lags. Helsta von okkar íslendinga
til að halda lífskjöram sambærileg-
um við nágrannaþjóðirnar á næstu
áratugum, byggist á því að okkur
takist að breikka grandvöll undir
atvinnulíf okkar. Við eigum ýmsa
lífvænlega græðlinga sem vaxið
hafa úr tæknivísindalegum jarð-
vegi og munu stuðla að fjölbreytt-
ari atvinnu hér, ef rétt er á málum
haldið. Þar má t.d. nefna ýmis
áhugaverð hugbúnaðarverkefni, en
hugbúnaður er ört vaxandi útflutn-
ingsgrein. Sjálfvirkt tilkynninga-
kerfi fyrir skip, sem þróað var á
Kerfisverkfræðistofu Verkfræði-
stofnunar HÍ, mun stórauka öryggi
íslenskra sjómanna og á vafalítið
erindi á erlenda markaði. Ýmis
fyrirtæki hafa komist vel á legg.
Fyrstu framleiðsluvörar Marel hf.
vora upphaflega þróaðar á Raun-
vísindastofnun HÍ og fyrirtækið
veitti verkfræðideild nýlega viður-
kenningu fyrir framlag deildarinn-
ar til menntunar verkfræðinga.
Verkfræðideild hefur verið í far-
arbroddi hvað varðar framboð á
valnámskeiðum, ekki síst í þeim
greinum sem framþróun er hvað
örast í. Kennarar hafa lagt kapp
á að fylgjast vel með og geta jafn-
an boðið og byggt upp námsefni
sem endurspeglar nýjungar. í
mörgum tilvikum hefur verið lögð
sérstök áhersla á uppbyggingu
verklegra þátta og verkefnavinnu,
sem býr nemendur okkar sérstak-
lega vel undir störf sem þeir munu
takast á við í framtíðinni. í þess-
ari uppbyggingu er mikilvægt að
valnámskeið séu kennd nokkuð
reglulega, helst á hveiju ári, þann-
ig að jafnt og þétt megi bæta inn
aukinni og nýrri þekkingu. Kenn-
ari sem ekki kennir valnámskeið
reglulega, kennir þess í stað meira
af grunnnámskeiðum og á þar af
leiðandi ekki sama kost á að byggja
sitt sérsvið upp og miðla kunnáttu
sinni með kennslu. Undanfarið
hefur valnámskeiðum fækkað og
í reynd er það að verða svo að
nemendur okkar eiga orðið einung-
is kost á sárafáum valnámskeiðum.
Svipað ástand er því miður að
finna víðast innan Háskólans. Það
er leitt að finna að starfsfólk og
nemendur séu að missa trúna á
að HÍ geti sinnt hlutverki sínu. Það
er sárt að sjá það sem byggt hefur
verið upp, brotið niður. Við megum
ekki láta það henda okkur að Há-
skóli íslands standi ekki lengur
undir merki sínu. Hann hefur gert
það og hann verður að gera það
áfram okkur öllum til heilla. Það
era okkur vonbrigði sem störfum
innan Háskóla íslands að sjá fjár-
veitingar til HÍ minnka enn í nýút-
komnu frumvarpi til fjárlaga. Há-
skólinn hefur sýnt ábyrga afstöðu
í fjármálum sínum á erfiðum tím-
um í þjóðarbúinu og mætt lækk-
andi framlögum með miklum nið-
urskurði kennslu og lágmarksupp-
byggingu. Lengra verður ekki
gengið án þess að valda ómældum
skaða í háskólastarfinu. Uppbygg-
ing vísindastofnana er langtíma-
verkefni, en niðurrif þeirra tekur
skamman tíma. Það er von mín
að yfirvöld gefi máli þessu gaum
með því að verða við beiðni um
hækkun á fjárframlögum til HÍ
fyrir árið 1995.
Höfundur er prófessor í
rafmagnsverkfræði við Háskóla
Islands.
I nýjum búningi
UM 66 ÁRA skeið hef-
ur útkoma Árbókar
Ferðafélags íslands
verið árviss atburður
sem fróðleiksfúsir
áhugamenn um landið
og sögu þess bíða jafn-
an með eftirvæntingu.
Fyrstu árin var árbókin
einungis þunnt kver
þar sem stiklað var á
stóru um víðlend hér-
uð. Smám saman hefur
bókin gildnað jafn-
framt því sem efni
hennar hefur þrengst
og orðið ítarlegra. All-
miklar breytingar hafa
líka orðið á útliti ár-
bókarinnar. Fyrir mörgnm árum
tóku litmyndir að prýða bókina í
, auknum mæli og nú í þeirri síðustu
hefur verið stigið stórt skref til
breytingar. Það er Árbók Ferðafé-
lags íslands 1994 sem kallast Ystu
strandir norðan Djúps með undirtit-
ilinn Um Kaldalón, Snæfjallaströnd,
Jökulfirði og Strandir. Höfundur er
Guðrún Ása Grímsdóttir.
Undirritaður fékk þessa bók í
hendur í sumar og hefur satt að
segja undrast hversu lítið hennar
hefur verið getið í blöðum og engan
dóm um hana hef ég séð. Sannast
sagna er þó hér um gersemi að
ræða, bæði að efni til, myndakosti
og útliti og munu fáar bækur í ár
slá henni við að þessu leyti.
Breytingar á broti árbóka, tíma-
rita og blaða hljóta ávallt að vera
nokkuð umdeildar, því að fólk er
íhaldssamt á þá hluti, einkum safn-
arar. En breytingar liggja í eðli
tímans og stundum er hið gamla
hemill á nauðsynlegar framfarir.
Breytingarnar á Árbókinni' 1994
felast í því að brotið er stækkað
og lesmálið er sett í tvo dálka á
síðu í stað þess að hafa eina línuröð
eins og jafnan hefur verið. Á bók-
inni er og ný leturgerð. Þetta gefur
færi á meiri fjölbreytni í umbroti
og myndir njóta sín betur. Enda er
ljósmyndum nú fjölgað. Þær eru
oftast tvær til fjórar á hverri opnu.
Hjalti Kristgeirsson, ritstjóri Ár-
bókarinnar, segir í tilskrifí til les-
Guðjón
Friðriksson
enda að tilgangurinn
með breytingunum sé
sá að bókin kæmi til
móts við kröfur tímans
um útlit prentgripa og
meðferð myndefnis
þannig að Ferðafélagið
mætti vera samkeppn-
isfært með árbók sína
á markaði mynd-
skreyttra bóka.
Eins og áður sagði
tel ég þessa nýju árbók
vera gersemi. Björn
Þorsteinsson, líffræð-
ingur, mun hafa hann-
að hið nýja útlit að
verulegu leyti og tekið
helming mynda í bók-
inni. Sjálfur hef ég ferðast allmikið
um Jökulfirði og Strandir og er því
kunnugur dulúð og hrikafegurð
þessara eyddu byggða. Er ég fletti
bókinni stóð ég sjálfan mig að því
hvað eftir annað að grípa andann
á lofti er við mér blöstu ljósmyndir
Björns Þorsteinssonar sem mér
fínnst bera af öðram í bókinni og
era þó myndir nær allar góðar.
Björn virðist hafa næmt auga fyrir
veðurstemmningum og hinu smá-
lega í náttúranni. Gaman er til
dæmis að þoku- og suddamyndum
Björns, en fátt á betur við á Horn-
ströndum.
Af öðrum myndum er einkum
fengur að ljósmyndum sem þýski
fræðimaðurinn Hans Kuhn tók í
Jökulfjörðum og á Hornströndum
árið 1927. Einnig Ijósmyndum frá
aldamótum af hvalveiðistöðinni á
Meleyri í Vatnsleysufirði sem
komnar era úr bandarísku safni.
Og þá er komið að sjálfum texta
bókarinnar eftir Guðrúnu Ásu
Grímsdóttur. Hún setti saman bók
um sögu Grannavíkurhrepps,
Grunnvíkingabók, sem kom út fyrir
fimm árum og hefur þvf um margra
ára skeið helgað sig þessum norð-
lægu slóðum. Það má líka sjá á
textanum að hún hefur sjálf gengið
um hvern flörð og dal, hveija vík
og heiði — eða svo virðist. Er það
út af fyrir sig afrek, því að þetta
er miklu víðlendara svæði en ókunn-
ugir gætu ætlað í fljótu bragði og
Sannast sagna, segir
Guðjón Friðriksson, er
hér um gersemi
að ræða.
allt verður að fara fótgangandi eða
á bátum. Sem dæmi má nefna að
bein loftlína frá Kögri að Ingólfs-
firði er um 150 kílómetrar. Landið
er allt mjög vogskorið, víða illt yfir-
ferðar og þar er að auki illviðra-
samt.
Það sér á textanum að Guðrún
Ása hefur tekið ástfóstri við þetta
land. Svo mikil alúð er í frásögn-
inni. Hún veitir öllu nána athygli
og drekkur það í sig, ekki síst það
sem næst fótum verður; blálilja og
skarfakál og öll sú fjölbreytilega
flóra sem einkennir svæðið. Fomar
bæjartóttir verða uppspretta kjarn-
mikilla athugasemda um horfið
mannlíf eða stuttra örlagasaga:
„Undir sverði á Beinrófu gætu leg-
ið öll búsgögn til reiðu og rúm óum-
búin eins og frá var gengið, ef til
vill er þar íslenska Pompei að finna.
Skvompa eða dý í túninu, sem
seinna frýs en landið í kring, heitir
Gullhola, nafnið minnir á gulldraum
félauss manns“ (bls. 62).
Guðrún Ása Grímsdóttir er sér-
kennilegur höfundur. Mál hennar
er ljóðrænt og hnitmiðað en er fullt
af óvæntum, skemmtilegum og allt
að því sérviskulegum orðatiltækj-
um, myndum og persónugerving-
um. Er unun að því að lesa text-
ann, svo fullur er hann af slíku.
Auðséð er líka að Guðrún Ása er
vel lesin í íslendingasögum, mál
hennar er stundum svo knappt að
líkist helst fommáli.
Útkoma Árbókar Ferðafélags ís-
lands 1994 er viðburður, ekki að-
eins vegna þess hve góður prent-
gripur hún er heldur ekki síst vegna
þess hve óvenjulega vel hefur til
tekist í stíl og mynd. Hún ætti að
eiga heima í bókaskáp allra sem
unna góðri bók, landi og sögu.
Höfundur er sagnfræðingur.