Morgunblaðið - 03.01.1995, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 3. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRAMÓT
*
Nýársávarp forseta Islands, frú Vigdísar Finnbogadóttur
Af mannauði vex
allur annar auður
GÓÐIR íslendingar, góðan dag
og gleðilegt nýtt ár.
VIÐ ARAMÓT þökkum við
landsmenn hver öðrum samferð á
liðnu ári og óskum þess af alhug
að farsæld megi fylgja okkur á
hinu nýja. Þessu sinni er ofarlega
í huga að á nýliðnu ári var efnt
til hátíðar sem íengi verður í minn-
um höfð í tilefni af hálfrar aldar
afmæli Lýðveldisins Islands. Enda
þótt svo óheppilega hafi tekist til
að ekki komust allir þeir til Þing-
valla sautjánda júní sem þar vildu
vera; er verðugra að minnast þess
sem vel tókst. Það var ógleyman-
legt að líta yfir vellina þennan
dag, sjá þá þéttskipaða fólki, sem
naut þess fölskvalaust að vera
saman í vorþeynum. Það yljaði og
var örvandi í senn að vita af öllum
þessum einstaklingum, og öðrum
um allt landið, sem þennan dag
vissu svo gjörla að þeir áttu sam-
stöðu í lífínu; að þeir nutu hlýju
hver af öðrum á vegferð sinni og
í vonum sínum, að þeir voru sam-
einaðir í virðingu fyrir dýrustu
eign okkar allra: landinu og að
vera sjálfstæð þjóð með eigin rödd
og rétt í samfélagi þjóðanna. Hér
sem svo oft endranær skynjuðu
menn að við eigum hvert annað
að á íslandi með þeim hætti sem
fáar þjóðir aðrar þekkja. Það
megum við þakka fámenni þjóðar-
innar sem styrkir okkur í vitund
um það hver við erum.
En um leið og við íhugum sam-
stöðu okkar og þjóðemi hljótum
við líka að gera okkur grein fyrir
hinu, að aldrei fyrr höfum við
verið jafnáþreifanlega tengd öðr-
um þjóðum, jafnaugljós hluti hins
alþjóðlega samfélags. Hér birtist
okkur ein af mörgum þversögnum
okkar tíma, sem heimskunnur
framtíðarfræðingur, John Nais-
bitt, fjallar um af skarpskyggni í
nýútkominni bók, sem nefnist
„Alþjóðaþversögnin“. Þar bendir
hann reyndar á Islendinga sem
fróðlegt dæmi um þjóð er veiji
og verndi tungu sína og hefur
greinilega hrifíst af því sem hann
var fræddur um hér á landi fyrir
ekki allöngu. Ein af staðhæfing-
um þessa fræðings um nútímann
og framtíðina er svohljóðandi:
„Hagstjóm heimsins verður sí-
fellt alþjóðlegri og smám saman
mun og margt annað fara í sömu
átt. En jafnframt verður hið átt-
hagabundna enn mikilvægara —
og er þar komið að enn einni þver-
sögn sem er mikilvægur þáttur í
alþjóðaþversögn-
inni: Því alþjóð-
legri sem við
verðum, þeim
mun átthaga-
bundnari verður
hegðun okkar.“
Þetta þykir
okkur sem trúum
á góða framtíð
íslands og íslend-
inga góð tíðindi.
Jafnframt er ljóst
að alþjóðavæð-
ingin leggur okk-
ur miklar kvaðir
á herðar. Við
verðum meðal
annars að kosta
kapps um að gera
komandi kyn-
slóðir mæltar á
sem allra flestar
tungur, þar með talið málfæri
stærðfræðinnar, og veita þeim
þannig greiðari aðgang að fjöl-
þættu erlendu samstarfi. Mikil-
vægt er hveija stund að gæta
þess að ensk tunga — sem reynist
svo áleitin — verði þó ekki alltof
áhrifamikil í íslenskri hugsun og
tjáningu. í því Ijósi sýnist brýnt
að fyrsta erlenda málið sem kennt
er í íslenskum skólum sé einhver
önnur tunga, svo sem mál ein-
hverrar bræðraþjóðar okkar á
Norðurlöndum, sem ætíð verður
mikilvægt að halda sem nánustu
tengslum við. En um leið verðum
við líka að leggja ofuráherslu á
að styrkja og efla móðurtunguna,
þennan stórkostlega lykil að sér-
kennum okkar, minningum okkar
og arfí, jafnt sem þekkingu í sam-
tíð og framtíð. Hún er einn megin-
þráðanna sem spunnir eru í þann
vef sem gerir okkur að þjóð.
ísland, farsælda frón og hag-
sælda hrímhvíta móðir kvað Jón-
as. Það er vert að taka eftir því,
að í þessari lýðhvöt sinni skilur
skáldið að farsæld og hagsæld eru
tvö sjálfstæð hugtök. Það sýnist
mikil tíska á okkar tíð að tala um
hagsældina og þá helst í einföld-
um reikningsdæmum. Allt þarf,
ef vel á að vera, að skila sjáanleg-
um hagnaði,
stuðla að aukn-
um hagvexti. En
við mættum
einnig leiða hug-
ann að því, að
sönn farsæld rís
ekki sjálfkrafa
upp af slíkri hag-
sæld. Til að hvort
tvegga megi vera
til og dafna þarf
öðru fremur að
sinna mannver-
unni sjálfri, ekki
síst þeim sem eru
að búa sig undir
lífíð, og huga
sem best til
framtíðar að
þeirri virku og
lifandi menntun
sem eflir hvern
einstakling til þroska, þeirri þekk-
ingu sem gerir hveijum og einum
kleift að leysa farsællega sér-
hveija þraut, hvort heldur við
framleiðslu varnings eða í menn-
ingarlífi.
Við eigum góðar auðlindir; að
sjálfsögðu verður aldrei um of
brýnt fyrir mönnum að gæta
þeirra sem best. En alltof oft virð-
ast menn tala um þessar náttúr-
legu auðlindir sem upphaf og endi
alls. Þó þarf ekki að skyggnast
um lengi á heimskringlunni til að
sjá, að ekki er alltaf samhengi
milli auðlindaeignar af því tagi
og velmegunar. Þjóðir sem fáar
auðlindir eiga, eins og Danir eða
Hollendingar, hafa náð langt í
hagsæld og farsæld án þess að
geta gengið í hefðbundna auð-
lindasjóði og sótt sér í hnefa. Og
innst inni vitum við líka öll að
notkun okkar á arðbærum nátt-
úruauðlindum er löngu komin að
ystu mörkum, ef ekki út fyrir þau.
í raun eiga þær tvær þjóðir sem
hér voru nefndar, eins og allar
aðrar þjóðir, eina auðlind sem
aldrei þrýtur heldur beinlínis eflist
og styrkist sé henni sinnt af ein-
arðri ræktarsemi. Þessi upp-
spretta er mannauðurinn. Rækt-
arsemi við þann auð er mikilvæg-
ari en allt annað, því af þeim
auði vex allur annar auður. Hug-
vit og þekking eru þættir sem
verða þyngri á metunum með
hveiju árinu sem líður, og ræktun
hugvits og þekkingar er um leið
efling þeirrar auðlindar sem fólgin
er í mannauðnum. Ekki skal held-
ur litið fram hjá því, að með mikil-
vægri þekkingu, sem er svo marg-
þætt í nútímanum, fær verndun
sérstæðrar þjóðmenningar okkar
byr í segl, því þekkingin vill engu
gleyma.
En sjaldan fær þjóðfélagið að
lifa einvörðungu við framtíðar-
drauma, hversu raunhæfir og að-
kallandi sem þeir virðast. Atvinnu-
leysi hefur þegar orðið sá vandi í
landi okkar sem ekki verður hjá
komist að horfast í augu við. Öllum
er okkur ljóst hvílík sóun það er
á mannauðnum, — það lítillækkar
einstaklinga, það sundrar þjóðinni.
Og síst má það gleymast að öll
berum við samábyrgð á því at-
vinnuleysi sem við búum við á ís-
landi. Samúð okkar og skilningur
er ríkur og við hljótum að geta
tekið enn betur á til að vinna á
því bug.
Aldrei fyrr hefur tæknin sýnt
okkur jafnmarga möguleika og um
þessar mundir. Stundum er talað
um þekkingarsprengingu sem orð-
ið hafi á liðnum ártatugum. Nú
blasir við okkur ný sprenging í
þekkingarmiðluninni. A örskots-
stundu komumst við í samband
við upplýsingabanka um allan
heim, getum leitað okkur fróðleiks
frá fyrstu hendi, hvort sem við
erum skólafólk á Kópaskeri eða í
Króksfjarðarnesi eða starfsmenn
í Reykjavík eða á Raufarhöfn.
Allur heimurinn liggur fyrir fótum
okkar. í þessum efnum þarf hvorki
að há okkur einangrun né fá-
menni. Það er ekki spurt um fjöld-
ann sem myndar þjóð, heldur
hveijir eru kostir þessarar þjóðar,
hvar er hún stödd á þekkingar-
vegi, hvað kann hún, hvað getur
hún gert?
Tæknin sem er að halda innreið
sína er svo ævintýraleg að henni
verður naumast lýst í orðum.
Kannski segir það eitthvað ef ég
nefni að geisladiskur fyrir tölvu,
jafnstór hinum sem flytur okkur
tónlist, getur geymt allt að
200.000 blaðsíður af texta, ef ekki
er sett á hann annað efni. Það
myndi líklega jafngilda því að
ævistarf Halldórs Laxness kæmist
tíu sinnum á einn disk.
í útlöndum er þegar búið að
gefa út mikið námsefni og fróð-
leiksefni á slíkum geisladiskum,
og er þar blandað saman texta,
hljóði, kyrrum og lifandi myndum,
ásamt línuritum og skýringarefni.
Enn sem komið er eigum við eng-
an íslenskan upplýsingadisk. Þar
er verk að vinna, því varla unum
við því að ungir íslendingar þurfi
að leita sér allra nýjustu upplýs-
inganna á erlendum málum þegar
fram líða stundir.
Erlendir forystumenn á ýmsum
sviðum hafa á undanförnum mán-
uðum fullyrt að það sem ráða
muni úrslitum varðandi velgengi
einstakra þjóða í harðnandi sam-
keppni á komandi árum verði
menntun þeirra og þekking. Mit-
terrand, forseti Frakklands, skor-
aði nú á haustdögum á alla stjórn-
málaflokka landsins að setja
menntamál í öndvegi þegar stefn-
an yrði mörkuð fyrir næstu kosn-
ingar. Hliðstæða áskorun ber ég
nú fram gagnvart íslenskum
stjórnmálamönnum og bið þá að
bera menntunina sérstaklega fyrir
bijósti, svo kunnátta okkar um
haf og land, um vernd og nýtingu
sjávar, um uppgræðslu lands og
ræktun bústofna, og um marg-
brotið völundarhús tækninnar,
megi verða kunn um allan heim
svo til verði vitnað.
En vitanlega gildir enn sem fyrr
að lítið stoðaði okkur að eignast
allan heiminn ef við látum undir
höfuð leggjast að rækta með okk-
Frú Vigdís
Finnbogadóttir
forseti
N 9. IAN. Gjaldskrá óbreytt
frá liðnum vetri
Systkinaafsláttur -fyrsta barnfullt gjald,
annað barn hálft gjald, þriðja barn og þar yfir
frítt. Aukaafsláttur efforeldrar eru einnig í
dansnámi.
• Afhending skírteina í
Brautarholti 4, sunnudaginn
8. jan. frá kl. 16-19.
• Reykjavík
• Mosfellsbær
• Innritun í síma 91 -20345
frá kl. 13 til 19 í Brautarholti 4.
• Suðurnes:
Keflavík, Garður, Grinda
vík, Sandgerði.
• Innritun í síma 92-67680
frá kl. 21.30 til 22.30.
Samvkæmisdansar (suður-amerískir og standard)
Gömlu dansarnir - Hip Hop - Disco - Tjútt og Rock’n roll
Erlendir gestakennarar. Allir aldurshópar.
MÁ BJÓDA ÞÉR í W I DAIUS?