Morgunblaðið - 18.05.1995, Side 1

96 SÍÐUR B/C/D
111. TBL. 83.ÁRG.
FIMMTUDAGUR 18. MAÍ1995 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Jacques Chirac tekur við embætti Frakklandsforseta
Heitir að sameina
frönsku þjóðina
París. Reuter.
JACQUES Chirac tók í gær við
embætti Frakklandsforseta af
Frangois Mitterrand. Áður en hann
sór embættiseið sinn sem forseti
átti hann fund með Mitterrand, sem
greindi honum frá ríkisleyndarmál-
um og afhenti honum dulmálslykla
vegna kjarnorkuvopna Frakka. í
rúmlega fimm mínútna langri ræðu
sem Chirac hélt við embættistökuna
hét hann því að gera allt er í hans
valdi stæði til að endurreisa hina
félagslegu samheldni Frakklands,
sameina þjóðina og berjast gegn
atvinnuleysi. Alls eru 12,2% Frakka
án atvinnu og hefur atvinnuleysi
aldrei verið meira.
Chirac sagðist stefna að því að
koma á auknu valdajafnvægi milli
forsetaembættisins, ríkisstjórnar-
innar, þingsins og dómsvaldsins.
Hlutverk hans yrði að miðla málum
og leiðbeina en stefnumörkun yrði
í höndum stjórnarinnar. Þá yrði
stefnt að því að auka sjálfstæði
dómstóla.
Alain Juppé
skipaður for-
sætisráðherra
Hann sagði Mitterrand hafa sett
mark sitt á Frakkland en bætti við:
„Eg vona hins vegar að franska
þjóðin muni sjá, þegar ég læt af
embætti, að breytingarnar sem hún
sóttist eftir hafi orðið að veruieika."
Stjórnin kynnt í dag
Skrifstofa Chiracs greindi síð-
degis í gær frá því að hann hefði
skipað Alain Juppé forsætisráð-
herra. Áttu þeir Chirac og Juppé
saman klukkustundarlangan fund
að vígsluathöfninni lokinni.
Samkvæmt heimildum úr her-
búðum Chiracs verður ráðherralisti
ríkisstjórnarinnar kynntur síðdegis
í dag. Einnig var greint frá því að
Alain Madelin yrði falið að stjórna
hinu valdamikla ráðuneyti efna-
hagsmála, fjármála og fjárlaga.
Talsmaður Chiracs sagði vanga-
veltur um að Chirac hygðist breyta
skráningu frankans innan Gengis-
samstarfs Evrópu með öllu tilhæfu-
lausar og fáránlegar. Orðrómur um
að Chirac hefði í hyggju að láta
gengi frankans lækka til að auð-
velda baráttuna gegn atvinnuleysi
olli óróleika á peningamörkuðum
og gengislækkun frankans í gær.
Síðdegis í dag mun Chirac eiga
óformlegar viðræður við Helmut
Kohl, kanslara Þýskalands, og
snæða með honum kvöldverð í
Strassborg, við landamæri Þýska-
lands og Frakklands. Er þetta fyrsti
fundur hans með erlendum leiðtoga
og talið táknrænt að hann skyldi
fyrst kjósa að hitta kanslara Þýska-
lands.
■ Hvetur Chirac til/18
Reuter
CHIRAC ók um breiðgötur Parísar á 25 ára gamalli Citroen-blæju-
bifreið sinni í gær eftir embættistöku sína sem forseti. Hér veifar
hann til vegfarenda er hann kom til forsetahallarinnar Elysée á ný.
Viðskíptastríð Bandaríkjaniia og Japans
ESB á móti ein-
hliða aðgerðum
Strassborg. Reuter.
Harðir bardagar við Sarajevo
Þungavopna-
bann þverbrotið
Sarajevo, Brussel. Reuter.
EVRÖPUSAMBANDÍÐ, ESB,
hefur snúist hart gegn Bandaríkja-
mönnum í viðskiptastríði þeirra við
Japani. Segir Sir Leon Brittan, sem
fer með viðskiptamál í fram-
kvæmdastjórninni, að einhliða að-
gerðir á borð við refsitoll á jap-
anskar lúxusbifreiðar séu ógnun
við hina nýju skipan viðskiptamála
í heiminum. Japansstjórn fór í gær
fram á tafarlausar viðræður við
Bandaríkjastjórn um deilu ríkj-
anna.
Brittan sagði á blaðamanna-
fundi í Strassborg í gær, að
ákvörðun Bandaríkjastjórnar bryti
i bága við bestukjarasamninga,
sem öllum aðildarríkjum Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar, WTO,
væri skylt að bjóða öðrum aðildar-
ríkjum. Bandaríkjastjórn hefur
hins vegar ákveðið að setja 100%
refsitoll á 13 gerðir japanskra lúx-
usbíla verði Japanir ekki búnir að
opna heimamarkað sinn fyrir
bandarískum bifreiðum fyrir júní-
lok.
Brittan kvaðst skilja áhuga
Bandaríkjamanna á að opna jap-
anska markaðinn en lagði áherslu
á, að einhliða aðgerðir væru ekki
rétta leiðin.
Hefur þegar valdið skaða
Japanir komu beiðninni um við-
ræður á framfæri við bandarísku
viðskiptasendinefndina í Genf og
hefur Bandaríkjastjórn 10 daga til
að verða við henni samkvæmt regl-
um WTO. Verði beiðninni hafnað
eða ef enginn árangur verður af
viðræðum er unnt að vísa deilunni
til gerðardóms WTO. Japanskur
embættismaður sagði í gær, að
ákvörðun Bandaríkjastjórnar hefði
þegar skaðað japanskt atvinnulíf.
Mickey Kantor, viðskiptafulltrúi
Bandaríkjastjórnar, sagði í fyrra-
dag, að refsitollurinn bryti ekki í
bága við reglur WTO vegna þess,
að hann væri svar við japönskum
viðskiptavenjum en um slík mál
væru engin ákvæði í reglum WTO.
Minningar
athöfn um
fórnarlömb
TUGIR þúsunda tóku þátt í minn-
ingarathöfn um þá 104 menn er
fórust í námuslysi í Orkney í Suð-
ur-Afríku í síðustu viku. Desmond
Tutu erkibiskup hvatti fólk til að
hafa það hugfast að þegar Suður-
Afríka yrði velmegandi land væri
það vegna þeirra „hugrökku
manna“ er störfuðu í námum
landsins. Starfsemi lá niðri í fjöl-
mörgum námum í gær vegna
minningarathafnarinnar. Pik Bot-
ha utanríkisráðherra greindi frá
því að sljórn landsins hefði ákveð-
ið að setja á laggirnar rann-
sóknarnefnd til að kanna tildrög
slyssins.
HARÐIR bardagar geisuðu
skammt sunnan við Sarajevo í
gær, annan daginn í föð, og þunga-
vopnum var beitt þrátt fyrir bann
Sameinuðu þjóðanna við slíkum
vopnum á svæðinu. Sprengjuárásir
voru einnig gerðar á „griðasvæði"
Sameinuðu þjóðanna í Bihac og
bosníski stjórnarherinn náði serb-
neska bænum Ripac á sitt vald.
Bardagarnir í grennd við
Sarajevo hófust á þriðjudag og
embættismenn Sameinuðu þjóð-
anna sögðu þá hina verstu við
borgina frá árinu 1993. í gær var
einkum barist í fjallshlíð sunnan
við borgina, meðal annars um vígg-
irt byrgi, sem stjórnarherinn hefur
notað til árása á mikilvægan veg
sem tengir höfuðstöðvar Serba við
eina af helstu herstöðvum þeirra.
Ovissa ríkir
um friðargæslu
Þeir sem tjúfa bannið við þunga-
voprt'um í grennd við Sarajevo eiga
á hættu að verða fyrir loftárásum
Atlantshafsbandalagsins (NATO).
Embættismenn Sameinuðu þjóð-
anna höfnuðu beiðni bosnískra
stjórnvalda um að NATO gerði
loftárásir á Bosníu-Serba. Emb-
ættismennirnir segja að bosníski
stjórnarherinn hafi orðið fyrri til
að beita þungavopnum með
sprengjuvörpuárás á skála á yfir-
ráðasvæði Serba. Þeir viðurkenna
þó að árásin kunni að hafa stöðvað
áhlailþ Serba á mikilvægan fjalls-
hrygg fyrir ofan borgina.
Mikil óvissa er um framtíðar-
hlutverk SÞ í Bosníu eftir að Bout-
ros Boutros-Ghali, framkvæmda-
stjóri samtakanna, lýsti því yfir á
þriðjudag að hann væri hlynntur
því að fækka í friðargæsluliðinu.
Vestrænir embættismenn sögðu
í gær að áætlun NATO um brott-
flutning friðargæsluliða frá Bosníu
væri því sem næst fullfrágengin.
Þeir ítrekuðu þó að friðargæslulið-
ið yrði ekki flutt á brott nema í
neyð.
Lengsta
orðið
hverfur
LENGSTA orð, sem notað
hefur verið í þýsku, mun brátt
heyra sögunni til, þar sem
austurríska fjármálaráðuneyt-
ið ætlar að hætta rekstri Dón-
ár-gufuskipafélagsins.
Skipstjórar gufuskipanna
eru titlaðir „Donaudampf-
schiffahrtsgesellschaf-
ftkapitán" en það er lengsta
orð þýskrar tungu og oft notað
til að reyna á stafsetningar-
hæfileika ungra austurrískra
og þýskra skólabarna.
Félagið var hið stærsta
sinnar tegundar í heiminum á
síðustu öld en verið rekið með
miklu tapi í þrjá áratugi.
Reuter