Morgunblaðið - 18.05.1995, Side 10

10 FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Oddur Albertsson skólameistari Héraðsskólans í Reykholti í Borgarfirði
Þúréttir
ekki reiðum
manni bók
Héraðsskólinn Reykholti hefur undanfarna
þrjá vetur starfað undir stjóm Odds Alberts-
sonar skólameistara. í samtaii við Pál Þórhalls-
son lýsir Oddur skólastarfínu og þeim hug-
myndum sem þar búa að baki.
í HÉRAÐSSKÓLANUM Reyk-
holti, sem oftast er kallaður Fram-
haldsskólinn í Reykholti, eru ungl-
ingar á aldrinum 16-18 ára. Þar
er boðið upp á tveggja ára fram-
haldsnám að loknu grunnskóla-
prófi. Skólinn er rekinn í samvinnu
við Fjölbrautaskólann á Akranesi
þannig að nemendur geta farið
þangað, eða í aðra framhaldsskóla,
til að ljúka stúdentsprófi eftir að
hafa verið í Reykholti. í Reykholti
eru í boði kjamanámsgreinar þar
sem áfangar eru samræmdir því
sem gerist á Akranesi
og prófyfirferð er
sameiginleg. En vai-
greinamar eru svo
sérstakar fyrir Reyk-
holt, þ.e. matreiðsla,
fjölmiðlun og mynd-
list og einnig er þar
boðið upp á hesta-
mennski Tæplega
hundrað nemendur
fengu skólavist í
haust, en þeim heiur
fækkað í 57, m.a.
vegna verkfallsins.
Oddur segir að
krakkamir komi víðs
vegar að, en um
fimmtungur þeirra
hafi fram að því „ekki
fundið sig í skólakerfinu".
Oddur segist hafa verið ráðinn
á sínum tíma sem „óhefðbundinn
skólastjóri" vegna þess að skóla-
nefndin vildi reyna eitthvað nýtt
til þess að rífa skólann upp.
Menntamálaráðuneytið hafí verið
tortryggið í upphafi en upp á síð-
kastið hafi hann verið á stöðugum
fundum með ráðuneytismönnum til
að móta áætlun um framtíð skól-
ans.
Oddur segir að skoða verði hlut-
verk skólans í samhengi við þær
breytingar sem urðu á framhalds-
skólalögum árið 1988 þegar fram-
haldsskólinn varð opinn öllum óháð
einkunnum úr grunnskóla. „Við
höfum þróað ákveðna lausn sem á
rætur að rekja til þess mannskiln-
ings sem lýðháskólahreyfingin hef-
ur kynnt í 150 ár. Frumkvöðull
lýðháskólanna, Grundtvig, bjó til
námsvettvang fyrir bændur, þar
sem þeir fengu að læra gagnlega
hluti, sem kæmu þeim vel í daglegu
starfí, auk heimspeki og mann-
kynssögu. Hann bjó til skóla fyrir
fólkið, þar sem fólkið sjálft valdi
efnið og flutti efnið sjálft. Sam-
kvæmt þessu eiga nemendurnir
ekki að þiggja gildismatið að ofan
heldur fínna sitt gildismat í eigin
hópi. Skólinn okkar leggur líka til
grundvallar blöndu af húmanisma
og tilvistarheimspeki,
þar sem við leggjum
áherslu á sköpunar-
þátt mannsins. Örlög
mannsins eru ekki
ráðin heldur á hann
að stíga sín skref og
taka ábyrgð á sjálfum
sér í frelsi sínu og vera
þannig skapandi.
Hugtök eins og frelsi
og ábyrgð eru mjög
sterk í Reykholti.
Nemendur þurfa að
bera ábyrgð á námi
sínu sjálfir." Oddur
segir að nemendumir
séu látnir taka ábyrgð
á sjálfum sér til dæmis
þannig að þeir séu
ekki vaktir á morgnana.
Varðandi mætinguna, sem
gagnrýnd hefur verið, segir Oddur
að krakkamir eigi það til að full-
nýta skrópkvóta sinn á haustin.
„Þau þurfa þá að taka sig virkilega
á en ef þau eiga erfitt með það
hafa þau getað samið við skóla-
stjórann um að taka að sér auka-
verkefni. Mér hefur dottið í hug
að hafa algerlega fijálsa mætingu
þótt það hafi ekki náðst í gegn í
kennarahópnum. Ég held að metn-
aðurinn myndi aukast við það. En
það er rétt að mætingamar hafa
verið vandamál og það er mikið
vandamál að gera krökkunum
grein fyrir að þau eigi sjálf að taka
til hendinni. En það er mikill mun-
ur á krökkum sem koma að hausti
og þeim sem fara að vori.“
Oddur Albertsson
Ljósmynd/Björn Ágúst Júlíusson
NEMENDUR í Reykholti koma víðs vegar að. Vikulega eru þeir á fundum þar sem þeir taka
beinan þátt í að stjórna skólanum á allsheijarþingum. Svo eiga þeir fulltrúa i skólastjórn."
Róttækur mannskilningur
Oddur segir það hlutverk skól-
ans að vekja krakkana til meðvit-
undar um að þau séu skapandi
örlagavaldar í eigin lífi. „Þau eiga
að finna að þeir séu skapandi í
þeirri merkingu að þau fínni að það
séu l.ausnir á flestum vandamálum,
þau læri að ræða málin og þora
að gera það. Þau eru minnt á rétt
sinn í lýðræðislegu samfélagi til
að tjá sig. Markmiðið er að þau
skynji sig sem hluta af heild. Að-
ferðin við að ná þessu er að láta
þau leika eftirlíkingu af lýðræðis-
legu samfélagi. Vikulega eru þau
á fundum þar sem þau taka beinan
þátt í að stjórna skólanum á svo-
kölluðum allsheijarþingum. Svo
eiga þau fulltrúa í skólastjóm."
Oddur segir að þessi róttæki mann-
skilningur sé á undanhaldi í þjóðfé-
laginu. Það sé ákveðinn slappleiki
sem einkenni unglinginn. Það sé
ekki oft sem hann mæti þessum
skilningi á sjálfum sér að hann sé
sinn eigin skapari.
„Til þess að afhjúpa ákveðna
óvini, vinnum við með fjölmiðlun.
Við erum með sex námskeið í fjöl-
miðlun, sem ég sé um ásamt mynd-
listarkennaranum. Hið fyrsta er
almennt inngangsnámskeið, þar
sem allir fjölmiðlar eru kynntir og
eðli þeirra. Síðan er farið dýpra í
hvern og einn. Búnar eru til auglýs-
ingar og stuttmyndir og höfum við
til þess búnað. Markmiðið er ekki
að leika sér heldur afhjúpa þá
blekkingu sem þetta byggist á.
Þetta byggist allt á því að blekkja
þann sem á að kaupa vöruna, eða
þann sem horfir á. Krakkarnir
heyra það í fyrsta sinn í Reykholti
að á bak við fjölmiðlun í dag er
ekki nema eitt markmið, þ.e. að
græða peninga. Þessa staðreynd
afhjúpum við mjög markvisst."
Oddur nefnir námskeið í auglýs-
ingasálfræði þar sem nemendumir
búi sjálfir til auglýsingar. „Sjálfs-
mynd stelpnanna er svo brengluð
af því að viðmiðið eru tággrannar
stúlkur beint frá París. Strákamir
eru líka hálfbrenglaðir af því þeir
fínna ekki þá týpu sem þeir sjá á
klámmyndamarkaðnum."
Skólinn er heimili
ip
„Þú réttir ekki reiðum manni
bók,“ segir Oddur. „Þessir krakkar
hafa margir flúið aðra skóla og
jafnvel heimili sitt. Fyrst þarf að
bijóta niður hugmyndir þeirra um
skóla. Þau hafa verið niðurlægð
og ekki náð neinu persónulegu
sambandi við annað fólk. I heima-
vistarskóla eins og í Reykholti
koma þau inn á heimili og geta
öðlast aftur öryggistilfinningu, þau
geta farið að brosa aftur og þá
verður námið þeim eiginlegt. Þau
fá áhuga og metnað."
Oddur tekur dæmi til að lýsa
hugmyndum sínum um þá breyt-
ingu sem orðið hafi á skólunum á
einni öld. Fyrir hundrað árum hafi
kennarinn komið í stofuna, boðið
góðan dag og nemendurnir staðið
upp og heilsað meistara sínum.
Þegar ’68 kynslóðin hafi byijað að
kenna í skólunum hafi nemendurn-
ir sagt þegar kennarinn kom inn:
Ekki trufla okkur, við erum í hóp-
vinnu. En þegar kennarinn býður
góðan dag núna byija krakkarnir
óöruggir að glósa „góðan dag“,
hræddir við að missa af einhveiju.
Það vanti sjálfstæða og gagnrýna
hugsun.
Oddur segist telja að fullorðnir
ættu að gera meira af því að um-
gangast unglinga, hlusta á þá og
heyra þeirra lausnir. „Fyrirbæra-
fræðin minnir okkur á að gömul
viðmiðunargildi eiga ekki við. Þeg-
ar maður tekur fyrir nýtt fyrirbæri
ætti maður að þurrka burt öll
gömlu viðmiðin. Við reynum því
að taka krakkana á nafnverði en
berum þá ekki saman við aðra,
heldur umgöngumst viðkomandi
eftir hlutlausum mælistikum. Þessi
heimspeki gefur von til þess að við
komumst eitthvað áfram í hóp-
vinnu og samfélagi. Þá fyrst er
hægt að reikna með að hópurinn
upplifi ákveðna hluti ef við bindum
ekki allar staðreyndir fyrirfram
heldur gefum hópnum lausan
tauminn. Það er mikið af skapandi
krafti sem leynist þarna.“
Oddur segir að það sé ekki hægt
að þvinga unglinga dagsins í dag
til hlýðni. En það sé hægt að gera
við þá félagslegan samning og slík-
ur samningur hafi tekist í Reyk-
holti. Þar sé ekkert dóp, á árshátíð-
inni hafi ekkert áfengi verið haft
um hönd og krakkarnir fylgist
sjálfir með að framfylgja því. Sam-
skipti skólastjórans við nemendur
hafa einnig verið öðru vísi en geng-
ur og gerist. „Þau eru óvön því að
skólastjórinn geti verið vinur þeirra
og hafi sömu áhugamál og þau
eins og kvikmyndir," segir Oddur.
Oddur segir árangurinn góðan í
þessi þijú ár. Margir foreldrar geti
vitnað um miklar breytingar á
krökkunum til batnaðar og félags-
málastofnanir sveitarfélaganna á
höfuðborgarsvæðinu hafi mark-
visst sent krakka upp í Reykholt.
ODDUR Albertsson er 38 ára gamall. Eftir stúdentspróf fór
hann í tveggja ára háskólanám í Svíþjóð fyrir tómstundastjóra.
Síðan var hann leiðbeinandi í Skálholti í fjögur ár, þá kennari
við lýðháskóla í Danmörku. Hann var í heimspeki og listasögu
við Háskóla Islands og lauk svo BA-j»rófi í leikhús- og kvik-
myndafræði frá háskólanum í Lundi. Öðlaðist hann svo kennslu-
réttindi í Svíþjóð með áherslu á alþýðumenntun.
Opinn framhaldsskóli í umsjón Odds Albertssonar
Rætt um Reykjanesskóla
og* Nup í Dýrafirði
SÚ HUGMYND hefur skotið upp
kollinum að flytja opinn framhalds-
skóla í umsjón Odds Albertssonar,
skólastjóra í Reykholti, í ónotað
skólahúsnæði annars staðar á land-
inu. Oddur segir að Reykjanesskóli
í ísafjarðardjúpi og skólahúsnæði á
Núpi í Dýrafirði hafi verið nefndir í
því sambandi. Einar K. Guðfinnsson,
alþingismaður, segist miðað við frét-
taflutning sjá vissa tengingu við
skólastarf Odds og hugmyndir nefnd-
ar um skólastarf í Reykjanesskóla.
Oddur Albertsson segir að Jón
Gauti Jónsson, sveitarstjóri í Súða-
vík, hafi haft samband við sig í síð-
ustu viku. „Hann spurði hvort ég
gæti hugsað mér að haida starfsem-
inni áfram í Reykjanesskóla enda
stæði skólahúsið autt á vetuma. Ég
þakkaði honum fyrir og fann á hon-
um að hann hafði skilning á gildi
opins skóla,“ segir Oddur og bætir
því við að eftir samtalið hafi fleiri
hugmyndum verið varpað upp t.d.
um nýtingu skólahúsnæðisins á Núpi
í Dýrafirði.
Ögrandi verkefni
Oddur lagði áherslu á að hann
væri skuldbundinn nemendum sín-
um. Hins vegar gæti hann lítið gert
einn. Hann væri algjörlega háður
ráðuneytinu. Hvort hann yrði ráðinn
og hugmyndum hans um opinn fram-
haldsskóla gefið pláss. Hann sagði
Vestfirði dálítið afskekkta. „En um
leið finnst mér ögrandi verkefni að
fá tækifæri til að snúa Vestfjarðar-
vörninni í sókn. Ef fjármagn fæst
til að gera hlutina almennilega þarf
ekki að vera verra að vera þar en
annars staðar,“ segir Oddur. Hann
sagðist ekki hafa komið í Reykjanes-
skóla og gæti því ekki svarað því enn
hvernig honum litist á sjálft hús-
næðið.
Jón Gauti sagði að áhugi væri
fyrir því að færa skólastarf Odds,
eins og því hefði verið lýst í fjölmiðl-
um, vestur. Húsnæðið væri fyrir
hendi og starfsemin myndi án efa
styrkja skólastarf og byggð á svæð-
inu. Ekki þyrfti að velkjast í vafa
um að þörf væri fyrir starfsemina.
Aðeins vantaði almenna stefnumörk-
un.
Kjörið skólasetur
Einar K. Guðfinnsson lagði
áherslu á að hann þyrfti að kynna
sér betur hvað byggi að baki skóla-
starfinu áður en hann svaraði því
hvort raunhæft væri að færa starf-
semina vestur. „Hitt er, að á sínum
tíma sat ég í nefnd, ásamt fleirum,
um framtíð skólastarfsemi í Reykja-
nesskóla. Niðurstaða nefndarinnar
var að mæla með að Reykjanesskóli
yrði endurreistur. Þó fyrst og fremst
með nemendum af grunnskólastiginu
og nemendum sem á einhvern hátt
ættu ekki auðvelt uppdráttar í hinum
hefðbundnu grunnskólum. Þannig
að, eins og ég hef af lauslegum frétt-
um, skynjað málið, sýnist mér að vel
mætti spinna áfram á grundvelli
okkar gamla nefndarálits skólastarf
í þessum anda,“ sagði Einar. Hann
sagði jákvætt að fá nemendur í skól-
ann og Reykjanes væri kjörið skóla-
setur til frambúðar, góð húsakynni,
heitt vatn, og lægi, með batnandi
samgögnum um ísafjarðardjúp, áæt-
lega við.
Um kostnaðarhlutann sagði Einar
að skólinn yrði aldrei starfræktur
nema þörf væri fyrir starfsemina og
væri henni ekki sinnt t.d. frá Reykja-
nesi hlyti kostnaðurinn að falla á
ríkið með öðrum hætti. „Því sæi ég
ekki annað en sá kostnaður félli til
með einhverjum hætti," sagði Einar.
Hann sagði að vel kæmi til greina
að kanna málið. Hins vegar teldi
hann eðilegast að sjá hver niðurstaða
ráðuneytisins yrði áður en lengra
væri haldið.