Morgunblaðið - 08.11.1995, Síða 8

8 MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Svona farðu nú að koma þér að þessu áður en hún klárar bókina . . .
Sambúðarfólk eigi sama rétt og hjón til fjárhagsaðstoðar
Þörf á heildarlöggjöf
um óvígða sambúð
FÓLK í óvígðri sambúð mun eiga
sama rétt til fjárbagsaðstoðar
sveitarfélaga og hjón, nái frum-
varp það fram að ganga, sem
Pál! Pétursson félagsmálaráðherra
mælti fyrir á Alþingi í gær.
Með frumvarpinu er svohljóð-
andi málsgrein bætt við lög um
félagsþjónustu sveitarfélaga:
„Sama rétt til fjárhagsaðstoðar
og hjón hafa samkvæmt lögum
þessum einnig karl og kona sem
búa saman og eru bæði ógift, enda
hafi sambúðin verið skráð í þjóð-
skrá í a.m.k. eitt ár áður en um-
sókn er lögð fram.“
í greinargerð með frumvarpinu
kemur fram að við útreikning á
fjárhagsaðstoð til einstaklings,
sem er í óvígðri sambúð, megi
ekki taka tillit tii tekna sambýl-
ings, þar sem lögin kveði ekki
sérstaklega á um sambúðarfólk. Á
milli sambúðarfólks ríkir ekki
gagnkvæm framfærsluskylda eins
og milli hjóna.
í athugasemdunum kemur fram
að viða séu í lögum ákvæði, sem
kveði á um að fara skuli með sam-
búðarfólk eins og hjón. „Slík laga-
ákvæði kveða ekki beinlínis á um
framfærsluskyldu milli sambúðar-
fólks, en ganga þó í þá átt,“ segir
þar.
Æskilegt að afstaða
löggjafans komi fram
í greinargerðinni kemur hins
vegar líka fram að óheppilegt sé
að hafa þannig sérstök ákvæði
um sambúðarfólk á víð og dreif
í lögum: „Æskilegt hefði verið að
í lögum væri að finna afstöðu
löggjafans í þessu efni og fyrst
væru sett heildarlög um óvígða
sambúð í stað þess að byija á því
að setja ákvæði um sambúð á víð
og dreif í lög sem geta bundið
hendur löggjafans komi til þess
síðar að setja eigi heildstæð lög
um sarnbúð."
Morgunblaðið/Þorkell
Aðeins
. hluti
þaksins
eftir
EKKI verður grafið í snjó-
flóðið, þar sem Minjasafn
Flateyrar stóð, til að leita að
munum úr safninu, heldur
verður beðið þar til snjórinn
þiðnar, jafnvel til vors ef svo
ber undir. Er þetta gert til
að koma í veg fyrir hugsan-
Iegar skemmdir á dýrmætum
safnmunum. Minjasafnið
gjöreyðilagðist í flóðinu og
dreifðust munir víða. Eini
heillegi hlutinn úr húsinu,
sem sjáanlegur er, er hluti
af þakinu sem borist hefur
langan veg með flóðinu. Þar
fann Jón Sigurpálsson, minja-
vörður Byggðasafns Vest-
fjarða, eintak af blaðinu
Stockholms Tidningen, frá
árinu 1938, fast í þekjunni en
hann skoðaði aðstæður á
flóðasvæðinu.
Sameinuðu þjóðirnar
SÞ kosta ekki
mikla peninga
Gunnar Pálsson
HHÁLFRAR aldar af-
mælis Sameinuðu
þjóðanna var ný-
lega minnst með pomp og
pragt í New York, að við-.
stöddum leiðtogum þeirra
185 ríkja, sem fylla flokk
hinna sameinuðu þjóða.
Hátíðarbragurinn er þó
ekki einhlítur, því að sögn
framkvæmdastjóra sam-
takanna vofir gjaldþrot yfir
samtökunum, ef svo heldur
sem horfir. Gunnar Pálsson,
sendiherra íslands hjá Sam-
einuðu þjóðunum, segir
engan efa leika á því að
aðild íslands að samtökun-
um hafi þjónað hagsmunum
landsmanna en kveður fjár-
hagsvanda Sþ mikið
áhyggjuefni.
Þegar Gunnar er beðinn
um að meta gagnið af aðild íslend-
inga að Sameinuðu þjóðunum,
minnir hann á að íslendingar hafi
ekki gerst stofnaðilar, því það
hafi aðeins staðið þeim þjóðum til
boða, sem sögðu öxulveldunum
stríð á hendur á sínum tíma. „En
eitt fyrsta verk hins nýstofnaða
iýðveldis var að sækja um inn-
göngu og þegar hún fékkst 1946
innsiglaði það stöðu okkar sem
sjálfstæðrar þjóðar á alþjóðavett-
vangi. Það hafði gríðarlega mikið
pólitískt táknrænt gildi óg hefur í
raun enn sama gildi.
Innan SÞ hafa íslendingar svo
getað unnið að framgangi mark-
miða íslenskrar utanríkisstefnu og
þá kemur hafréttarsamstarfið
fyrst upp í hugann. í krafti aðild-
arinnar hefur okkur tekist að
tryggja yfirráðin yfir efnahagslög-
sögu okkar. Það er ekki sjálfgefið
að það hefði tekist, ef hafréttar-
starfið innan SÞ hefði ekki komið
til. Af skyldum málum má nefna
baráttu gegn mengun sjávar og
fyrir ábyrgri fiskveiðistjórnun."
Alþjóðavæðing er víða til umræðu
og misjafnt hvort fólk virðist átta
sig á þessum breytingum. Virðist
þér íslendingar átta sig á hvað er
að gerast í heiminum?
„Það er enginn efi á að skilning-
ur á eðli þeirra breytinga, sem
ganga yfir heiminn hefur farið
vaxandi. í því efni hefur aðildin
að Evrópska efnahagssvæðinu og
G,att-samningnum haft sitt að
segja. Það blasir við í efnahags-
málum að lönd heims eru háð hvert
öðru, hn það er einnig að aukast
skilningur á að pólitísk viðfangs-
efni, til dæmis á sviði hafréttar-
mála, umhverfis- og þróunarmála
og fíkniefna- og glæpavarna verða
ekki leyst nema með sameiginlegu
átaki allra ríkja. Tölvu- og fjar-
skiptátækni gjörbreytir heiminum
En þessar breytingar vekja ekki
aðeins upp spurningar um skiln-
ing, heldur um pólitísk viðhorf.
Það er víða til umræðu
hvort fullveldi og þjóð-
ríki heyri sögunni til,
meðan aðrir benda á
að slíkt sé fjarstæða.
Þjóðríki reisi skorður,
sem ekki sé hægt að yfirstíga.
Um leið vakna spurningar um
framvindu Sameinuðu þjóðanna
og hvort þær eigi að fá sjálfstætt
valdsvið, sem löndin beygi sig und-
ir. Þetta eru réttmæt umhugsunar-
efni, sem menn mun
greina á um áfrarn."
Slæm fjárhagsstaða SÞ er stað-
reynd. Hvert stefnir íþeim málum?
„Fjárhagsvandinn liggur eins
og mara á samtökunum og fram-
kvæmdastjórinn hefur bent á að
Sameinuðu þjóðirnar séu allt að
því gjaldþrota. Það hefur þegar
verið gert mikið til að skera niður,
► Gunnar Pálsson fæddist í
Reykjavík í janúarmánuði 1955.
Hann hóf störf í utanríkisráðu-
neytinu 1984. Árið 1991 var
hann skipaður sendiherra ís-
lands við Ráðstefnu um öryggi
og samvinnu í Evrópu
(RÖSE/CSCE) sem fram fór í
Vínarborg. í fyrra hóf hann
störf sem sendiherra íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum.
Gunnar stundaði nám í Dublin
á írlandi og Tubingen í Þýska-
landi á árunum 1977 til 1979
en lauk doktorsprófi í stjóm-
málafræðum frá Buffalo-
háskóla í New York árið 1984.
draga úr sóun og í raun hefur
verið skorið inn að beini. Ef það
dugir ekki til verður að fækka
sjálfum beinunum. En það er erf-
itt, því SÞ eru sífellt falin fleiri
verkefni, ekki síst á sviði friðar-
gæslu. Það fer ekki saman að
skera niður annars vegar og krefj-
ast aukinnar starfsemi hins vegar.
Það er mikið gert úr að SÞ
hafi brugðist í Bosníu og Sómalíu
og að fátt sé gert annað en að
framleiða pappír. Þetta er hins
vegar afskaplega villandi mynd
af samtökunum. SÞ kosta ekki
mikla peninga. Framlögin í heim-
inum til hermála eru 150 Banda-
ríkjadalir á hvert mannsbarn, en
öll framlög til SÞ eru tveir dalir
á mann. Þegar forseti allsherjar-
þingsins, sem er Portúgali, setti
þingið benti hann á að öll fjárlög
SÞ næmu aðeins fjórðungi af
framlögum Portúgala til mennta-
mála og eru Portúgalir þó ekki
nein stórþjóð.
Þegar verið er að áfellast starf-
ið í Bosníu eða Sómalíu má ekki
gleyma að SÞ eru aðeins verkfæri
aðildarríkjanna. Ef löndin í örygg-
isráðinu hafa ekki þann pólitíska
og gagnrýna SÞ fyrir að gera
ekki það, sem þeim var ekki sett
fyrir. Verkefnið var ekki að koma
á friði með hervaldi. Til þess hefði
vita að ímynd Sameinuðu þjóð-
anna skuli vera eins neikvæð og
raun ber vitni, því þó gera megi
betur má ekki gleyma að með því
að þjóðir heims tali saman á þess-
um vettvangi er verið að gefa stór-
um og vanmegnugum hópi mann-
kyns von um betra líf.“
SÞ eru sífellt
falin fleiri
verkefni
vilja, sem til þarf, þá verður verk-
færinu ekki beitt. í Bosníu hefur
---------- bæði verið unnið að
friðargæslu og mann-
úðarstarfi. Því hefur
hins vegar verið hafnað
að gefa samtökunum
afl til að stilla til frið-
ar, svo það þýðir þá ekki að koma
þurft miklu meira herlið og þá
efalaust ' með meiri tilkostnaði.
Það er dapurlegt til þess að