Morgunblaðið - 08.11.1995, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEMPAR GREINAR
I leit að launastefnu
UNDIR fyrirsögn-
inni „Falsanir
Vinnuveitendasam-
bands íslands" í Mbl.
sl. laugardag fer for-
maður Rafiðnaðar-
sambands íslands
mikinn, að því er
virðist til að bera af
sér að hafa fyrstur
samið um prósentu-
hækkun launa í stað
krónutölu sem upp-
hafshækkun sl. vor.
Þessu fylgja merg-
jaðar lýsingar af
óheilindum VSÍ og
má jafnvel draga þá
ályktun að VSI hafi
haft frumkvæði að því að hækka
hærra launaða hópa alveg sérstak-
lega.
Inntak Iaunastefnunnar
Tilefni þessa upphlaups er grein-
argerð VSÍ um kjarasamninga og
forsendur þeirra sem birt var í
Mbl. föstudaginn 4._ nóv. sl. Þar
er rifjað upp, að VSÍ lagði höfuð-
áherslu á að halda samnings-
bundnum launahækkunum innan
við 6,5-7,0% svo launahækkanir
yrðu svipaðar og í nálægum lönd-
um. Jafnframt var bent á að ekki
hafi verið sátt um það innan verka-
lýðshreyfingarinnar að miða ein-
vörðungu við krónutöluhækkun
launa. Mismunandi áherslur ein-
stakra hópa hafi m.a. best birst I
því, að á endaskeiði samningavið-
ræðna, þann 20. febrúar sl., hafi
samist um að samböndin gætu
valið um 2.700 kr. hækkun mánað-
arlauna 1. janúar 1996 eða 3%
almenna launahækkun. Iðnaðar-
mennirnir völdu 3% en önnur sam-
bönd krónutöluna og um þetta var
góð sátt. Inntak launastefnunnar
var því ekki föst og óbreytanleg
krónutala fyrir alla hópa heldur
miklu fremur tiltekin meðalhækk-
un launa, með sérstakri áherslu á
lægri laun, sem ætla mátti að at-
vinnulífið gæti staðið undir við
hliðstæða verðbólgu og í nálægum
löndum. Markmiðið var m.a. lægri
vextir, fjölgun starfa og almenna
sókn í atvinnulífinu sem lagt geti
grunn að enn batnandi kjörum í
framtíðinni. Jafnframt að reyna
að bæta stöðu lægra launaðra hópa
umfram aðra. Um þessi megin-
markmið hefur raunar verið sam-
staða milli atvinnurekenda og
verkalýðshreyfíngar allt frá 1990
og árangurinn birtist í 3.000 nýjum
störfum og yfir 3% kaupmáttar-
auka í ár.
Tregbreytanleg
launahlutföll
í viðræðum við ein-
staka hópa í kjölfar fe-
brúarsamninganna
kom fram að margir
lögðu höfuðáherslu á
að ekki kæmi til breyt-
inga á launahlutföllum,
en föst krónutöluhækk-
un miðar einmitt að
því. Með fastri krónu-
tölu dregur saman í
launahlutföllum og þeir
tekjulægri fá hlutfalls-
lega meiri hækkun en
að meðaltali og þeir
tekjuhærri að sama
skapi minni. „Stærðfræðilegar
matrissur" sem formaður Rafiðn-
aðarsambandsins vísar til og telur
óhreyfanlegar heita, kallast öðru
nafni launatöflur og eru með til-
teknu hlutfalli milli einstakra taxta
og starfsaldursþrepa. Af sjálfu
leiðir að slík hlutföll raskast ef
allir fá sömu hækkun í krónum
talið, en það er jú einmitt mark-
mið þess sem kallað hefur verið
krónutöluleið.
Launastefna
Rafiðnaðarsambandsins
í kjölfar febrúarsamninganna
tóku við samningar við fjölda fé-
laga og hópa innan og utan ASÍ.
VSÍ markaði þá stefnu að í samn-
ingum við þessa hópa skyldi ekki
hækka launakostnað umfram það
sem fólst í febrúarsamningunum.
Að venju var ekki mikil sátt um
þessa stefnumörkun meðal þeirra
sem eftir komu og vildu meira.
Þannig sagði Guðmundur Guð-
mundsson í grein í Mbl. 8. júní sl.:
„VSÍ slær endurtekið um sig
þessa dagana með heilagleika og
gefur út yfírlýsingar um að sam-
bandið vilji ekki „svíkja þúsundir
launþega sem þeir sömdu við í
febrúar með því að gera betri
kjarasamninga við aðra laun-
þega!!!“ Slík loforð hafa aldrei ver-
ið gefín og það hefur aldrei verið
farið fram á það við VSÍ að slíkt
loforð sé gefið. Launþegar sam-
gleðjast félögum sínum sem þessa
dagana eru að rífa sig frá ofur-
valdi VSÍ og knýja fram launabæt-
ur.“ Rafíðnaðarsambandið átti að-
ild að febrúarsamningunum og
afstaða formanns þess markaði því
mjög áherslur sambandsins í öllum
samningum sem það kom síðar að,
m.a. í stóru verksmiðjunum og
gagnvart ríkinu en á öllum þessum
sviðum sóttu félögin hlutfallslegar
launabreytingar af miklu kappi og
höfnuðu krónutöluleiðinni.
V erksmiðjusamningar
í stóru verksmiðjunum reyndist
lítill áhugi á því að breyta umsömd-
um launahlutföllum með þessum
hætti, en það er hins vegar á mis-
skilningi byggt að VSÍ hafi samið
í Sementsverksmiðjunni í mars
mánuði. Endanlegt samkomulag
tókst þar fyrst í júlímánuði og tók
þá mið af því sem samist hafði um
í öðrum verksmiðjum.
í ISAL lagði samninganefnd
starfsmanna í febrúar sl. fram þá
meginkröfu að laun í verksmiðj-
unni tækju hlutfallslegum breyt-
ingum. Ekki kæmi til greina að
semja um sömu krónutölur og áður
Umbjóðendur samtak-
anna eiga mest undir
því, segir Þórarinn
V. Þórarínsson, að
áfram verði haldið á
sömu braut eins og að
er stefnt í gildandi
samningum.
hafði samist um á almennum
markaði. VSÍ og ISAL töldu eins
og mál stóðu ekki ástæðu til að
standa gegn svipaðri hækkun
launakostnaðar og hjá öðrum fyrir-
tækjum og lýstu sig reiðubúin til
samninga um nálega 7% almenna
hækkun. Þrátt fyrir þennan vilja
tókust samningar í ISAL ekki fyrr
en eftir verkfall, sem leitt hefði til
lokunar verksmiðjunnar sólarhring
eftir að samningar náðust. Þeir
fólu í sér um 11,4% hækkun launa,
— þar sem fyrirtækið fékk þó
ýmislegt fyrir sinn snúð, m.a. náð-
ist sátt í deilu um ávinning starfs-
manna af framleiðniaukningu og
samkomulag um sameiginlega at-
kvæðagreiðslu allra starfsmanna
um samningamál. Að þessum
samningum komu fulltrúar allra
megingreina ASÍ svo varla eru
þeir nú forsenda uppsagna samn-
inga.
Undarleg viðkvæmni
Formaður RSÍ vísar í ofan-
greindar viðræður VSÍ við félaga
hans hjá ISAL svo og samningavið-
ræður í öðrum verksmiðjum til
stuðnings því að rangt sé að samn-
ingar RSÍ og fjármálaráðuneytis-
ins hafí verið fordæmi fyrir pró-
sentuhækkunum til þeirra sem það
kusu. Þetta er undarleg við-
kvæmni, því enginn þarf að
skammast sín fyrir þessa samninga
sem raunar voru gerðir í nokkru
samráði við VSÍ enda um stefnu-
markandi útfærslu á febrúarsamn-
ingunum að ræða.
Niðurstaða samninganna var
ásættanleg á mælikvarða launa-
kostnaðar þótt formið væri annað.
Það tafði þó samninga úr hófí, að
forysta RSÍ freistaði þess, jafnt í
samskiptum við ríkið og VSÍ að
túlka febrúarsamningana þannig
að krónutalan skyldi reiknast á
lægstu finnanlegu kauptölu og all-
ar afleiddar kaup- og álagstölur
skyldu síðan hækka hlutfallslega.
Fundur sá með fjármálaráðherra,
sem formaður RSI gerir að umtals-
efni, fjallaði einmitt um þessar
kröfur sem hann taldi ranglega að
náð hefðu fram að ganga á öðrum
vettvangi. Um þessa kröfu stóð
styr sem olli því að samningar RSÍ
við ríkið og VSÍ vegna RARIK
drógust fram í aprílmánuð og þá
fyrst náðust samningar sem
byggðu á því að laun rafíðnaðar-
manna skyldu hækka í samræmi
við almenn markmið um 6,5-7,0%
launahækkun, en ekki allt að 11%
eins og krafíst var.
Allir í takt
Að undanfömu hafa margir for-
ystumenn verkalýðsfélaga kvatt
sér hljóðs og lýst þeirri skoðun að
forsendur samninga séu brostnar
vegna mismunandi launahækkana
einstakra hópa. í áðumefndri
greinargerð VSÍ er bent á, að
verkalýðsfélögin höfnuðu því að
semja sameiginlega og lögðu alla
áherslu á sérmál og sérstöðu ein-
stakra félaga og sambanda. Þau
höfnuðu því líka að taka ábyrgð á
einhverri tiltekinni launastefnu
með því að binda í forsendur samn-
inga hver hún væri. Ein, samfelld
og ófrávíkjanleg launastefna varð
því aldrei til í samskiptum atvinnu-
rekenda og verkalýðsfélaga að
þessu sinni, þótt gmndvallarviðm-
iðanir væru skýrar; að hækka laun
áþekkt því sem gerðist í nálægum
löndum og að verðbólga færi ekki
umtalsvert umfram það sem þar
gerist.
í febrúarsamningunum voru
famar mismunandi leiðir í einstök-
um samningum að ofangreindum
markmiðum. Meginþemað var að
þeir lægra launuðu skyldu fá meiri
hlutfallslegar hækkanir en þeir
hærra launuðu. Það markmið hefur
Þórarinn V.
Þórarinsson
Neyðarlínan hf.
UM áramótin verð-
ur tekið í notkun nýtt
númer fyrir neyðar-
þjónustu í landinu.
Samkvæmt lögum
sem samþykkt voru á
Alþingi síðastliðinn
febrúar er gert ráð
fyrir því að þeir sem
sinna öryggisþjónustu
og björgunarstarfi í
landinu geti átt aðild
að sérstakri vaktstöð
sem komið yrði upp
en þaðan verði síðan
beint beiðnum um að-
stoð, hvort sem um
er að ræða slys eða
afbrot, til hlutaðeig-
andi aðila.
Fyrir borgarann hlýtur samræm-
ing af þessu tagi að vera jákvæð.
Það er hins vegar mjög mikilvægt
að rétt sé að þessum málum staðið
og eru lykilhugtökin ör-
yggi og trúnaður þegar
neyðarþjónustan er
annars vegar. I greinar-
gerð sem fylgdi laga-
frumvarpinu á sínum
tíma er sérstaklega
fjallað um það um hve
viðkvæmar upplýsingar
geti verið að ræða, svo
sem tilkynningar um
meinta refsiverða hátt-
semi eða neyð sem
krefjast faglegra við-
bragða.
Bitbein fyrirtækja
í ljósi þessa brá
mörgum manninum
óneitnlega í brún þegar fram kom
í fréttum fyrir fáeinum dögum að
fyrirtæki í öryggisþjónustu hefðu
kært Neyðarlínuna hf. fyrir sam-
keppnisstofnun á þeirri forsendu
Ögmundur
Jónasson
Það er hins vegar
grundvallaratriði, segir
Ögmundur Jónasson,
að forsjá með slíkri
þjónustu sé í höndum
lögreglu og slökkviliðs.
að þau sætu ekki við sama borð
og önnur fyrirtæki sem hafa eignar-
aðild að Neyðarlínunni hf. Með öðr-
um orðum: öryggisþjónusta lands-
manna, það er að segja aðgangur
að lögreglu og slökkviliði, hefur
verið markaðsvædd og er orðin að
bitbeini fyrirtækja í einkaeign.
Þetta mál er með miklum ólíkind-
um. Og ekki er ég einn um þá skoð-
un. Fyrir alþingiskosningarnar síð-
astliðið vor var talsvert um þetta
fjallað.
Yfirlýsingar ráðherra
Á opnum fundi sem Landssam-
band lögreglumanna efndi til hinn
17. mars voru á meðal framsögu-
manna tveir núverandi ráðherrar í
ríkisstjóm, þeir Finnur Ingólfsson
iðnaðar- og viðskiptaráðherra og
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra.
Á fundinum skýrði Björn frá því
að einn aðili hefði sótt mjög stíft
að fá neyðarþjónustuna alfarið í
sínar hendur en þeim hugmyndum
hefði algerlega verið hafnað. Hann
sagði að gert væri ráð fyrir víðtæku
samstarfí en þar yrðu opinberu aðil-
arnir, lögregla og slökkvilið, í broddi
fylkingar.
Finnur Ingólfsson gerði einka-
væðingarhugmyndir neyðarsím-
svörunar að sérstöku umræðuefni
í sinni framsögu, sagði slíka þjón-
ustu ekki eiga heima hjá „einkavin-
unum“ heldur eiga að vera í höndum
lögreglu og slökkviliðs. Aðrir stjórn-
málamenn sem töluðu á þessum
fundi voru sama sinnis í þessu efni.
sannanlega gengið eftir. Það hefur
þó ekki gengið átaka- eða áfalla-
laust, því fjöldi stéttarfélaga hefur
efnt til harðra verkfallsátaka til-
að knýja fram meiri launahækkan-
ir í einu eða öðru formi. Sum þess-
ara félaga hafa notið stuðnings og
hvatningar frá félögum sínum í
öðrum samtökum, svo varla gera
þeir kröfu um riftun samninga
þótt einhvers staðar hafí orðið að
láta undan ofurþunga verkalls-
átaka. A.m.k. er ljóst að formaður
RSÍ gerir það tæpast ef marka
má framangreinda tilvitnun í grein
hans 8. júni sl.
ÁbyrgðVSÍ
Formaður RSÍ lætur að því
liggja í áðumefndri grein í Mbl.
að VSÍ hafi að eigin fmmkvæði
sprengt upp launahækkanir í kjöl-
far febrúarsamninganna og þá
væntanlega með því að bera fé á
þá hærra launuðu í hópi viðsemj-
endanna til þess að bijóta niður
stöðugleikann og sátt um kjara-
samningana. Um það kann hann
að skrifa fleiri greinar en lesendum
er látið eftir að dæma um trúverð-
ugleika þess að VSÍ fari fyrir í því
að hækka kaup umfram þau mark-
mið sem samtökin settu sér sjálf.
Sannleikurinn er sá að samtökin
hafa staðið næsta ein í varðstöðu
fyrir þeirri stefnumörkun að kostn-
aðarauki af kjarasamningum sem
gerðir hafa verið í kjölfar febrúar-
samninganna færi ekki fram úr
þeim markmiðum sem lágu þeim
til grundvallar. Þetta markmið
hefur tekist vonum framar að því
er varðar launabreytingar á al-
mennum vinnumarkaði.
Samstaða um markmið
Með þjóðarsáttarsamningunum
1990 sameinuðu verkalýðsfélögin
og atvinnurekendur krafta sína um
það meginmarkmið að gera inn-
lendan atvinnurekstur samkeppn-
ishæfan við erlendan, koma verð-
bólgu á svipað stig og í nálægum
löndum, draga úr verstu afleiðing-
um fyrirsjáanlegs atvinnuleysis og
vetja kaupmátt eftir föngum. Ytri
áföll hafa tafið ávinninginn en nú
hyllir þó undir betri tíð. Utflutning-
ur eykst að magni og fjölbreytni,
iðnaður og ferðaþjónusta eflist,
störfum í atvinnulífínu fjölgar og
kaupmáttur fer loks vaxandi eftir
langt stöðnunarskeið. Allt eru
þetta jákvæðar afleiðingar af
stefnumörkun aðila vinnumarkað-
arins. Umbjóðendur samtakanna
eiga mest undir því að áfram verði
haldið á sömu braut eins og að er
stefnt í gildandi samningum. Að
því mun VSÍ vinna með sama
hætti og undangengin ár, vonandi
í góðu samstarfí við RSÍ og önnur
samtök launþega.
Höfundur er framkvæmdastjóri
VSÍ.
Guðmundur Árni Stefánsson upp-
lýsti að ástæðan fyrir því hve lang-
an tíma hefði tekið að koma á sam-
ræmdri þjónustu væri sú að „allir
hafi ætlað að gera út á þessa köku.“
Snertir okkur öll
Hér er um að ræða málefni sem
skiptir miklu máli og kemur öllum
við. Það er sjálfsagt framfaramál
að samræma neyðarþjónustuna í
landinu og þá með þeim hætti að
einkafyrirtæki og félagasamtök
komi þar að. Það er hins vegar
grundvallaratriði að forsjá með
slíkri þjónustu sé í höndum lögreglu
og slökkviliðs, aðila sem búa yfir
sérþekkingu, reynslu og síðast en
ekki síst, lúta almannastjórn. Það
er enginn að amast við því að einka-
fyrirtæki bjóði upp á öryggisþjón-
ustu en forræði yfír neyðarþjónustu
landsmanna á ekki að setja í hend-
ur einkaðila, hversu góðir og gildir
sem þeir kunna að vera og hvort
sem þeir heita Slysavarnafélag ís-
lands, Vari, Sívaki eða Securitas.
Höfundur er formaður BSRB og
alþingismaður.