Morgunblaðið - 08.11.1995, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1995 25

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STÆKKUN
ÁLVERSINS
AKVORÐUN stjórnar AIusuisse-Lonza í Sviss um að
stækka álverksmiðju fyrirtækisins í Straumsvík, er
ánægjuleg tíðindi. í fyrsta sinn á þeim nærri þremur áratug-
um, sem liðnir eru frá því að samið var um byggingu álvers
ÍSAL í Straumsvík, hafa tekizt samningar um nýja álbræðslu
á íslandi. Eins óg Finnur Ingólfsson, iðnaðarráðherra, benti á
í gær, er nú rofin sú kyrrstaða, sem ríkt hefur í uppbyggingu
orkufreks iðnaðar á íslandi allt frá því að Járnblendiverksmiðj-
an á Grundartanga tók til starfa fyrir um tveimur áratugum.
Stækkun álversins er mikil búbót í íslenzku efnahagslífi.
Hún er jafnframt varanlegri ávinningur en sá hagnaður, sem
til dæmis hefur orðið af auknum úthafsveiðum á undanförnum
árum.
Hins vegar verða stjórnvöld að halda af festu á peninga-
og ríkisfjármálum til þess að hamla á móti óæskilegum þenslu-
áhrifum nýrra framkvæmda. Sérstaklega er mikilvægt að þær
auknu tekjur, sem ríkissjóður fær líkast til af auknum umsvif-
um, verði notaðar til að lækka ijárlagahallann. Þær mega
ekki verða til þess að slakað verði á aðhaldi að útgjöldum
ríkisins.
Jafnframt skiptir miklu, að nú-verði horft til framtíðar og
hugsað sem svo að stóriðjusamningur á borð við þann, sem
nú hefur náðst, sé ekki bara sjaldgæfur happdrættisvinning-
ur. íslenzk stjórnvöld hljóta að leitast við að skapa orkufrek-
um iðnaði hagstæð rekstrarskilyrði til framtíðar, þannig að
auka megi erlenda fjárfestingu í íslenzku atvinnulífi verulega.
Af hálfu iðnaðarráðherra kom fram í gær að erlend fjárfest-
ing á íslandi hafi aðeins verið um tíundi hluti þess, sem ger-
ist að meðaltali í OECD-ríkjunum, en vegna fjárfestingar
Alusuisse verði hún sambærileg og þar þann tíma, sem fram-
kvæmdirnar standa yfir. Við hljótum að miða að því að standa
jafnfætis öðrum vestrænum iðnríkjum til lengri tíma litið,
ekki aðeins næstu árin.
EGGJAÐ TIL
SAMKEPPNI
SKILNINGUR á nauðsyn samkeppnishindrana í einstaka
atvinnugreinum er halda uppi verðlagi í landinu fer ört
þverrandi. íslenskt viðskiptalíf hefur tekið stakkaskiptum á
tiltölulega skömmum tíma og samkeppni fer harðnandi á sí-
fellt fleiri sviðum. Nærtækt dæmi er það umrót er nú á sér
stað'varðandi bensínsölu.
Eitt síðasta vígi samkeppnishindrana er landbúnaðurinn,
er nýtur víðtækrar verndar á flestum sviðum. Innflutningur
er bannaður eða lýtur ströngum takmörkunum og háum toll-
um og verðlagsákvarðanir eru miðstýrðar. Þessi vernd heldur
uppi verðlagi og þar með niðri lífskjörum fólksins í landinu.
Verndin nær einnig til greina er eiga meira skylt við iðnað
en landbúnaðarframleiðslu og má þar sérstaklega nefna eggja-
framleiðslu. Fyrir skömmu kom fram að eggjaframleiðendur
hafa krafist þess að bannað verði að leita tilboða í magninn-
kaup á eggjum og veita afslátt til stórra viðskiptavina frá
lögbundnu lágmarksverði. Hafa ríkisspítalarnir meðal annars
haft hug á því að leita slíkra tilboða en samtök eggjaframleið-
enda lagst gegn því.
Framkvæmdastjórn Vinnuveitendasambandsins samþykkti
á mánudag ályktun þar sem lagt er til að eggjaframleiðsla
heyri undir samkeppnislög en ekki búvörulög. Opinberir aðilar
hætti að ákveða eggjaverð, eggjaframleiðendum verði endur-
greiddur fóðurtollur þannig að þeir búi við hliðstæð starfsskil-
yrði og keppinautar þeirra erlendis og tollvernd gagnvart inn-
•flutningi verði lækkuð þannig að innflutningur geti veitt inn-
lendri framleiðslu eðlilegt aðhald.
í ályktun framkvæmdastjórnar VSÍ segir m.a.: „Vinnuveit-
endasambandið telur að engin rök standi til þess að eggjafram-
leiðsla búi við annað starfsumhve.rfi en gildir um aðra iðnaðar-
framleiðslu og engin sýnileg rök eru fyrir því að verðlag á
eggjum víki meira frá því sem gerist meðal nágrannaþjóða
okkar, en almennt gerist með iðnaðarvörur. Af því leiðir að
verð á eggjum á að geta lækkað um allt að þriðjung með
0,1% áhrifum á vísitölu neysluverðs.“
Það er greinilegt að vaxandi áhugi er fyrir því meðal sam-
taka vinnuveitenda og verkalýðshreyfingarinnar að knýja á
um aukinn kaupmátt með aðgerðum er miða að því að lækka
verðlag. Slíkt getur ekki einungis reynst skynsamlegt til að
koma í veg fyrir verðbólguáhrif launahækkana. Það gæti einn-
ig orðið til að stinga á ýmsum kýlum í íslensku atvinnulífi
og fjölga þeim greinum er verða að sæta eðlilegum markaðs-
skilyrðum í rekstri sínum en njóta ekki sérverndar á kostnað
neytenda og skattgreiðenda.
Raforkukerfi landsins
Sjarnarflag
3MW
..'Blandat
f 150MW
Stækkun
Blöndulóns
Kvíslaveita
5. áfangi
Stækkun ÍSAL
□ Vatnsaflstöð
A Aðveitustöð
O Gufuaflstöð
Miðlunarlón
' Búrfell
210 MW
Skipt um vatnshjól,
+ 35MW
STÆKKUIM ÁLVERSIIMS
Endurnýjun véla-
búnaðar í
Sogsvirkjun
ÁLVERIÐ í Straumsvík mun líta svona út þegar þriðji kerskálinn hefur verið byggður milli núverandi skála og Reykjanesbrautar.
Theodor M. Tschopp, aðalforstjóri Alusuisse-Lonza
UMFRAMORKA í raforkukerfi
Landsvirkjunar nýtist öll við stækk-
un álversins og ráðast þarf í fram-
kvæmdir til aukinnar orkufram-
leiðslu en þar er fyrst og fremst um
að ræða lokaáfanga Kvíslaveitu,
stækkun Blöndulóns og aflaukningu
Búrfellsstöðvar. Einnig þarf að
styrkja orkuflutningskerfið. Þá hefur
verið ákveðið að hraða endurbótum
Sogsvirkjana.
Áætlaður kostnaður vegna fram-
kvæmda sem ráðist verður í með til-
komu stækkunar ÍSAL er um 2,5
milljarðar kr. Mannafiaþörf við raf-
orkuframkvæmdirnar er áætluð 260
ársverk á næstu tveimur árum og
að heildarársverk við framkvæmd-
irnar verði um 440 til aldamóta.
Orkuþörf stækkunar 947
gígawattstundir
Stækkun álversins í Straumsvík
myndi auka afkastagetu álversins
um 62 þúsund tonn á ári og er gert
ráð fyrir að nýi kerskálinn verði
kominn í rekstur á síðasta ársfjórð-
ungi árið 1997. Er orkuþörf stækk-
unarinnar áætluð um 947 gígawatt-
stundir á ári (GWst/ári) og aflþörfin
um 110 megawött (MW). Til saman-
burðar nam heildarraforkusala
Landsvirkjunar 4.250 GWst/ári á
seinasta ári. Ofantaldar fram-
kvæmdir munu auka árlega orku-
getu kerfisins um 540 GWst/ári sem
bætist við umframorku núverandi
kerfis sem áætlað er að verði um
700 GWst/ári á árinu 1997.
5. áfangi Kvíslaveitu 1,1
milljarður
Til að anna þessum markaði gerir
Landsvirkjun m.a. ráð fyrir að ljúka
við byggingu fimmta áfanga Kvísla-
veitu, og er sú framkvæmd talin
kosta 1,1 milljarð kr. Lagaheimild
liggur fýrir um stækkun Kvíslaveitu
og virkjunarleyfi. Verkhönnun veit-
unnar lauk 1994. Undirbúningur,
hönnun og rannsóknir eru vel á vegi
staddar þannig að útboð getur farið
fram innan tíðar, að sögn Þorsteins
Hilmarssonar, upplýsingafulltrúa
Landsvirkjunar. Áætlað er að fram-
kvæmdir hefjist í vor og er áætlaður
verktími tvö ár.
síðastliðið sumar, þannig að allar
heimildir fyrir framkvæmdum liggja
fyrir.
Heildarfjárfesting Landsvirkjunar
vegna þessara þriggja verkefna er
rúmir tveir milljarðar kr. en að sögn
Þorsteins þarf auk þessa að styrkja
orkuflutningskerfið og verða settir
upp svokallaðir raðþéttar á há-
spennulínur, sem eiga að leiða til
þess að tap orku við flutning hennar
minnkar. Kostnaður við verkefnið er
áætlaður um 500 milljónir kr.
Tæplega 1.200 milljarða kr.
endurbótum Sogsvirkjunar
hraðað
Endurbætur standa fyrir dyrum á
Sogsvirkjunum sem eiga að lengja
líftíma stöðvanna og tryggja öryggi
þeirra. Hefur verið gert ráð fyrir að
verkinu lyki árið 1999. Heildarkostn-
aður við vi^gerðirnar er áætlaður
1.178 millj. kr. Vegna stækkunar
álversins blasir hins vegar við að
Aflaukning í Búrfellsstöð
750 miiy. kr.
Einnig er nauðsynlegt að skipta
um vatnshjól í Búrfellsstöð og auka
afl hennar með því móti um 35
megawött (MW) Sú framkvæmd er
talin kosta 750 milljónir króna. Talið
er unnt að skipta um öll sex vatns-
hjól virkjunarinnar fyrir árslok 1997.
Stækkun Blöndulóns 200 millj.
Blöndulón verður stækkað úr 220
gígalítrum (Gl) í 400 Gl. Stækkun
Blöndulóns er talin kosta tæpar 200
milljónir kr. Stækkun Blöndulóns
þarf að vera lokið fyrir vorið 1997.
Til að stækka lónið þarf að hlaða
Blöndustíflu í endanlega hæð og
byggja yfirfall vestan Blöndustíflu.
Talið er unnt að ljúka þessu verki
næsta sumar. Samkvæmt samning-
um við héimamenn þarf að afla sam-
þykkis þeirra við stækkun lónsins
og náðist samkomulag um það
Landsvirkjun verður að flýta þessum
framkvæmdum þannig að þeim verði
lokið tveimur árum fyrr en áætlað
var eða árið 1997 svo að virkjanim-
ar verði komnar í öruggan rekstur
þegar stækkun álversins er lokið.
Ákveðið hafði verið að ráðast í þess-
ar framkvæmdir, óháð stækkun ál-
versins.
Útboð á EES-svæðinu
Að sögn Þorsteins liggja öll leyfi
fyrir þessum framkvæmdum fyrir
og fram fer frekari hönnunarvinna
og útboð vegna einstakra verkþátta
á næstu vikum og mánuðum. „Stærð
sumra þessara framkvæmda er slík
að þær falla undir reglur EES-samn-
ingsins um útboð. Því þurfum við
að auglýsa útboð samkvæmt ákveðn-
um reglum í lögbirtingablaði Evrópu-
sambandsins og höfum við nú þegar
sent tilkynningu um að útboð standi
fyrir dymm vegna Búrfellsstöðvar-
innar,“ sagði Þorsteinn.
440 ársverk við orkuframkvæmdir Landsvirkjunar til aldamóta
Heildarkostnaður áætl-
aður um 2,5 milljarðar
Sljórnvöld
sköpuðu
hagstæð
skilyrði
THEODOR M. Tschopp, aðalforstjóri
Alusuisse-Lonza, eiganda íslenzka ál-
félagsins í Straumsvík, segir að þær
hagstæðu fjárfestingaraðstæður, sem
íslenzk stjórnvöld hafi skapað, auk
framtíðarþarfa fyrirtækisins, hafi ráð-
ið mestu um að ákveðið var að stækka
álver ÍSAL.
„Aðalatriðið var að ríkisstjómin
skapaði samkeppnishæf fjárfesting-
arskilyrði," sagði Tschopp á blaða-
mannafundi í gær. Hann sagði að
Alusuisse-Lonza stefndi jafnframt að
því að mæta helmingi af þörf sinni
fyrir ál til vinnslu með eigin fram-
leiðslu. Tschopp sagði aðstæður hér á
landi hagstæðar til lengri tíma litið,
sem hentaði fyrirtækinu vel.
„Undirritun sameiginlegu yfirlýs-
ingarinnar í dag er mikill viðburður
fyrir hr. Roth og starfsfólk hans hjá
ÍSAL og ég geri ráð fyrir að hún sé
jafnframt mikill viðburður fyrir ríkis-
stjómina og almenning á íslandi,"
sagði dr. Tschopp. „Þá skiptir það
Alusuisse-Lonza miklu að geta nú
hafíð þessar framkvæmdir.“
Góð staða og horft til framtíðar
Tschopp sagði að hafa yrði í huga
að undanfarin ár hefði víðtæk endur-
skipulagning átt sér stað í áliðnaði í
heiminum og álverum, sem hefðu get-
að framleitt eina milljón tonna af áli
árlega, hefði verið lokað. Alusuisse
hefði þurft að taka erfíðar ákvarðanir
um að loka hinum óhagkvæmari ál-
verksmiðjum sínum og ekki hefði ver-
ið unnt að ráðast í nýjar framkvæmd-
ir á meðan.
„Við erum hins vegar nú í mjög
góðri stöðu. Þess vegna höfum við nú
tekið þá ákvörðun að horfa til framtíð-
ar,“ sagði hann.
Tschopp þakkaði samninganefnd-
um íslands og A-L fyrir mikið starf
og nefndi sérstaklega Jóhannes Nor-
dal, formann íslenzku álviðræðu-
nefndarinnar, og Kurt Wolfensberger,
forstjóra áldeildar A-L.
Af hálfu Christians Roth, forstjóra
ÍSAL, kom fram á blaðamannafund-
inum að 160 ker yrðu í hinum nýja
kerskála fyrirtækisins, sem byggður
verður meðfram eldri kerskálum. Alls
myndi fyrirtækið fjárfesta 14 millj-
arða íslenzkra króna vegna stækkunar
álversins. Orkuþörf vegna stækkunar-
innar væri 950 gígawattstundir. Bú-
ast mætti við að jarðvegsframkvæmd-
ir vegna nýja kerskálans hæfust eftir
tvær vikur.
Roth sagði að með stækkuninni
myndi ýmis núverandi búnaður álvers-
ins í Straumsvík nýtast betur. Er nýi
kerskálinn yrði að fullu kominn í
gagnið yrði framleiðni álversins ein-
hver sú bezta í Evrópu, ef áætlanir
fyrirtækisins stæðust.
Fleiri konur ráðnar
Roth sagði að á byggingartímanum
myndu að jafnaði um 200 manns
starfa við að reisa nýjar byggingar,
en að hámarki yrði starfsmannafjöld-
inn við framkvæmdirnar 400.
Starfsmenn ÍSAL eru nú um 430.
Roth sagði að vegna stækkunarinnar
yrði þeim fjölgað um 72 og myndu
nýráðningar hefjast í maí 1997. Stefnt
væri að því að ráða fleiri konur til
starfa á vegum fyrirtækisins og stefna
að því að þær yrðu fleiri en fimmtung-
ur starfsmanna.
Finnur Ingólfsson iðnaðarráðherra á blaðamannafundi í gær
Tuttugn ára
kyrrstaða rofin
Morgunblaðið/RAX
KURT Wolfensberger, Theodor Tschopp, Finnur Ingólfsson og Jóhannes Nordal á blaðamannafundinum í Borgartúni 6 í gær.
FINNUR Ingólfsson iðnaðarráðherra
sagði á bláðamannafundi, sem hann
hélt í gær ásamt forystumönnum
Alusuisse-Lonza, að með staðfestingu
samkomulags um stækkun álversins
í Straumsvík væri tuttugu ára kyrr-
staða í stóriðjumálum rofín. Stækkun-
in yrði vítamínsprauta fyrir bygginga-
iðnaðinn og myndi koma hjólum at-
vinnulífsins af stað.
Iðnaðarráðherra skýrði á blaða-
mannafundinum frá fundi sínum með
aðalforstjóra Alusuisse-Lonza, dr. T.
Tschopp, og Kurts Wolfensberger,
forstjóra áldeildar fyrirtækisins. Á
fundinum, sem haldinn var upp úr
hádeginu í gær, var staðfest að stjóm
Alusuisse-Lonza hefði samþykkt á
fundi sínum í Ziirich á mánudag að
heimila ÍSAL að fjárfesta í nýjum
62.000 tonna kerskála í Straumsvik.
Þar var jafnframt staðfest að sam-
komulag hefði náðst milli íslenzku
samninganefndarinnar og A-L um
svokallaðan fimmta viðauka við aðal-
samning ríkisstjómarinnar og A-L,
sem felur í sér samkomulag í aðalat-
riðum um lagalega umgjörð stækkun-
ar ÍSAL. Ríkisstjómin hefði samþykkt
í gærmorgun að staðfesta viðaukann.
Iðnaðarráðherra greindi frá því að
umhverfísráðherra hefði í gær gefíð
út starfsleyfi fyrir stækkun ISAL og
væri fyrirtækinu því heimilt að hefja
strax nauðsynlegar undirbúnings-
framkvæmdir fyrir stækkun,_þar á
meðal jarðvegsframkvæmdir á lóð
verksmiðjunnar.
Undirritun 16. nóvember
Ráðherra skýrði jafnframt frá því
að áformað væri að allir samningar
vegna stækkunarinnar yrðu undirrit-
aðir á fundi, sem líkast til yrði haldinn
í Reykjavík 16. nóvember næstkom-
andi. Þar yrði undirritaður fímmti við-
auki við aðalsamning milli ríkisstjórn-
ar íslands og Alusuisse-Lonza, fjórði
viðauki við orkusölusamning Lands-
virkjunar og ÍSAL og samkomulag
um stækkun hafnarinnar í Straumsvík
milli Hafnarfjarðarbæjar og ÍSAL, en
málið liefði í gær verið kynnt fyrir
bæjarstjómarmönnum í Hafnarfírði.
Finnur sagði að í framhaldi af und-
irritun þessara samninga myndi ríkis-
stjórnin leggja fyrir Alþingi frumvarp
til laga um staðfestingu fimmta við-
aukans og óska staðfestingar þingsins
fyrir miðjan desember næstkomandi.
Stefnt væri að því að stækkunin við
álverið yrði fullbyggð á næstu tveimur
árum og að rekstur nýja kerskálans
hæfíst á síðasta ársfjórðungi ársins
1997.
Stærsta fjárfestingin í 30 ár
Finnur þakkaði íslenzku álviðræðu-
nefndinni og samninganefnd Alusu-
isse-Lonza fyrir að hafa loks náð þess-
um áfanga í að fá erlenda fjárfestingu
inn í landið. „Það var um 1984, sem
menn fóru af stað og töldu að tæki-
færi væri til þess að stækka álverið
eða leita að nýjum stóriðjukostum.
Þetta hefur tekið öll þessi ár, og nú
liggur ákvörðunin loks fyrir,“ sagði
iðnaðarráðherra.
Hann bætti því við að tuttugu ára
kyrrstaða í sölu raforku til stóriðjufyr-
irtækja væri nú rofin. „Hér er um að
ræða stærstu fjárfestingu frá árinu
1966, er álverið var byggt. Þegar ég
segi að við ijúfum nú tuttugu ára
kyrrstöðu í orkufrekum iðnaði miða
ég við árið, sem Jámblendiverksmiðj-
an á Grundartanga var tekin í notk-
un,“ sagði Finnur. „Undanfarin ár
hefur erlend fjárfesting verið um 0,1%
af landsframleiðslu. OECD-ríkin eru
að meðaltali með um 1%. Með þessari
fjátfestingu, sem nú verður ráðizt í,
fer erlend fjárfesting í rúmlega 1%
og menn sjá þá hversu gífurleg hin
þjóðhagslegu áhrif verða.“
Lyftistöng fyrir
byggingaiðnaðinn
Iðnaðarráðherra sagði að gert væri
ráð fyrir að á framkvæmdatímanum
myndu 750-800 manns hafa atvinnu
af stækkun álversins. „Sérstaklega
hefur þetta mikil áhrif í byggingaiðn-
aðinum, þar sem menn hafa verið
einna svartsýnastir á undanförnum
mánuðum og misserum. Menn hafa
kviðið fyrir vetrinum, því að þá yrði
lítið að gera. Stækkun álversins er
mikil lyftistöng fyrir atvinnugreinina
og getur þýtt 2-3% fjölgun ársverka
í byggingaiðnaði árin 1996 og 1997,“
sagði Finnur. „Það er því ekki ofsagt
að samningurinn, sem nú hefur verið
gerður, er mikil vítamínsprauta fyrir
efnahagslífið. Það kann vel að vera
að mönnum finnist að hér sé um tíma-
bundna hluti að ræða, en samningur-
inn skiptir þó meginmáli til að koma
hjólum atvinnulífsins af stað.“
Engir fyrirvarar vegna
starf smannamála
Finnur Ingólfsson sagði að skatta-
legt umhverfí ÍSAL yrði á engan hátt
frábrugðið því, sem íslenzk fyrirtæki
byggju við. ÍSAL hefði búið við stig-
hækkandi tekjuskatt á bilinu 35-55%,
en nú hefði verið samið um að fyrir-
tækið greiddi 33% tekjuskatt eins og
önnur íslenzk fyrirtæki.
Iðnaðarráðherra sagði að engir fyr-
irvarar væru í samningunum við ÍSAL
vogna samninga við starfsmenn fyrir-
tækisins. Hvað varðaði áhuga ÍSÁL á
að bjóða fleiri þætti starfseminnar út
til undirverktaka yrði slíkt væntanlega
áfram til umræðu innan fyrirtækisins,
en snerti ekki samningana um stækk-
un sem nú hefðu náðst.